ADMINISTRACYJNY PODZIAŁ I TERYTORIALNY ROZWÓJ GDAŃSKA

Z Encyklopedia Gdańska
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania

< Poprzednie Następne >
Mapa Gdańska, 1450
Rekonstrukcja planu miasta z 1500 roku, 1931
Mapa Gdańska, 1577
Mapa Gdańska i okolic
z twierdzą Wisłoujście, 1696
Plan Gdańska z mapą najbliższej okolicy, ujściem Wisły
i twierdzą Wisłoujście, 1739
Mapa Gdańska, 1758
Mapa Gdańska, XVIII wiek
Gdańsk w 1813 roku
Uproszczony plan Gdańska
i mapa okolicy z ujściem Wisły
i twierdzą Wisłoujście 1845-1862
Gdańsk w 1890 roku
Mapa Gdańska, 1897
Mapa Gdańska, 1910
Gdańsk w 1930 roku
Podział Gdańska na dzielnice w 2014
Podział Gdańska na dzielnice w 2019

ADMINISTRACYJNY PODZIAŁ I TERYTORIALNY ROZWÓJ GDAŃSKA. Historyczny rdzeń obecnego Gdańska stanowiło w XIII – początku XIV wieku Stare Miasto, a od lat 20. XIV wieku także Główne Miasto. Powiększane terytorialnie o obszary w najbliższym sobie rejonie i otaczane nowożytnymi fortyfikacjami, miasta te do XVII wieku ukształtowały przestrzenny układ zwany obecnie Śródmieściem. Złożyły się nań: Rechtstadt (Główne Miasto), Altstadt (Stare Miasto), Altes Schloß ( Zamczysko), Hakelwerk ( Osiek), Vorstadt ( Stare Przedmieście), Speicher ( Spichlerze), Niederstadt ( Dolne Miasto), Langgarten ( Długie Ogrody), Neugarten ( Nowe Ogrody (Wewnętrzne)), Hagelsberg ( Grodzisko), Petershagen ( Zaroślak (Wewnętrzny)), Schwarzes Meer ( Czarne Morze), Sandgrube ( Piaskownia), Bischofsberg ( Biskupia Górka). W XIX i XX wieku następowały dalsze przyłączenia.

Terytorialny rozwój Gdańska
Data Tereny włączone do Gdańska Powierzchnia Ludność
1800 590 ha 41 072
6 XII 1807 (decyzja władz francuskich)
14 II 1814 (decyzja władz pruskich)
Zjednoczone Miasto Chełm: Stare Szkoty (i Chmielniki Pelplińskie), Chełm, Siedlce (z Ziemicą, Szkódką, Winnikiem, Doliną), Święty Wojciech
1807 Zaroślak (Zewnętrzny)
17 III 1814 Wrzeszcz (z Brunowem, Kuźniczkami i Jaśkową Doliną), Strzyża Dolna, Nowe Szkoty (Nowe Szkoty Oliwskie, Nowe Szkoty Gdańskie), Nowy Port (bez obszarów portowych), Oruńskie Przedmieście, Schlapke ( Siedlce), Nowe Ogrody (Zewnętrzne, za Bramą Nowych Ogrodów, Siedlecką), Winnica, Knipawa ( Rudno), Sienna Grobla i (część zachodnia z Polskim Hakiem), Wielka Aleja ( al. Zwycięstwa) razem w latach 1807–1814 przyłączono 879 ha
31 VII 1834 Westerplatte
25 X 1864 Plebanka (część Świętego Wojciecha) razem w latach 1834–1864 przyłączono 29 ha
18 III 1874 Schellingsfelde (Szelingowskie Pola, Siedlce, obecnie rejon ul. Skrajnej) 12,79 ha 1166
18 III 1877 nadwiślański obszar gminy Suchanino: Składy, Małe Młyniska z Rejerowem, Młodomiejskie Składy Drewna do al. Zwycięstwa 253,09 ha około 580
11 IV 1877 Sienna Grobla II (tzw. Grobla Dalsza, Niekomunalna, Zewnętrzna), część wschodnia 199,28 ha 1060
17 X 1890 część obszaru gminy Brzeźno, teren obok basenu portowego 12,60 ha
9 V 1891 część Zaspy przy Dworcu Wiślanym nad Martwą Wisłą, tzw. Łąki Oliwskie 15,03 ha
1898 parcela w Strzyży Górnej 2,5 ha
1 IV 1902 Suchanino ( Królewska Dolina, Górzyna, Migówko, Diabełkowo, Góra Szubieniczna, Ziemica Mała ( Siedlce)), Strzyża Górna, Święta Studzienka 937 ha 5807
15 XI 1902 Ostrów 221,7 ha około 300
1903 część Zaspy, tzw. Łąki Oliwskie i część niezamieszkana gminy Zaspa 31,39 ha + 16,96 ha 57
19 XI 1906 15 parcel Młynisk ( Kolonia) i 6 parcel w Brętowie 64,53 ha + 7,74 ha 88
12 IV 1907 parcela przy granicy miasta Gdańska z Młyniskami 2,67 ha
1 IV 1907 Przeróbka
1 IV 1914 Brzeźno: 156 ha; Zaspa: 809 ha; Młyniska: 98 ha; Wisłoujście: 159 ha; Stogi: 283 ha; Krakowiec: 140 ha; Górki Zachodnie: 103 ha; Sączki (z Lasem Miejskim): 1005 ha 2753 ha 12 000
1 VII 1926 Oliwa z Jelitkowem, ob. Przymorzem, Żabianką, Ludolfiną, Polankami, Młyńcem, Oliwskimi Łąkami 1570 ha
15 VIII 1933 Brętowo, Błonia, Orunia, Emaus (Stary Emaus, Trzy Lipy, Krzyżowniki), Stara Wieś (Chełm), Olszynka (Mała i Wielka) 3871 ha
26 III 1942 Piecki, Migowo, Ujeścisko, Ostróżek, Lipce, Pruszcz Gdański, Roszkowo, Juszkowskie Łąki, Krakowiecka Krępa – decyzja nieuznana po 1945 przez władze polskie
15 I 1954 Migowo, Niegowo, Lipce, Ostróżek, Piecki, Płonia Mała, Płonia Wielka, Święty Wojciech, Obręb Leśny Oliwa, Rynarzewo
5 X 1954 Nowe Ujeścisko (obecnie Wzgórze Mickiewicza), Obręb Leśny Owczarnia, Obręb Leśny Matemblewo, Złota Karczma razem w 1954 przyłączono 4455 ha
1 I 1973 Barniewice, Borkowo (część płn.), Bysewo, Jasień, Kiełpinek, Kiełpino Górne, Klukowo, Kokoszki, część Kowali (44 ha), Las Sulmiński, Łostowice, Maćkowy, Matarnia, Osowa, Owczarnia, Rębiechowo, Rębowo, Smęgorzyno, Szadółki, Ujeścisko, Wysoka, Zakoniczyn
1 XII 1973 Górki Wschodnie, Komary, Las Mierzei, Orlinki, Przegalina, Rotmanka, Sobieszewo, Sobieszewska Pastwa, Świbno, Wieniec razem w 1973 przyłączono 7190 ha
1996–2000 Kowale 3725 ha
31 XII 2008 pl. Dwóch Miast (Żabianka), wcześniej część Sopotu 4,55 ha
2009 26 200 ha 456 591
MrGl

Powiększający się – zwłaszcza w XIX wieku – obszar miasta Gdańska wymusił 5 XI 1906 decyzję (obowiązującą od 1 I 1907) o podziale obszaru miasta na następujące dzielnice: Danzig (Śródmieście), Schidlitz ( Siedlce), Zigankenberg ( Suchanino), Heiligenbrunn ( Święta Studzienka), Langfuhr ( Wrzeszcz), Hochstrieß ( Strzyża Górna), Neufahrwasser ( Nowy Port), Stolzenberg ( Chełm), Altschottland ( Stare Szkoty), Stadtgebiet ( Oruńskie Przedmieście), Sankt Albrecht ( Święty Wojciech).

7 VII 1947 polski już Zarząd Miejski przyjął podział miasta na dzielnice: I – Śródmieście, II – Siedlec, III – Wrzeszcz, IV – Oliwa, V – Nowy Port, VI – Zawiśle-Sianki, VII – Dolne Miasto, VIII – Orunia. Badania nad nazwami dzielnic i nazwami fizjograficznymi Gdańska z ramienia Głównej Komisji Ustalania Nazw Miejscowości Ministerstwa Administracji Publicznej przeprowadził w kwietniu 1948 Stefan Hrabiec, korzystając z materiałów Archiwum Państwowego w Gdańsku oraz Biblioteki Miejskiej w Gdańsku. Na konferencji Głównej Komisji oraz Regionalnej Komisji Ustalania nazw Miejscowości przy Polskiej Akademii Umiejętności, która odbyła się 24 maja 1948 w Warszawie, zatwierdzono nazwy polskie, które stały się powszechnie obowiązujące. Rozporządzeniem Ministra Administracji Publicznej z 11 II 1949 wprowadzono obowiązujące polskie nazwy miejsc i obiektów fizjograficznych: Główne Miasto (zamiast Prawe Miasto), Spichlerze (zamiast Wyspa Spichrzów), Siedlce (zamiast Siedlice), Chełm (zamiast Wysoka Góra), Suchanino (zamiast Cyganki), Zaspa (zamiast Zaspy), Młyniska (zamiast Ślemień), Nowe Szkoty (zamiast Nowa Szkocja), Letnica (zamiast Letniewo), Przeróbka (zamiast Troyl, Trojan, Przerabka czy Zawiśle – tę ostatnią nazwę nadał wcześniej Zarząd Miasta Gdańska), Stogi (zamiast Sianki – nazwę Stogi nadano oficjalnie już wcześniej, w 1946), Błonia (zamiast Rudniki), Stare Szkoty (zamiast Stara Szkocja), Ostrów (zamiast Holm), Biskupia Górka (zamiast Biskupia Góra), Dolnik (zamiast Niże), Krzyżowniki (zamiast Świątniki), Młyniec (zamiast Młynary, Młynarze), Niedźwiednik (zamiast Misia Dolina), Cieniawa (zamiast Cienista Góra), Samborowo (zamiast Dębi Źleb).

Na mocy uchwały Rady Miasta z 30 VII 1992 obszar Gdańska podzielony został na 30 jednostek pomocniczych, dzielnic bądź osiedli – bez różnicy w zadaniach i kompetencjach. Status dzielnic przypada jednostkom od 20 tysięcy mieszkańców, status osiedli – jednostkom od 2 tysięcy mieszkańców. Mieszkańcy mogą tworzyć rady osiedli dzielnic. Każda jednostka pomocnicza w całości wchodziła w skład jednego z 6 okręgów wyborczych (okręgów głosowań) do Rady Miasta. Do zmiany okręgów wyborczych może dojść tylko w wypadku następujących przesłanek: 1) zmiany w podziale terytorialnym państwa, 2) zmiany granic sołectw, 3) zmiany liczby mieszkańców danej gminy, 4) zmiany liczby radnych w radzie gminy, 5) zmiany liczby radnych wybieranych w okręgach wyborczych. Chroni to podział na jednostki pomocnicze, zmiany ich granic mogą się odbywać tylko w ramach danego okręgu wyborczego. Zgodnie ze Statutem Miasta Gdańska podział jednostki pomocniczej może nastąpić: 1) na wniosek rady dzielnicy bądź osiedla, 2) z inicjatywy Rady Miasta po przeprowadzeniu konsultacji z radą dzielnicy bądź osiedla i mieszkańcami, 3) z inicjatywy Rady Miasta po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami jednostki, w której nie wybrano rady dzielnicy bądź osiedla, 4) na wniosek 20% mieszkańców jednostki mających prawo wyborcze do Rady Miasta. Z kolei łączenie jednostek pomocniczych może nastąpić: 1) na wniosek sąsiadujących ze sobą rad dzielnic bądź osiedli, 2) z inicjatywy Rady Miasta po przeprowadzeniu konsultacji z radami dzielnic bądź osiedli i mieszkańcami, 3) z inicjatywy Rady Miasta po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami jednostek, w których nie wybrano rad dzielnic bądź osiedli, 4) na wniosek 20% mieszkańców każdej z sąsiadujących ze sobą dzielnic bądź osiedli, mających prawo wyborcze do Rady Miasta. Granice jednostek pomocniczych określa Rada Miasta z uwzględnieniem jednorodności obszaru ze względu na układ osadniczy i przestrzenny oraz więzi społeczne i gospodarcze.

Przystępując do budowy Hali Widowiskowo-Sportowej Ergo Arena, przez środek której biec miała granica Gdańska i Sopotu, oba miasta wymieniły się gruntami. Sopot ustąpił Gdańskowi z 13 ha przy samej budowanej hali, Gdańsk przekazał Sopotowi trzy działki: dwie w Lostowicach, między ul. Ofiar Grudnia i ul. Wielkopolską (17 i 27 tys. m²), trzecią (52 tys. m²) w Zakoniczynie (dzielnica Ujeścisko–Łostowice), między ul. Unruga i ul. Człuchowską. Akt notarialny podpisano 11 X 2002 na sopockim hipodromie, umowa weszła w życie w 2005. W grudniu 2018 Sopot sprzedał dwie działki w Łostowiacach deweloperom budowlanym, w październiku 2019 w Zakoniczynie.

Jednostki pomocnicze według stanu z 2007 roku
Nazwa Powierzchnia w km² Liczba ludności
Aniołki 2,29 5601
Brętowo 7,25 7676
Brzeźno 2,83 14 859
Chełm z dzielnicą Gdańsk-Południe 30,81 51 877
Kokoszki 19,96 5550
Krakowiec-Górki Zachodnie 8,95 2137
Letnica 4,37 1869
Matarnia 14,91 5576
Młyniska 3,95 4072
Nowy Port 2,23 11 950
Oliwa 18, 23 19 824
Olszynka 7, 94 3388
Orunia-Święty Wojciech-Lipce 19,51 17 761
Osowa 13,4 9840
Piecki-Migowo 3,72 22 149
Przymorze Małe 2,26 16 650
Przymorze Wielkie 3,32 33 064
Rudniki 14,21 1853
Siedlce 2,65 16 108
Stogi z Przeróbką 17,03 18 614
Strzyża 1,07 6273
Suchanino 1,38 12 034
Śródmieście 5,56 35 704
VII Dwór 3,35 4168
Wrzeszcz 10 57 565
Wyspa Sobieszewska 35,42 3421
Wzgórze Mickiewicza 0,6 2561
Zaspa-Młyniec 1,27 15 380
Zaspa-Rozstaje 1,94 13 962
Żabianka-Wejhera-Jelitkowo-Tysiąclecia 2,17 20 918
RED
Okręgi wyborcze w latach 2006–2010
Okręg Jednostki pomocnicze
nr 1 Brzeźno
Nowy Port
Letnica
Młyniska
Stogi (z Przeróbką)
Krakowiec-Górki Zachodnie
Wyspa Sobieszewska
Rudniki
Olszynka
Orunia-Święty Wojciech-Lipce
nr 2 Śródmieście
Chełm (z dzielnicą Gdańsk-Południe)
Wzgórze Mickiewicza
nr 3 Siedlce
Suchanino
Piecki-Migowo
Brętowo
Matarnia
Kokoszki
nr 4 Aniołki
Wrzeszcz
Strzyża
nr 5 Zaspa Rozstaje
Zaspa Młyniec
Przymorze Wielkie
nr 6 Przymorze Małe
Żabianka-Wejhera-Jelitkowo-Tysiąclecia
Oliwa
VII Dwór
Osowa
RED

Zmiana nastąpiła uchwałą Rady Miasta z 28 X 2010. Podzielono wówczas jednostkę Stogi (z Przeróbką) na jednostki Stogi i Przeróbka (z granicą wzdłuż ul. Sucharskiego); jednostkę Wrzeszcz – na Wrzeszcz Górny i Wrzeszcz Dolny (z granicą wzdłuż torów kolejowych); jednostkę Chełm (z dzielnicą Gdańsk-Południe) na jednostki Jasień, Ujeścisko-Łostowice i Chełm. Podział na nowe jednostki obowiązywał od 11 I 2011 roku.

16 I 2014 Rada Miasta Gdańska podjęła uchwałę w sprawie zmiany statutu Miasta Gdańska, między innymi ujednolicając nazewnictwo jednostek pomocniczych. Bez względu na ilość mieszkańców nadano im nazwę dzielnic. Zmieniony statut miasta wszedł w życie 1 VI 2014 roku. 26 III 2015 utworzono nowy okręg wyborczy Jasień. Uchwałą Rady Miasta z 30 VIII 2018 z dzielnicy Chełm wydzielono nową dzielnicę, Orunia Górna–Gdańsk Południe. 18 IV 2024 dokonano korekty granic dzielnic Jasień, Brętowo, Piecki-Migowo, Ujeścisko-Łostowice, Siedlce, Wzgórze Mickiewicza.

Jednostki pomocnicze według stanu z 2011
Nazwa Powierzchnia w km² Liczba ludności
Aniołki 2,307 4922
Brętowo 7,08 7643
Brzeźno 2,74 13 457
Chełm 11,07 45 704
Jasień 11,48 8157
Kokoszki 19,84 7465
Krakowiec-Górki Zachodnie 8,37 1994
Letnica 4,02 1333
Matarnia 14,42 5787
Młyniska 4,18 3404
Nowy Port 2,27 10 684
Oliwa 18,39 17 728
Olszynka 7,96 3209
Orunia-Święty Wojciech-Lipce 19,63 15 867
Osowa 14,13 13 245
Piecki-Migowo 4,31 22 852
Przeróbka 7,09 4816
Przymorze Małe 2,32 15 348
Przymorze Wielkie 3,11 30 346
Rudniki 14,18 1452
Siedlce 2,64 14 359
Stogi 10,96 12 128
Strzyża 1,08 5759
Suchanino 1,4 11 234
Śródmieście 5,62 30 648
VII Dwór 3,01 3820
Ujeścisko-Łostowice 7,79 17 797
Wrzeszcz Dolny 3,52 25 817
Wrzeszcz Górny 6,45 24 298
Wyspa Sobieszewska 35,78 3443
Wzgórze Mickiewicza 0,52 2570
Zaspa-Młyniec 1,23 14 295
Zaspa-Rozstaje 2,03 12 794
Żabianka-Wejhera-Jelitkowo-Tysiąclecia 2,33 18 546
RED

Na potrzeby zagospodarowania przestrzennego Gdańsk podzielony jest na sześć dzielnic i 28 jednostek urbanistycznych. Podczas podziału wzięto pod uwagę obszary jednorodne, o wyraźnych granicach, jak istniejące bądź projektowane elementy układu transportowego (np. drogi, linie kolejowe) czy bariery naturalne (rzeki, lasy). Granice jednostek pomocniczych i jednostek urbanistycznych nie pokrywają się ze sobą. MrGl

Jednostki urbanistyczne według stanu z 2007 roku
Dzielnica Powierzchnia
w hektarach
Liczba ludności
w tysiącach
Jednostki urbanistyczne
Oliwa 3448,8 97 Oliwa Górna
Oliwa Dolna
Lasy Oliwskie
Południe 3937,5 67 Chełm
Jasień-Szadółki
Maćkowy
Święty Wojciech
Zakoniczyn-Łostowice
Port 8755,6 44 Błonia-Płonia
Młyniska-Letnica
Nowy Port
Stogi Portowe
Stogi Mieszkaniowe
Wyspa Sobieszewska
Śródmieście 3332,7 82 Orunia-Olszynka
Siedlce
Śródmieście historyczne
Wrzeszcz 2650,1 145 Brętowo
Brzeźno
Piecki-Migowo
Wrzeszcz Dolny
Wrzeszcz Górny
Zaspa
Zachód 4425,3 23 Klukowo-Rębiechowo
Kokoszki Mieszkaniowe
Kokoszki Przemysłowe
Matarnia-Złota Karczma
Osowa-Barniewice
RED
⇦ WRÓĆ
Osobiste
Przestrzenie nazw

Warianty
Widok
Działania