SUCHANINO
| < Poprzednie | Następne > |
z ul. Łostowickiej
SUCHANINO (1382 Suchanke, Zigankenberg, Cygańska Góra), dzielnica Gdańska (► administracyjny podział). Według statutu dzielnicy z 2014 granica biegnie „Od skrzyżowania ul. Rakoczego z Piekarniczą do skrzyżowania ulicy Nowolipie i Schuberta. Od tego skrzyżowania przebiega dołem skarpy pomiędzy ul. Nowolipie i Kolonia Zręby, a Kurpińskiego, Liszta, Paderewskiego do góry schodów na ul. Starodworskiej i do ul. Powstańców Warszawskich. Następnie tą ulicą do skrzyżowania z Wyczółkowskiego, a dalej, omijając ul. Taborową, przez cmentarz wojskowy do ul. Powstańców Warszawskich i Cygańska Góra. Ulicą Cygańska Góra do ul. Smoluchowskiego aż za ogrody działkowe do końca lasu, potem dołem skarpy do skrzyżowania z ul. Wagnera i Potoku Królewskiego. Potokiem Królewskim do ul. Trzy Lipy i pomiędzy Parkiem Naukowo–Technologicznym a Centrum Handlowym Morena do skrzyżowania z ul. Rakoczego z Piekarniczą”.
Początkowo wieś. W 1343 Krzyżacy nadali 15 łanów w tej wsi rycerzom Maciejowi i Nasudzie z Nanic i Śmiechowa (obecnie Wejherowo), w 1344 Maciej z Nanic wydał ten obszar do lokacji na ► prawie chełmińskim. W 1380 przekazane przez Krzyżaków na własność ► Młodemu Miastu. Granicą wschodnią była Wisła, północną – Nowe Szkoty, Wrzeszcz, Strzyża, Piecki, Migowo, południową – Gdańsk i wieś Siedlce, zachodnią – gminy Ujeścisko i Jasień. Dochody ze wsi przeznaczono dla kościoła św. Bartłomieja na Nowym Mieście. Po wybuchu ► wojny trzynastoletniej (1454–1466) i zniszczeniu Młodego Miasta w 1454 przejęte przez Radę ► Głównego Miasta Gdańska, w której imieniu wsią zarządzali sołtysi odpowiedzialni za porządek i pobór czynszów. Znane są nazwiska wielu z nich z okresu XVI–XVIII wieku. Rada Miejska nadawała też wsi ► wilkierze i przepisy, np. przeciwpożarowe. Władze miasta wypuszczały majątek w dzierżawę, po zakończeniu wojny trzynastoletniej trzymał Suchanino gdański mieszczanin Alerius Schonau, w 1506 na 10 lat otrzymał go Peter Mellhn.
Wieś była rozległa pod względem zajmowanego obszaru, ze słabymi gruntami, przecinana wzgórzami i jarami. Tereny nadrzeczne były zalewowe, wykorzystywane na łąki do wypasania bydła, część zachodnią przeznaczono pod uprawy zbóż i ogrody. Centrum wsi znajdowało się w rejonie stawku u zbiegu obecnych ulic: Beethovena, Powstańców Warszawy i Cygańskiej Góry. Przez osadnictwo, dzierżawy wyodrębniły się rejony ► Królewskiej Doliny (Königstal) ze ► Świętą Studzienką, oraz ► Diabełkowo (Düvelkau), posiadane latami przez gdańskich patrycjuszy.
We wschodniej części, przedzielonej drogą z Gdańska do Wrzeszcza, od 1768–1770 obsadzonej szpalerami lip (► al. Zwycięstwa), znajdował się od czasów średniowiecznych ► szpital i kościół Wszystkich Bożych Aniołów wraz z cmentarzem. Wieś wielokrotnie była palona i grabiona, głównie przez wojska oblegające Gdańsk w: 1461, 1586, 1656, 1734, 1807, 1813. W 1813 zniszczony został wspomniany kościół (nieodbudowany). Rejon był ubogi w zakłady produkcyjne, odnotowano jedynie cegielnię koło kościoła Wszystkich Bożych Aniołów (XVIII/XIX wiek) i w rejonie Diabełkowa (XVIII wiek). Nad Wisłą, w rejonie należącym do wsi, zatrzymywały się tratwy; na brzegu składowano drewno oferowane przez flisaków odbiorcom.
W 1772, po I rozbiorze Polski, wieś włączona do państwa pruskiego, po 1814 weszła w skład nowo utworzonego powiatu gdańskiego, z wyjątkiem prowadzącej do Wrzeszcza al. Lipowej (al. Zwycięstwa), która włączona została w skład gminy miejskiej Gdańska. 18 III 1877 tereny leżące na wschód od niej zostały odpłatnie przejęte przez władze Gdańska, podobnie się stało z pozostałą częścią wsi, włączoną 1 IV 1902 w granice miasta i będącą częścią dzielnicy Wrzeszcz. Poza Wrzeszczem pozostała rdzenna, rolnicza część gminy z główną drogą, obecną ul. Beethovena. Wieś przestała istnieć jako odrębna jednostka administracyjna.
W latach 1874–1907 funkcjonował tu urząd stanu cywilnego. W 1897 wyróżniano w niej: właściwą wieś z 39 gospodarstwami, dwór Diabełkowo należący do Hermanna Zimmermanna, Świętą Studzienkę z 16 rodzinami, rejon obecnej ul. Nowodworskiej, graniczącej z Siedlcami (Szlapke) 12 rodzin i Zigankenbergerfelde, rejon obecnej ul. Wronia – Smoluchowskiego – Traugutta, gdzie było 129 posesji. Obok jedno- i kilkurodzinnych domów powstawały tu zachowane do niedawna tanie, szachulcowe kamienice czynszowe z czerwonej cegły, z doprowadzoną do nich wodą, po 1900 – z kanalizacją, gazem miejskim, od 1912 także instalacją elektryczną. Ogólna liczba mieszkańców jest trudna do ustalenia, ponieważ niektóre posesje zasiedlało kilka, a nawet kilkanaście rodzin. W 1902 ogólną liczbę ludności tej części Suchanina oceniano na 5800 osób. Wśród nich byli także nowi mieszkańcy, osiedleni tu po 1896.
Na przełomie XIX i XX wieku w tym rejonie zostały wytyczone nowe, prostopadłe najczęściej do al. Lipowej (al. Zwycięstwa) ulice: Delbrückallee (ul. Skłodowskiej-Curie), Lindenstraße (ul. Tuwima), Ziegelstraße (ul. Śniadeckich), Opitzstraße (ul. Orzeszkowej) oraz poprzeczne do nich Gralathstraße (ul. Hoene-Wrońskiego), Eichenallee (ul. Dębinki), Fahrenheitstraße (ul. Fahrenheita). Zabudowane zostały w ciągu kilkunastu lat willami jedno- i kilkurodzinnymi oraz domami czynszowymi o dość wysokim standardzie. Wieś nie miała własnego kościoła, należała do końca XIX wieku do gdańskiej parafii ewangelickiej św. Katarzyny i katolickiej św. Brygidy, następnie do parafii wrzeszczańskich. Już w XVII wieku istniała tam wiejska szkoła.
W XIX wieku, kiedy centrum osadnictwa na terenie gminy rozwinęło się w rejonie obecnych ulic Wroniej, Smoluchowskiego i Traugutta, zaistniała konieczność (wynikająca z obowiązujących w Niemczech po 1870 ustaw oświatowych o nauce dzieci do 14. roku życia) utworzenia także i tam szkół powszechnych. Najpierw dwu-, trzyklasowe, w 1905 już pięcioklasowe, a po 1920 z pełnym siedmioklasowym programem. Pierwsza szkoła, o profilu ewangelickim, powstała 11 IX 1877 dla rejonu Suchanina i Strzyży Górnej w wynajętym domu prywatnym. 10 X 1898 otrzymała nowy budynek przy Feldstraße 11 (ul. Smoluchowskiego), zastąpiony 17 I 1938 przez kolejny, dla siedmioletniej już szkoły. Obok niej w 1905 działała dwuklasowa szkoła katolicka. Podział wyznaniowy tych szkół utrzymał się do 1935, kiedy nastąpiła reorganizacja gdańskiego szkolnictwa podstawowego. W miejsce różnego typu szkół powstały tzw. Hauptschule, z podziałem na szkoły dla dziewcząt i dla chłopców. Obie tego typu szkoły działały w budynku przy obecnej ul. Smoluchowskiego 11 do 1945.
Około 1815 przy al. Lipowej (al. Zwycięstwa), obok ruin kościoła Wszystkich Bożych Aniołów, powstał czynny do 1895 cmentarz szpitala miejskiego (zob. ► Cmentarze we Wrzeszczu (z Aniołkami). Przy Wielkiej Alei), w miejsce którego następnie założono ogólnodostępny park (► Parku im. Steffensów). W 1819 (między obecnym budynkiem ► Opery Bałtyckiej i pływalnią ► Politechniki Gdańskiej) powstał szeroki na 100 metrów wojskowy mały plac ćwiczeń (Der Kleine Exerzierplatz) do musztry pieszej, wraz z polową ujeżdżalnią do układania koni, częściowo pod wiatą, używany przez wojsko do 1918 (► wojskowe place ćwiczeń). W 1867 kilka zarządów gdańskich kościołów nabyło od gminy Suchanino tereny pod parafialne ► cmentarze. Powstały one po obu stronach alei (zob. ► Cmentarze we Wrzeszczu (z Aniołkami). Przy Wielkiej Alei). Po stronie wschodniej (w kierunku Wrzeszcza, obok szpitalnego) cmentarz ► kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (NMP), za nim (przy torach kolejowych do obecnej ul. Towarowej i Trubadurów) zespolony cmentarz kościołów ► św. Piotra i Pawła, ► św. Bartłomieja oraz ► św. Jana (ewangelicki i menonicki), następnie kościoła luterańskiego we Wrzeszczu (► kościół Garnizonowy św. Apostołów Piotra i Pawła). Po zachodniej stronie, między obecną ul. Skłodowskiej-Curie a ul. Smoluchowskiego, funkcjonował ewangelicki cmentarz ► kościoła św. Trójcy, od obecnej ul. Traugutta zaś do ul. Narutowicza: katolickie kościołów ► św. Józefa i ► św. Brygidy, ewangelicki kościoła NMP, ► św. Katarzyny, katolicki ► św. Mikołaja i ► Kaplicy Królewskiej. Kolejne tereny gmina sprzedała w roku 1869 zarządowi prywatnej kolei szczecińskiej (► kolej), budującej linię do Gdańska, oddaną do użytku 1 VII 1870.
Od 1873 Große Allee (al. Zwycięstwa) kursował tramwaj konny (od 1896 elektryczny) z Gdańska do Wrzeszcza (► tramwaje), mający swój przystanek w jej połowie, przy istniejącej do II wojny światowej znanej gdańskiej kawiarni Vier Jahreszeiten (Cztery Pory Roku), w miejscu obecnego ► pomnika-czołgu. Po przeciwnej jej stronie działała Café Halbe Allee (Kawiarnia w Połowie Alei), budynek zachowany przy dawnym Trakcie Konnym, między obecnymi ulicami Tuwima i Skłodowskiej-Curie.
Po 1902 dzieje tej części dawnej gminy Zigankenberg nierozerwalnie były i są związane z dzielnicą Wrzeszcz. W drugiej, dawniej jej rdzennej, części w 1912 doprowadzono prąd z elektrowni na Ołowiance (► elektrownie i elektrociepłownie). W 1935 rozpoczęła się zabudowa przez spółdzielnię mieszkaniową (Danziger Siedlungs-AG) i prywatnych inwestorów jej rolniczej części, graniczącej z gminami Ujeścisko i Jasień, według typowych planów dla całego osiedla. Wzdłuż nowej ul. Beethovenweg (Beethovena) oraz jej ulic bocznych: Wolfgang-Mozart-Weg (Mozarta), Wagnerweg (ul. Wagnera), Franz-Schubert-Weg (ul. Szuberta) i Robert-Schumann-Weg (ul. Schumana), Am Anger (ul. Otwarta) powstało 220 parterowych, budowanych z czerwonej cegły domków dwurodzinnych (440 lokali), z mieszkalnym poddaszem oraz z przydomowymi ogródkami, zamieszkanych głównie przez robotników gdańskich zakładów i rzemieślników. W domach tych była tylko instalacja wodna i elektryczna oraz szamba na nieczystości; skanalizowane i zgazyfikowane zostały po 1950. Na wschodzie ul. Beethovena łączyła się z ul. Heinrich-Scholz-Weg (ul. Powstańców Warszawskich), na zachodzie – poprzez ul. Schuberta z Königstaler Weg (ul. Sobieskiego) i Wrzeszczem, na południu – z Emaus przez Dreilindener Weg (ul. Nowolipie) oraz z Siedlcami przez Kleine Molde (ul. Wyczółkowskiego). Po 1945 ta część dawnej gminy otrzymała nazwę Suchanino, zwana była przez lata przez wielu gdańszczan popularnie Cygańską Górą. W 1955 roku przy ul. Beethovena 18/20 powstała ► Szkoła Podstawowa nr 43 (zob. też ► Gimnazjum nr 29). Drugi kompleks szkolny powstał na terenie osiedla spółdzielczego.
19 VII 1962 w dawnym zrujnowanym spichrzu, odbudowanym dzięki pomocy Wydziału Kultury MRN na podstawie przygotowanej w czynie społecznym dokumentacji inżynierów „Prozametu”, otwarto Dom Kultury z biblioteką i salą kinowo-widowiskową na 160 miejsc. W latach 1963-1965 oczyszczono i uregulowano staw na Cygańskiej Górze między ul. Cygańska Góra i ul. Beethovena (podczas prac na dnie którego znaleziono amunicję z okresu II wojny światowej). Pierwsze prace okazały się nieudanie, przez obniżenie lustra wody samorzutnie powstała tzw. „gęsia plaża” o nieprzyjemnym zapachu w miesiącach letnich. W 1966 osiedle nie dysponowało połączeniem telefonicznym, nie miało skrzynek pocztowych. 21 VII 1967 przy ul. Schumanna oddano do użytku spożywczy pawilon handlowy.
W latach 1974–1978 Gdańska Spółdzielnia Mieszkaniowa zbudowała tu osiedle z wielkiej płyty z 40 blokami i 2764 mieszkaniami przy ulicach Liszta, Kurpińskiego, Paderewskiego i Otwartej; dalsze powstały przy przedłużeniu ul. Powstańców Warszawskich, Noskowskiego, Kamieńskiego, Czajkowskiego; sąsiaduje z nimi ul. Cygańska Góra z mieszkaniami komunalnymi. 18 VII 1983 otwarto Gdańskie Zakłady Graficzne. Na osiedlu znajdują się liczne sklepy (pierwszy w dzielnicy Supersam otwarto 19 XI 1978), przychodnia lekarska, ośrodek kultury z biblioteką publiczną.
Od 2002 działa tu ► Centrum Handlowe „Morena” Carrefour (ul. Schuberta 102), od 2006 ► Gdański Park Naukowo-Techniczny (ul. Trzy Lipy 3). Od 23 IV 1991 osiedle podlega ► Spółdzielni Mieszkaniowej Suchanino. W nawiązaniu do dawnej zabudowy na nowo powstałych ul. Małcużyńskiego i Bacha wzniesiono domy jedno- i dwurodzinne. W 1982 założono nową parafię katolicką z konsekrowanym w roku 2002 nowym ► kościołem św. Maksymiliana Kolbego. W 1992 z części obszaru Suchanina powołano do życia nową jednostkę pomocniczą Gdańska, dzielnicę ► Aniołki. Komunikację z Gdańskiem i Wrzeszczem zapewniają autobusy miejskie (planowana w 1919 roku budowa linii tramwajowej przez Suchanino do Wrzeszcza nie została zrealizowana).
