ADMINISTRACYJNY PODZIAŁ I TERYTORIALNY ROZWÓJ GDAŃSKA
| < Poprzednie | Następne > |
z twierdzą Wisłoujście, 1696
i twierdzą Wisłoujście, 1739
i mapa okolicy z ujściem Wisły
i twierdzą Wisłoujście 1845-1862
.jpg)
ADMINISTRACYJNY PODZIAŁ I TERYTORIALNY ROZWÓJ GDAŃSKA. Historyczny rdzeń obecnego Gdańska stanowiło w XIII – początku XIV wieku ► Stare Miasto, a od lat 20. XIV wieku także ► Główne Miasto. Powiększane terytorialnie o obszary w najbliższym sobie rejonie i otaczane nowożytnymi ► fortyfikacjami, miasta te do XVII wieku ukształtowały przestrzenny układ zwany obecnie Śródmieściem. Złożyły się nań: Rechtstadt (Główne Miasto), Altstadt (Stare Miasto), Altes Schloß (► Zamczysko), Hakelwerk (► Osiek), Vorstadt (► Stare Przedmieście), Speicher (► Spichlerze), Niederstadt (► Dolne Miasto), Langgarten (► Długie Ogrody), Neugarten (► Nowe Ogrody (Wewnętrzne)), Hagelsberg (► Grodzisko), Petershagen (► Zaroślak (Wewnętrzny)), Schwarzes Meer (► Czarne Morze), Sandgrube (► Piaskownia), Bischofsberg (► Biskupia Górka). W XIX i XX wieku następowały dalsze przyłączenia.
►Tabela: Terytorialny rozwój Gdańska
Powiększający się – zwłaszcza w XIX wieku – obszar miasta Gdańska wymusił 5 XI 1906 decyzję (obowiązującą od 1 I 1907) o podziale obszaru miasta na następujące dzielnice: Danzig (Śródmieście), Schidlitz (► Siedlce), Zigankenberg (► Suchanino), Heiligenbrunn (► Święta Studzienka), Langfuhr (► Wrzeszcz), Hochstrieß (► Strzyża Górna), Neufahrwasser (► Nowy Port), Stolzenberg (► Chełm), Altschottland (► Stare Szkoty), Stadtgebiet (► Oruńskie Przedmieście), Sankt Albrecht (► Święty Wojciech).
7 VII 1947 polski już Zarząd Miejski przyjął podział miasta na dzielnice: I – Śródmieście, II – Siedlec, III – Wrzeszcz, IV – Oliwa, V – Nowy Port, VI – Zawiśle-Sianki, VII – Dolne Miasto, VIII – Orunia. Badania nad nazwami dzielnic i nazwami fizjograficznymi Gdańska z ramienia Głównej Komisji Ustalania Nazw Miejscowości Ministerstwa Administracji Publicznej przeprowadził w kwietniu 1948 Stefan Hrabiec, korzystając z materiałów ► Archiwum Państwowego w Gdańsku oraz ► Biblioteki Miejskiej w Gdańsku. Na konferencji Głównej Komisji oraz Regionalnej Komisji Ustalania nazw Miejscowości przy Polskiej Akademii Umiejętności, która odbyła się 24 maja 1948 w Warszawie, zatwierdzono nazwy polskie, które stały się powszechnie obowiązujące. Rozporządzeniem Ministra Administracji Publicznej z 11 II 1949 wprowadzono obowiązujące polskie nazwy miejsc i obiektów fizjograficznych: Główne Miasto (zamiast Prawe Miasto), Spichlerze (zamiast Wyspa Spichrzów), Siedlce (zamiast Siedlice), Chełm (zamiast Wysoka Góra), Suchanino (zamiast Cyganki), Zaspa (zamiast Zaspy), Młyniska (zamiast Ślemień), Nowe Szkoty (zamiast Nowa Szkocja), Letnica (zamiast Letniewo), Przeróbka (zamiast Troyl, Trojan, Przerabka czy Zawiśle – tę ostatnią nazwę nadał wcześniej Zarząd Miasta Gdańska), Stogi (zamiast Sianki – nazwę Stogi nadano oficjalnie już wcześniej, w 1946), Błonia (zamiast Rudniki), Stare Szkoty (zamiast Stara Szkocja), Ostrów (zamiast Holm), Biskupia Górka (zamiast Biskupia Góra), Dolnik (zamiast Niże), Krzyżowniki (zamiast Świątniki), Młyniec (zamiast Młynary, Młynarze), Niedźwiednik (zamiast Misia Dolina), Cieniawa (zamiast Cienista Góra), Samborowo (zamiast Dębi Źleb).
Na mocy uchwały Rady Miasta z 30 VII 1992 obszar Gdańska podzielony został na 30 jednostek pomocniczych, dzielnic bądź osiedli – bez różnicy w zadaniach i kompetencjach. Status dzielnic przypada jednostkom od 20 tysięcy mieszkańców, status osiedli – jednostkom od 2 tysięcy mieszkańców. Mieszkańcy mogą tworzyć ► rady osiedli dzielnic. Każda jednostka pomocnicza w całości wchodziła w skład jednego z 6 okręgów wyborczych (okręgów głosowań) do ► Rady Miasta. Do zmiany okręgów wyborczych może dojść tylko w wypadku następujących przesłanek: 1) zmiany w podziale terytorialnym państwa, 2) zmiany granic sołectw, 3) zmiany liczby mieszkańców danej gminy, 4) zmiany liczby radnych w radzie gminy, 5) zmiany liczby radnych wybieranych w okręgach wyborczych. Chroni to podział na jednostki pomocnicze, zmiany ich granic mogą się odbywać tylko w ramach danego okręgu wyborczego. Zgodnie ze Statutem Miasta Gdańska podział jednostki pomocniczej może nastąpić: 1) na wniosek rady dzielnicy bądź osiedla, 2) z inicjatywy Rady Miasta po przeprowadzeniu konsultacji z radą dzielnicy bądź osiedla i mieszkańcami, 3) z inicjatywy Rady Miasta po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami jednostki, w której nie wybrano rady dzielnicy bądź osiedla, 4) na wniosek 20% mieszkańców jednostki mających prawo wyborcze do Rady Miasta. Z kolei łączenie jednostek pomocniczych może nastąpić: 1) na wniosek sąsiadujących ze sobą rad dzielnic bądź osiedli, 2) z inicjatywy Rady Miasta po przeprowadzeniu konsultacji z radami dzielnic bądź osiedli i mieszkańcami, 3) z inicjatywy Rady Miasta po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami jednostek, w których nie wybrano rad dzielnic bądź osiedli, 4) na wniosek 20% mieszkańców każdej z sąsiadujących ze sobą dzielnic bądź osiedli, mających prawo wyborcze do Rady Miasta. Granice jednostek pomocniczych określa Rada Miasta z uwzględnieniem jednorodności obszaru ze względu na układ osadniczy i przestrzenny oraz więzi społeczne i gospodarcze.
Przystępując do budowy ► Hali Widowiskowo-Sportowej Ergo Arena, przez środek której biec miała granica Gdańska i Sopotu, oba miasta wymieniły się gruntami. Sopot ustąpił Gdańskowi z 13 ha przy samej budowanej hali, Gdańsk przekazał Sopotowi trzy działki: dwie w Lostowicach, między ul. Ofiar Grudnia i ul. Wielkopolską (17 i 27 tys. m²), trzecią (52 tys. m²) w Zakoniczynie (dzielnica Ujeścisko–Łostowice), między ul. Unruga i ul. Człuchowską. Akt notarialny podpisano 11 X 2002 na sopockim hipodromie, umowa weszła w życie w 2005. W grudniu 2018 Sopot sprzedał dwie działki w Łostowiacach deweloperom budowlanym, w październiku 2019 w Zakoniczynie.
►Tabela: Jednostki pomocnicze według stanu z 2007 roku
►Tabela: Okręgi wyborcze w latach 2006–2010
Zmiana nastąpiła uchwałą Rady Miasta z 28 X 2010. Podzielono wówczas jednostkę ► Stogi (z ► Przeróbką) na jednostki Stogi i Przeróbka (z granicą wzdłuż ul. Sucharskiego); jednostkę Wrzeszcz – na Wrzeszcz Górny i Wrzeszcz Dolny (z granicą wzdłuż torów kolejowych); jednostkę Chełm (z dzielnicą Gdańsk-Południe) na jednostki ► Jasień, Ujeścisko-Łostowice i Chełm. Podział na nowe jednostki obowiązywał od 11 I 2011 roku.
16 I 2014 Rada Miasta Gdańska podjęła uchwałę w sprawie zmiany statutu Miasta Gdańska, między innymi ujednolicając nazewnictwo jednostek pomocniczych. Bez względu na ilość mieszkańców nadano im nazwę dzielnic. Zmieniony statut miasta wszedł w życie 1 VI 2014 roku. 26 III 2015 utworzono nowy okręg wyborczy Jasień. Uchwałą Rady Miasta z 30 VIII 2018 z dzielnicy Chełm wydzielono nową dzielnicę, Orunia Górna–Gdańsk Południe. 18 IV 2024 dokonano korekty granic dzielnic Jasień, Brętowo, Piecki-Migowo, Ujeścisko-Łostowice, Siedlce, Wzgórze Mickiewicza.
►Tabela: Jednostki pomocnicze według stanu z 2011
Na potrzeby zagospodarowania przestrzennego Gdańsk podzielony jest na sześć dzielnic i 28 jednostek urbanistycznych. Podczas podziału wzięto pod uwagę obszary jednorodne, o wyraźnych granicach, jak istniejące bądź projektowane elementy układu transportowego (np. drogi, linie kolejowe) czy bariery naturalne (rzeki, lasy). Granice jednostek pomocniczych i jednostek urbanistycznych nie pokrywają się ze sobą.
