ADMINISTRACYJNY PODZIAŁ I TERYTORIALNY ROZWÓJ GDAŃSKA
| < Poprzednie | Następne > |
z twierdzą Wisłoujście, 1696
i twierdzą Wisłoujście, 1739
i mapa okolicy z ujściem Wisły
i twierdzą Wisłoujście 1845-1862
.jpg)
ADMINISTRACYJNY PODZIAŁ I TERYTORIALNY ROZWÓJ GDAŃSKA. Historyczny rdzeń obecnego Gdańska stanowiło w XIII – początku XIV wieku Stare Miasto, a od lat 20. XIV wieku także Główne Miasto. Powiększane terytorialnie o obszary w najbliższym sobie rejonie i otaczane nowożytnymi fortyfikacjami, miasta te do XVII wieku ukształtowały przestrzenny układ zwany obecnie Śródmieściem. Złożyły się nań: Rechtstadt (Główne Miasto), Altstadt (Stare Miasto), Altes Schloß ( Zamczysko), Hakelwerk ( Osiek), Vorstadt ( Stare Przedmieście), Speicher ( Spichlerze), Niederstadt ( Dolne Miasto), Langgarten ( Długie Ogrody), Neugarten ( Nowe Ogrody (Wewnętrzne)), Hagelsberg ( Grodzisko), Petershagen ( Zaroślak (Wewnętrzny)), Schwarzes Meer ( Czarne Morze), Sandgrube ( Piaskownia), Bischofsberg ( Biskupia Górka). W XIX i XX wieku następowały dalsze przyłączenia.
| Data | Tereny włączone do Gdańska | Powierzchnia | Ludność |
|---|---|---|---|
| 1800 | 590 ha | 41 072 | |
| 6 XII 1807 (decyzja władz francuskich) 14 II 1814 (decyzja władz pruskich) |
Zjednoczone Miasto Chełm: Stare Szkoty (i Chmielniki Pelplińskie), Chełm, Siedlce (z Ziemicą, Szkódką, Winnikiem, Doliną), Święty Wojciech | ||
| 1807 | Zaroślak (Zewnętrzny) | ||
| 17 III 1814 | Wrzeszcz (z Brunowem, Kuźniczkami i Jaśkową Doliną), Strzyża Dolna, Nowe Szkoty (Nowe Szkoty Oliwskie, Nowe Szkoty Gdańskie), Nowy Port (bez obszarów portowych), Oruńskie Przedmieście, Schlapke ( Siedlce), Nowe Ogrody (Zewnętrzne, za Bramą Nowych Ogrodów, Siedlecką), Winnica, Knipawa ( Rudno), Sienna Grobla i (część zachodnia z Polskim Hakiem), Wielka Aleja ( al. Zwycięstwa) | razem w latach 1807–1814 przyłączono 879 ha | |
| 31 VII 1834 | Westerplatte | ||
| 25 X 1864 | Plebanka (część Świętego Wojciecha) | razem w latach 1834–1864 przyłączono 29 ha | |
| 18 III 1874 | Schellingsfelde (Szelingowskie Pola, Siedlce, obecnie rejon ul. Skrajnej) | 12,79 ha | 1166 |
| 18 III 1877 | nadwiślański obszar gminy Suchanino: Składy, Małe Młyniska z Rejerowem, Młodomiejskie Składy Drewna do al. Zwycięstwa | 253,09 ha | około 580 |
| 11 IV 1877 | Sienna Grobla II (tzw. Grobla Dalsza, Niekomunalna, Zewnętrzna), część wschodnia | 199,28 ha | 1060 |
| 17 X 1890 | część obszaru gminy Brzeźno, teren obok basenu portowego | 12,60 ha | |
| 9 V 1891 | część Zaspy przy Dworcu Wiślanym nad Martwą Wisłą, tzw. Łąki Oliwskie | 15,03 ha | |
| 1898 | parcela w Strzyży Górnej | 2,5 ha | |
| 1 IV 1902 | Suchanino ( Królewska Dolina, Górzyna, Migówko, Diabełkowo, Góra Szubieniczna, Ziemica Mała ( Siedlce)), Strzyża Górna, Święta Studzienka | 937 ha | 5807 |
| 15 XI 1902 | Ostrów | 221,7 ha | około 300 |
| 1903 | część Zaspy, tzw. Łąki Oliwskie i część niezamieszkana gminy Zaspa | 31,39 ha + 16,96 ha | 57 |
| 19 XI 1906 | 15 parcel Młynisk ( Kolonia) i 6 parcel w Brętowie | 64,53 ha + 7,74 ha | 88 |
| 12 IV 1907 | parcela przy granicy miasta Gdańska z Młyniskami | 2,67 ha | |
| 1 IV 1907 | Przeróbka | ||
| 1 IV 1914 | Brzeźno: 156 ha; Zaspa: 809 ha; Młyniska: 98 ha; Wisłoujście: 159 ha; Stogi: 283 ha; Krakowiec: 140 ha; Górki Zachodnie: 103 ha; Sączki (z Lasem Miejskim): 1005 ha | 2753 ha | 12 000 |
| 1 VII 1926 | Oliwa z Jelitkowem, ob. Przymorzem, Żabianką, Ludolfiną, Polankami, Młyńcem, Oliwskimi Łąkami | 1570 ha | |
| 15 VIII 1933 | Brętowo, Błonia, Orunia, Emaus (Stary Emaus, Trzy Lipy, Krzyżowniki), Stara Wieś (Chełm), Olszynka (Mała i Wielka) | 3871 ha | |
| 26 III 1942 | Piecki, Migowo, Ujeścisko, Ostróżek, Lipce, Pruszcz Gdański, Roszkowo, Juszkowskie Łąki, Krakowiecka Krępa – decyzja nieuznana po 1945 przez władze polskie | ||
| 15 I 1954 | Migowo, Niegowo, Lipce, Ostróżek, Piecki, Płonia Mała, Płonia Wielka, Święty Wojciech, Obręb Leśny Oliwa, Rynarzewo | ||
| 5 X 1954 | Nowe Ujeścisko (obecnie Wzgórze Mickiewicza), Obręb Leśny Owczarnia, Obręb Leśny Matemblewo, Złota Karczma | razem w 1954 przyłączono 4455 ha | |
| 1 I 1973 | Barniewice, Borkowo (część płn.), Bysewo, Jasień, Kiełpinek, Kiełpino Górne, Klukowo, Kokoszki, część Kowali (44 ha), Las Sulmiński, Łostowice, Maćkowy, Matarnia, Osowa, Owczarnia, Rębiechowo, Rębowo, Smęgorzyno, Szadółki, Ujeścisko, Wysoka, Zakoniczyn | ||
| 1 XII 1973 | Górki Wschodnie, Komary, Las Mierzei, Orlinki, Przegalina, Rotmanka, Sobieszewo, Sobieszewska Pastwa, Świbno, Wieniec | razem w 1973 przyłączono 7190 ha | |
| 1996–2000 | Kowale | 3725 ha | |
| 31 XII 2008 | pl. Dwóch Miast (Żabianka), wcześniej część Sopotu | 4,55 ha | |
| 2009 | 26 200 ha | 456 591 | |
Powiększający się – zwłaszcza w XIX wieku – obszar miasta Gdańska wymusił 5 XI 1906 decyzję (obowiązującą od 1 I 1907) o podziale obszaru miasta na następujące dzielnice: Danzig (Śródmieście), Schidlitz ( Siedlce), Zigankenberg ( Suchanino), Heiligenbrunn ( Święta Studzienka), Langfuhr ( Wrzeszcz), Hochstrieß ( Strzyża Górna), Neufahrwasser ( Nowy Port), Stolzenberg ( Chełm), Altschottland ( Stare Szkoty), Stadtgebiet ( Oruńskie Przedmieście), Sankt Albrecht ( Święty Wojciech).
7 VII 1947 polski już Zarząd Miejski przyjął podział miasta na dzielnice: I – Śródmieście, II – Siedlec, III – Wrzeszcz, IV – Oliwa, V – Nowy Port, VI – Zawiśle-Sianki, VII – Dolne Miasto, VIII – Orunia. Badania nad nazwami dzielnic i nazwami fizjograficznymi Gdańska z ramienia Głównej Komisji Ustalania Nazw Miejscowości Ministerstwa Administracji Publicznej przeprowadził w kwietniu 1948 Stefan Hrabiec, korzystając z materiałów Archiwum Państwowego w Gdańsku oraz Biblioteki Miejskiej w Gdańsku. Na konferencji Głównej Komisji oraz Regionalnej Komisji Ustalania nazw Miejscowości przy Polskiej Akademii Umiejętności, która odbyła się 24 maja 1948 w Warszawie, zatwierdzono nazwy polskie, które stały się powszechnie obowiązujące. Rozporządzeniem Ministra Administracji Publicznej z 11 II 1949 wprowadzono obowiązujące polskie nazwy miejsc i obiektów fizjograficznych: Główne Miasto (zamiast Prawe Miasto), Spichlerze (zamiast Wyspa Spichrzów), Siedlce (zamiast Siedlice), Chełm (zamiast Wysoka Góra), Suchanino (zamiast Cyganki), Zaspa (zamiast Zaspy), Młyniska (zamiast Ślemień), Nowe Szkoty (zamiast Nowa Szkocja), Letnica (zamiast Letniewo), Przeróbka (zamiast Troyl, Trojan, Przerabka czy Zawiśle – tę ostatnią nazwę nadał wcześniej Zarząd Miasta Gdańska), Stogi (zamiast Sianki – nazwę Stogi nadano oficjalnie już wcześniej, w 1946), Błonia (zamiast Rudniki), Stare Szkoty (zamiast Stara Szkocja), Ostrów (zamiast Holm), Biskupia Górka (zamiast Biskupia Góra), Dolnik (zamiast Niże), Krzyżowniki (zamiast Świątniki), Młyniec (zamiast Młynary, Młynarze), Niedźwiednik (zamiast Misia Dolina), Cieniawa (zamiast Cienista Góra), Samborowo (zamiast Dębi Źleb).
Na mocy uchwały Rady Miasta z 30 VII 1992 obszar Gdańska podzielony został na 30 jednostek pomocniczych, dzielnic bądź osiedli – bez różnicy w zadaniach i kompetencjach. Status dzielnic przypada jednostkom od 20 tysięcy mieszkańców, status osiedli – jednostkom od 2 tysięcy mieszkańców. Mieszkańcy mogą tworzyć rady osiedli dzielnic. Każda jednostka pomocnicza w całości wchodziła w skład jednego z 6 okręgów wyborczych (okręgów głosowań) do Rady Miasta. Do zmiany okręgów wyborczych może dojść tylko w wypadku następujących przesłanek: 1) zmiany w podziale terytorialnym państwa, 2) zmiany granic sołectw, 3) zmiany liczby mieszkańców danej gminy, 4) zmiany liczby radnych w radzie gminy, 5) zmiany liczby radnych wybieranych w okręgach wyborczych. Chroni to podział na jednostki pomocnicze, zmiany ich granic mogą się odbywać tylko w ramach danego okręgu wyborczego. Zgodnie ze Statutem Miasta Gdańska podział jednostki pomocniczej może nastąpić: 1) na wniosek rady dzielnicy bądź osiedla, 2) z inicjatywy Rady Miasta po przeprowadzeniu konsultacji z radą dzielnicy bądź osiedla i mieszkańcami, 3) z inicjatywy Rady Miasta po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami jednostki, w której nie wybrano rady dzielnicy bądź osiedla, 4) na wniosek 20% mieszkańców jednostki mających prawo wyborcze do Rady Miasta. Z kolei łączenie jednostek pomocniczych może nastąpić: 1) na wniosek sąsiadujących ze sobą rad dzielnic bądź osiedli, 2) z inicjatywy Rady Miasta po przeprowadzeniu konsultacji z radami dzielnic bądź osiedli i mieszkańcami, 3) z inicjatywy Rady Miasta po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami jednostek, w których nie wybrano rad dzielnic bądź osiedli, 4) na wniosek 20% mieszkańców każdej z sąsiadujących ze sobą dzielnic bądź osiedli, mających prawo wyborcze do Rady Miasta. Granice jednostek pomocniczych określa Rada Miasta z uwzględnieniem jednorodności obszaru ze względu na układ osadniczy i przestrzenny oraz więzi społeczne i gospodarcze.
Przystępując do budowy Hali Widowiskowo-Sportowej Ergo Arena, przez środek której biec miała granica Gdańska i Sopotu, oba miasta wymieniły się gruntami. Sopot ustąpił Gdańskowi z 13 ha przy samej budowanej hali, Gdańsk przekazał Sopotowi trzy działki: dwie w Lostowicach, między ul. Ofiar Grudnia i ul. Wielkopolską (17 i 27 tys. m²), trzecią (52 tys. m²) w Zakoniczynie (dzielnica Ujeścisko–Łostowice), między ul. Unruga i ul. Człuchowską. Akt notarialny podpisano 11 X 2002 na sopockim hipodromie, umowa weszła w życie w 2005. W grudniu 2018 Sopot sprzedał dwie działki w Łostowiacach deweloperom budowlanym, w październiku 2019 w Zakoniczynie.
| Nazwa | Powierzchnia w km² | Liczba ludności |
|---|---|---|
| Aniołki | 2,29 | 5601 |
| Brętowo | 7,25 | 7676 |
| Brzeźno | 2,83 | 14 859 |
| Chełm z dzielnicą Gdańsk-Południe | 30,81 | 51 877 |
| Kokoszki | 19,96 | 5550 |
| Krakowiec-Górki Zachodnie | 8,95 | 2137 |
| Letnica | 4,37 | 1869 |
| Matarnia | 14,91 | 5576 |
| Młyniska | 3,95 | 4072 |
| Nowy Port | 2,23 | 11 950 |
| Oliwa | 18, 23 | 19 824 |
| Olszynka | 7, 94 | 3388 |
| Orunia-Święty Wojciech-Lipce | 19,51 | 17 761 |
| Osowa | 13,4 | 9840 |
| Piecki-Migowo | 3,72 | 22 149 |
| Przymorze Małe | 2,26 | 16 650 |
| Przymorze Wielkie | 3,32 | 33 064 |
| Rudniki | 14,21 | 1853 |
| Siedlce | 2,65 | 16 108 |
| Stogi z Przeróbką | 17,03 | 18 614 |
| Strzyża | 1,07 | 6273 |
| Suchanino | 1,38 | 12 034 |
| Śródmieście | 5,56 | 35 704 |
| VII Dwór | 3,35 | 4168 |
| Wrzeszcz | 10 | 57 565 |
| Wyspa Sobieszewska | 35,42 | 3421 |
| Wzgórze Mickiewicza | 0,6 | 2561 |
| Zaspa-Młyniec | 1,27 | 15 380 |
| Zaspa-Rozstaje | 1,94 | 13 962 |
| Żabianka-Wejhera-Jelitkowo-Tysiąclecia | 2,17 | 20 918 |
| Okręg | Jednostki pomocnicze |
|---|---|
| nr 1 | Brzeźno |
| Nowy Port | |
| Letnica | |
| Młyniska | |
| Stogi (z Przeróbką) | |
| Krakowiec-Górki Zachodnie | |
| Wyspa Sobieszewska | |
| Rudniki | |
| Olszynka | |
| Orunia-Święty Wojciech-Lipce | |
| nr 2 | Śródmieście |
| Chełm (z dzielnicą Gdańsk-Południe) | |
| Wzgórze Mickiewicza | |
| nr 3 | Siedlce |
| Suchanino | |
| Piecki-Migowo | |
| Brętowo | |
| Matarnia | |
| Kokoszki | |
| nr 4 | Aniołki |
| Wrzeszcz | |
| Strzyża | |
| nr 5 | Zaspa Rozstaje |
| Zaspa Młyniec | |
| Przymorze Wielkie | |
| nr 6 | Przymorze Małe |
| Żabianka-Wejhera-Jelitkowo-Tysiąclecia | |
| Oliwa | |
| VII Dwór | |
| Osowa | |
Zmiana nastąpiła uchwałą Rady Miasta z 28 X 2010. Podzielono wówczas jednostkę Stogi (z Przeróbką) na jednostki Stogi i Przeróbka (z granicą wzdłuż ul. Sucharskiego); jednostkę Wrzeszcz – na Wrzeszcz Górny i Wrzeszcz Dolny (z granicą wzdłuż torów kolejowych); jednostkę Chełm (z dzielnicą Gdańsk-Południe) na jednostki Jasień, Ujeścisko-Łostowice i Chełm. Podział na nowe jednostki obowiązywał od 11 I 2011 roku.
16 I 2014 Rada Miasta Gdańska podjęła uchwałę w sprawie zmiany statutu Miasta Gdańska, między innymi ujednolicając nazewnictwo jednostek pomocniczych. Bez względu na ilość mieszkańców nadano im nazwę dzielnic. Zmieniony statut miasta wszedł w życie 1 VI 2014 roku. 26 III 2015 utworzono nowy okręg wyborczy Jasień. Uchwałą Rady Miasta z 30 VIII 2018 z dzielnicy Chełm wydzielono nową dzielnicę, Orunia Górna–Gdańsk Południe. 18 IV 2024 dokonano korekty granic dzielnic Jasień, Brętowo, Piecki-Migowo, Ujeścisko-Łostowice, Siedlce, Wzgórze Mickiewicza.
| Nazwa | Powierzchnia w km² | Liczba ludności |
|---|---|---|
| Aniołki | 2,307 | 4922 |
| Brętowo | 7,08 | 7643 |
| Brzeźno | 2,74 | 13 457 |
| Chełm | 11,07 | 45 704 |
| Jasień | 11,48 | 8157 |
| Kokoszki | 19,84 | 7465 |
| Krakowiec-Górki Zachodnie | 8,37 | 1994 |
| Letnica | 4,02 | 1333 |
| Matarnia | 14,42 | 5787 |
| Młyniska | 4,18 | 3404 |
| Nowy Port | 2,27 | 10 684 |
| Oliwa | 18,39 | 17 728 |
| Olszynka | 7,96 | 3209 |
| Orunia-Święty Wojciech-Lipce | 19,63 | 15 867 |
| Osowa | 14,13 | 13 245 |
| Piecki-Migowo | 4,31 | 22 852 |
| Przeróbka | 7,09 | 4816 |
| Przymorze Małe | 2,32 | 15 348 |
| Przymorze Wielkie | 3,11 | 30 346 |
| Rudniki | 14,18 | 1452 |
| Siedlce | 2,64 | 14 359 |
| Stogi | 10,96 | 12 128 |
| Strzyża | 1,08 | 5759 |
| Suchanino | 1,4 | 11 234 |
| Śródmieście | 5,62 | 30 648 |
| VII Dwór | 3,01 | 3820 |
| Ujeścisko-Łostowice | 7,79 | 17 797 |
| Wrzeszcz Dolny | 3,52 | 25 817 |
| Wrzeszcz Górny | 6,45 | 24 298 |
| Wyspa Sobieszewska | 35,78 | 3443 |
| Wzgórze Mickiewicza | 0,52 | 2570 |
| Zaspa-Młyniec | 1,23 | 14 295 |
| Zaspa-Rozstaje | 2,03 | 12 794 |
| Żabianka-Wejhera-Jelitkowo-Tysiąclecia | 2,33 | 18 546 |
Na potrzeby zagospodarowania przestrzennego Gdańsk podzielony jest na sześć dzielnic i 28 jednostek urbanistycznych. Podczas podziału wzięto pod uwagę obszary jednorodne, o wyraźnych granicach, jak istniejące bądź projektowane elementy układu transportowego (np. drogi, linie kolejowe) czy bariery naturalne (rzeki, lasy). Granice jednostek pomocniczych i jednostek urbanistycznych nie pokrywają się ze sobą.
| Dzielnica | Powierzchnia w hektarach |
Liczba ludności w tysiącach |
Jednostki urbanistyczne |
|---|---|---|---|
| Oliwa | 3448,8 | 97 | Oliwa Górna |
| Oliwa Dolna | |||
| Lasy Oliwskie | |||
| Południe | 3937,5 | 67 | Chełm |
| Jasień-Szadółki | |||
| Maćkowy | |||
| Święty Wojciech | |||
| Zakoniczyn-Łostowice | |||
| Port | 8755,6 | 44 | Błonia-Płonia |
| Młyniska-Letnica | |||
| Nowy Port | |||
| Stogi Portowe | |||
| Stogi Mieszkaniowe | |||
| Wyspa Sobieszewska | |||
| Śródmieście | 3332,7 | 82 | Orunia-Olszynka |
| Siedlce | |||
| Śródmieście historyczne | |||
| Wrzeszcz | 2650,1 | 145 | Brętowo |
| Brzeźno | |||
| Piecki-Migowo | |||
| Wrzeszcz Dolny | |||
| Wrzeszcz Górny | |||
| Zaspa | |||
| Zachód | 4425,3 | 23 | Klukowo-Rębiechowo |
| Kokoszki Mieszkaniowe | |||
| Kokoszki Przemysłowe | |||
| Matarnia-Złota Karczma | |||
| Osowa-Barniewice | |||
