PRAWO CHEŁMIŃSKIE
| < Poprzednie | Następne > |
PRAWO CHEŁMIŃSKIE, odmiana miejskiego prawa magdeburskiego, stosowane przez Krzyżaków od XIII wieku w miastach i na obszarach wiejskich, obowiązywało z modyfikacjami do czasu reform administracyjnych z początku XIX wieku. W przeciwieństwie do ► prawa lubeckiego było mniej korzystne dla miast, nie uznawało ich pełnej autonomii. Jako obowiązujące wprowadzono w ► Głównym Mieście w okresie 1341–1342, w ► Starym Mieście w 1377 i ► Młodym Mieście w 1380.
Regulowało relacje między osadnikami a zakonem krzyżackim oraz ustanawiało prawo żeglugi i przepraw na Wiśle. Według prawa chełmińskiego zakonowi krzyżackiemu, jako władcy feudalnemu, przysługiwało prawo własności ziemi i jej dziedziczenia, dzięki czemu wpływało między innymi na stosunki wewnętrzne gdańskiego zespołu miejskiego. Własność prywatna wiązała się z płaceniem czynszu na rzecz władcy terytorialnego, a w wypadku braku prawowitego męskiego spadkobiercy była przez władcę przejmowana. Wedle prawa chełmińskiego zakon uważał się za właściciela obszaru miasta i zapewniał sobie w przywilejach lokacyjnych kontrolę nad samorządem miejskim w zakresie sądownictwa, ustawodawstwa, finansów i gospodarki.
Ingerencja Krzyżaków w wewnętrzne sprawy Gdańska, wpływanie na wybory do ► Rady i ► Ławy, zakładanie własnych obiektów przemysłowych (► Wielki Młyn na Starym Mieście, cegielnia na Młodym Mieście), ustanawianie przepisów miejskich (► wilkierzy) wyłącznie za zgodą ► komtura gdańskiego, pobieranie ⅔ opłat sądowych, zastrzeżenie prawa sądzenia w sprawach karnych na drogach publicznych, bezpłatne użytkowanie dróg na obszarze miasta i rzece Motławie, udział komtura gdańskiego w posiedzeniach Ławy – to wszystko prowadziło do konfliktów, zakończonych wypowiedzeniem posłuszeństwa zakonowi przez Gdańsk (i inne miasta) oraz wybuchem ► wojny trzynastoletniej. W odróżnieniu od prawa lubeckiego magdebursko-chełmińskie przewidywało organ sądowy w formie ławy miejskiej.
