ELEKTROWNIE I ELEKTROCIEPŁOWNIE
| < Poprzednie | Następne > |
ELEKTROWNIE I ELEKTROCIEPŁOWNIE. Pierwszy generator napięcia dla celów oświetleniowych zaprezentował w Gdańsku 1886 właściciel lokalu „Zur Halben Allee” przy Wielkiej Alei ( al. Zwycięstwa), który urządził w ogródku restauracyjnym pokaz oświetlenia elektrycznego. Prądnicę napędzała maszyna parowa o mocy 8 KM czyli 5,9 kW. Ze względu na duże zainteresowanie pokaz kilkakrotnie powtórzono. W 1887, restauracja „Ratskeller” („Piwnica Rajców”) pod Dworem Artusa zakupiła podobny generator i zaczęła oświetlać swoje sale za pomocą 60 lamp elektrycznych. W tym samym roku zainstalowano oświetlenie elektryczne w stoczni Klawittera na Brabanku.
W 1888 otrzymała światła elektryczne stara bliza ( latarnia morska) w Nowym Porcie, a także oświetlono elektrycznością obiekty i park kąpieliska na Westerplatte. Zachowana do dziś latarnia morska w Nowym Porcie, która w 1894 zastąpiła starą blizę, uzyskała światła zasilane z akumulatorów, ładowanych za dnia z generatora, również napędzanego przez maszynę parową. Oddana do użytku w tym samym roku wielka Rzeźnia Miejska przy Angielskiej Grobli była wyposażona w dwie prądnice na 6000 woltamperów, napędzane przez dwie maszyny parowe o mocy po 10 KM (7,355 kW) każda.
Za pierwszą elektrownię publiczną w Gdańsku należy uznać zbudowany na Targu Rakowym zakład o mocy 1,7 MW, zasilający od 1896 sieć tramwajową (podobna elektrownia powstała w 1900 w Nowym Porcie, obie zaopatrywały w energię także pewną liczbę lokalnych odbiorców indywidualnych). 16 VI 1898 uruchomiono elektrownię miejską na Ołowiance, wybudowaną przez berlińską firmę Siemens & Halske, która eksploatowała ją przez pierwszy rok działalności. Elektrownia była wyposażona w trzy kotły parowe, dwie prądnice prądu stałego 220 V, o mocy 220 kW każda, baterię akumulatorów o mocy 160 kW, dwie przetwornice napięcia po 52 kW i jedną o mocy 20 kW. Budynek elektrowni wybudowano w kształcie trójnawowej bazyliki o pseudoromańskich formach. W nawie północnej znajdowała się kotłownia, w środkowej hala maszyn, w południowej akumulatory, przetwornice i biura. Sieć przewodów w całym Śródmieściu była podziemna. Do Gdańska– Wrzeszcza przesyłano linią napowietrzną prąd trójfazowy przetransformowany na 3 kV. Na miejscu transformowano go na 120 V. Od 1905 napięcie 3 kV wytwarzano w samej elektrowni, następnie przestawiono produkcję na prąd zmienny o napięciu 120, 220 i (trójfazowy) 380 V. W 1912 moc elektrowni wzrosła do 2,8 MW. Rozbudowana sieć dostarczającej prąd z tej elektrowni objęła w 1908 Port Cesarski (okolice Kanału Kaszubskiego) i Siedlce, w 1909 Przeróbkę i Stare Szkoty, w 1911 Ostrów, Błonię i Wielką Olszynkę, w 1912 Suchanino, Płonię Wielką i Płonię Małą, Nową Wieś (Dobrowo) i Przejazdowo, w 1913 Brzeźno, Zaspę, Młyniska, Bogatkę i Wiślinkę.
Od 1904 działały generatory w Hali Maszyn Technische Hochschule Danzig, które wspomagały także okolicę. W 1910 zaczęła pracę elektrownia wodna Straszyn – pierwsza na rzece Raduni, o początkowej mocy 700 kW (dziś 2,4 MW), zaopatrująca w energię między innymi Oliwę. Po niej powstały dalsze: w 1910 Rutki (448 kW), 1921 Pruszcz I (100 kW), 1925 Bielkowo (7,2 MW), 1927 Łapino (2,3 MW), 1934 Kuźnice (785 kW), 1937 Prędzieszyn (872 kW) i Juszkowo (250 kW).
W 1924 Gdańsk miał do dyspozycji 13,2 MW, w tym 10,8 MW napięcia zmiennego i 2,4 MW stałego. W latach 1921–1925 odbiorcy (13 700 – 20 100) – instytucję lub gospodarstwa domowe – zużywali rocznie 19,9 do 25,5 GWh: 1450 do 1270 kWh na jednego odbiorcę. Dla porównania: w 2018 pełna moc elektrowni w województwie pomorskim wynosiła 426,3 MW, w tym elektrownie zawodowe Gdańsk i Gdynia 257,6 MW, elektrociepłownie przemysłowe 129 MW, elektrownie wodne (głównie szczytowo pompowa Żarnowiec) 745 MW, elektrownia gazowa Władysławowo (gaz ze złóż podmorskich) 12 MW, elektrownie biogazowe (Gdańsk–Szadółki i Słupsk–Bierkowo) 1 MW.
Zużycie energii elektrycznej w 208 400 gdańskich gospodarstw domowych wyniosło w 2011 424,9 GWh – 2039 kWh na gospodarstwo i 929,7 kWh na mieszkańca. Do kaskady elektrowni wodnych na Raduni doszedł w 2005 zakład Pruszcz II (250 kW). Zbudowana w 1971, następnie rozbudowana Elektrociepłownia na Młyniskach zaopatruje w ciepło Gdańsk i Sopot. Zainstalowane są w niej dwa kotły wodne i dwa parowe o łącznej mocy cieplnej 736 MW i 217 MW elektrycznej. Paliwem jest węgiel kamienny o wartości opałowej do 21 MJ/kg. Zużycie roczne wynosi ok. 550 tys. ton.
W marcu 1945 budynek elektrowni na Ołowiance uległ poważnym uszkodzeniom ( naloty bombowe podczas II wojny światowej). Odbudowany w nieco uproszczonej postaci już w tym roku wznowił działalność (zob. prof. Jan Piasecki). W 1962 zakład stał się elektrociepłownią. W 1996 zaprzestał produkcji, przebudowany w latach 1998–2007 na siedzibę Polskiej Filharmonii Bałtyckiej (zob. EDF WYBRZEŻE SA, elektrociepłownia).
