UJEŚCISKO
| < Poprzednie | Następne > |
UJEŚCISKO, część dzielnicy Gdańska Ujeścisko–► Łostowice (► administracyjny podział), w skład której wchodzą także ► Zabornia i ► Zakoniczyn. Według statutu dzielnicy z 2014 jej granica biegnie od granicy administracyjnej miasta Gdańska od ul. Świętokrzyskiej w kierunku północno–zachodnim do Potoku Kozackiego, stąd do zbiornika retencyjnego. Przed zbiornikiem skręca na północ do skrzyżowania ul. Jabłoniowej i ul. Warszawskiej, następnie biegnie do ul. Kartuskiej i dalej na północ przez ogródki działkowe Zabornia. Skręcając na wschód przecina ul. Myśliwską miedzy ul. Piekarnicza i Hausbrandta dochodząc do ogródków działkowych, gdzie skręca w kierunku na południowy–wschód dochodząc do ul. Kartuskiej, obok zbiornika retencyjnego Zabornia i przez cmentarz Łostowicki biegnie do al. Armii Krajowej. Skręca na południe, następnie na południowy–wschód i wzdłuż al. Hawla przecina ul. Świętokrzyską, stąd skręca na południowy–zachód do ul. Wielkopolskiej, gdzie ponownie zmienia kierunek na północno–zachodni do granic administracyjnych Gdańska na ul. Świętokrzyskiej.
Pierwotnie (pierwszy zapis w 1338) wieś Mesthin, dowodnie od 1379 zwana Wonneberg. Polską nazwę stosowano jeszcze w początku XIX wieku, obecną nazwę zasugerował historyk Wojciech Kętrzyński, w 1879 tłumacząc Wonneberg jako Wujeścisko. Obejmowała pierwotnie obecne Zabornię, ► Pieklisko, ► Wzgórze Mickiewicza oraz oba brzegi ► Potoku Siedleckiego od ► Jasienia po ► Krzyżowniki, od zachodu graniczyła z Zakoniczynem przy stawie rybnym. Około 1340 wydana przez Krzyżaków do lokacji na ► prawie chełmińskim, zajmowała około 649 ha, z karczmą Heidekrug (Borową) i 25 ha łąk do wypasu bydła w Krępcu. Centrum wsi zlokalizowane było między obecną ul. Warszawską, Kielecką do Białostockiej. Należała do parafii ► kościoła św. Katarzyny. Około 1400 istniała już druga karczma.
Wieś nadana w 1410 przez króla polskiego Władysława Jagiełłę ► Głównemu Miastu Gdańsk, nadania nie uznali później Krzyżacy (► wielka wojna). Zniszczona w wojnie husyckiej w 1433, w trakcie odbudowy w 1445 mieszkańcy zrezygnowali z łąk w Krępcu. Od 1454 z nadania Kazimierza Jagiellończyka własność Głównego Miasta Gdańska (► wojna trzynastoletnia). Od 1472 dziesięciny ze wsi pobierały ► brygidki. Wypuszczana po wojnie trzynastoletniej przez ► Radę Miejską Gdańska w dzierżawę gdańszczanom, początkowo w rękach Lubarta Batthmana, od 1506 na 10 lat w dzierżawie ► rajcy gdańskiego (od 1504) Petera Mellina (zm. 1515 Gdańsk), razem z ► Kowalami, ► Migowem i ► Suchaninem. W 1577 zniszczona podczas ► wojny Gdańska z królem polskim Stefanem Batorym. W 1588 podczas sporów z mieszkańcami Zakoniczyna zabroniono im przejazdu do Gdańska przez Ujeścisko (sąsiadom pozostała droga przez Łostowice). Z 1647 znany jest obowiązujący we wsi ► wilkierz, uzupełniony w 1717.
W połowie XVII wieku była tu szkoła i dwie karczmy, wobec sprzeciwu gdańszczan nie powiodła się (1625) budowa młyna nad ► Potokiem Siedleckim. W 1647 Rada Miejska Gdańska wydała zgodę na budowę we wsi kościoła ewangelickiego (► kościoła św. Jerzego), zakończoną w 1663. Na początku XIX wieku parafia (po wyłączeniu z parafii kościoła św. Katarzyny) obejmowała Migowo, ► Szadółki, ► Maćkowy, Łostowice, ► Krzyżowniki, ► Trzy Lipy, ► Emaus, Jankowo i Zakoniczyn. Od 1734 potwierdzone jest funkcjonowanie karczem Hölle (► Pieklisko) i Paradies (Raj) przy obecnej ul. Kartuskiej, od 1772 Aschbude (Buda Popielna), w której miejsce dowodnie od 1833 funkcjonował majątek Christinenhof (Zabornia). W 1772 wieś liczyła 300 mieszkańców.
W 1807 była miejscem potyczki wojsk napoleońskich z Prusakami oraz kwaterą główną generała ► Ignacego Giełguda. Na przykościelnym cmentarzu pochowano ppłk. Antoniego Parysa (zginął 15 V 1807) oraz wielu polskich żołnierzy poległych w czasie oblężenia Gdańska wiosną 1807. Z walkami z 1813 wiążą się nazwy okolicznych wzgórz; obok funkcjonującej wcześniej nazwy wzgórza Wonneberg (83,4 m n.p.m. w okolicach obecnych ulic Anny Jagiellonki i Dąbrówki) pojawiły się: Wzgórze Armatnie (100,1 m n.p.m. między obecnymi ulicami Warszawską a Nowosądecką), ► Góra Kozacza i ► Góra Luizy (Luisenberg), na której szczycie wzniesiono (około 1817) krzyż poświęcony Landwehrze Wschodniopruskiej (Ostpreußische Landwehr), zasłużonej w 1813 w walkach z Francuzami o Gdańsk. W 1819 Ujeścisko liczyło 37 domów i 338 mieszkańców. W 1835 przestało być wsią należącą do Gdańska, przeszło pod zarząd pruskiego Skarbu Państwa i w granice powiatu gdańskiego, następnie Gdańsk-Wyżyny.
W 1848 (z Christinenhof, Piekliskiem i Domem Stawowym) liczyło 92 budynki i 687 mieszkańców; w 1880: 60 domów i 898 mieszkańców, istniały już dwie szkoły (jedna przy obecnej ul. Kartuskiej), oprócz cegielni w Pieklisku funkcjonował także wiatrak zbożowy (wzmiankowany od 1875). W 1919 liczyło 886 mieszkańców, w 1923 w 196 gospodarstwach domowych mieszkało 896 osób, w 1929 – 990. Od 1935 nastąpiła rozbudowa mieszkaniowa Nowego Ujeściska (► Wzgórze Mickiewicza), a w okresie II wojny światowej planowano tu dalszą intensywną zabudowę mieszkaniową dla 10–15 000 osób. W związku z tym 26 III 1942 Ujeścisko zostało włączone w granice administracyjne Gdańska, czego (z wyjątkiem Piekliska) po 1945 nie uznały władze polskie.
W 1945 zniszczeniu uległ kościół (zachował się budynek dawnej plebanii z 1867, obecnie przychodnia lekarska przy ul. Warszawskiej). W 1954 roku włączono w granice administracyjne Gdańska Nowe Ujeścisko (Wzgórze Mickiewicza), pozostałą część 1 I 1973. W 1979 na dawnych gruntach wsi powstał nowy ► cmentarz Komunalny, zwany Łostowickim. Od 1981 Spółdzielnia Mieszkaniowa Budowy Osiedla Społecznego (następnie Spółdzielnia Mieszkaniowa (SM) „Ujeścisko”) przystąpiła do budowy niskopiętrowych budynków przy ul. Łódzkiej, ► Stocznia Gdańska rozpoczęła wznoszenie osiedla domów szeregowych Na Stoku. Szczególny rozwój budownictwa mieszkaniowego przypadł na lata 90. XX wieku. Ujeścisko obejmuje obecnie tzw. Stare Ujeścisko (ulice: Białostocka, Cedrowa, Kielecka, Lubelska, Warszawska); Spółdzielnię Mieszkaniową „Ujeścisko”; SM „Szadółki”; osiedla: Za Słoneczną Bramą, Wilanowskie, Pogodne, domów szeregowych Na Stoku; osiedle Piastów, Gdańskiego Towarzystwa Budownictwa Społecznego, część SM „Zakoniczyn”; Słoneczne Wzgórza. W 2005–2011 przy ul. Przemyskiej 21 wzniesiono ► kościół św. Ojca Pio.
