ADMINISTRACYJNY PODZIAŁ I TERYTORIALNY ROZWÓJ GDAŃSKA

< Poprzednie

Następne >

Mapa Gdańska, 1450

Rekonstrukcja planu miasta z 1500 roku, 1931

Mapa Gdańska, 1577

Mapa Gdańska i okolic
z twierdzą Wisłoujście, 1696

Plan Gdańska z mapą najbliższej okolicy, ujściem Wisły
i twierdzą Wisłoujście, 1739

Mapa Gdańska, 1758

Mapa Gdańska, XVIII wiek

Gdańsk w 1813 roku

Uproszczony plan Gdańska
i mapa okolicy z ujściem Wisły
i twierdzą Wisłoujście 1845-1862

Gdańsk w 1890 roku

Mapa Gdańska, 1897

Mapa Gdańska, 1910

Gdańsk w 1930 roku

Podział Gdańska na dzielnice w 2014

Podział Gdańska na dzielnice w 2019

ADMINISTRACYJNY PODZIAŁ I TERYTORIALNY ROZWÓJ GDAŃSKA. Historyczny rdzeń obecnego Gdańska stanowiło w XIII – początku XIV wieku Stare Miasto, a od lat 20. XIV wieku także Główne Miasto. Powiększane terytorialnie o obszary w najbliższym sobie rejonie i otaczane nowożytnymi fortyfikacjami, miasta te do XVII wieku ukształtowały przestrzenny układ zwany obecnie Śródmieściem. Złożyły się nań: Rechtstadt (Główne Miasto), Altstadt (Stare Miasto), Altes Schloß ( Zamczysko), Hakelwerk ( Osiek), Vorstadt ( Stare Przedmieście), Speicher ( Spichlerze), Niederstadt ( Dolne Miasto), Langgarten ( Długie Ogrody), Neugarten ( Nowe Ogrody (Wewnętrzne)), Hagelsberg ( Grodzisko), Petershagen ( Zaroślak (Wewnętrzny)), Schwarzes Meer ( Czarne Morze), Sandgrube ( Piaskownia), Bischofsberg ( Biskupia Górka). W XIX i XX wieku następowały dalsze przyłączenia.

Terytorialny rozwój Gdańska

Data	Tereny włączone do Gdańska	Powierzchnia	Ludność
1800		590 ha	41 072
6 XII 1807 (decyzja władz francuskich) 14 II 1814 (decyzja władz pruskich)	Zjednoczone Miasto Chełm: Stare Szkoty (i Chmielniki Pelplińskie), Chełm, Siedlce (z Ziemicą, Szkódką, Winnikiem, Doliną), Święty Wojciech
1807	Zaroślak (Zewnętrzny)
17 III 1814	Wrzeszcz (z Brunowem, Kuźniczkami i Jaśkową Doliną), Strzyża Dolna, Nowe Szkoty (Nowe Szkoty Oliwskie, Nowe Szkoty Gdańskie), Nowy Port (bez obszarów portowych), Oruńskie Przedmieście, Schlapke ( Siedlce), Nowe Ogrody (Zewnętrzne, za Bramą Nowych Ogrodów, Siedlecką), Winnica, Knipawa ( Rudno), Sienna Grobla i (część zachodnia z Polskim Hakiem), Wielka Aleja ( al. Zwycięstwa)	razem w latach 1807–1814 przyłączono 879 ha
31 VII 1834	Westerplatte
25 X 1864	Plebanka (część Świętego Wojciecha)	razem w latach 1834–1864 przyłączono 29 ha
18 III 1874	Schellingsfelde (Szelingowskie Pola, Siedlce, obecnie rejon ul. Skrajnej)	12,79 ha	1166
18 III 1877	nadwiślański obszar gminy Suchanino: Składy, Małe Młyniska z Rejerowem, Młodomiejskie Składy Drewna do al. Zwycięstwa	253,09 ha	około 580
11 IV 1877	Sienna Grobla II (tzw. Grobla Dalsza, Niekomunalna, Zewnętrzna), część wschodnia	199,28 ha	1060
17 X 1890	część obszaru gminy Brzeźno, teren obok basenu portowego	12,60 ha
9 V 1891	część Zaspy przy Dworcu Wiślanym nad Martwą Wisłą, tzw. Łąki Oliwskie	15,03 ha
1898	parcela w Strzyży Górnej	2,5 ha
1 IV 1902	Suchanino ( Królewska Dolina, Górzyna, Migówko, Diabełkowo, Góra Szubieniczna, Ziemica Mała ( Siedlce)), Strzyża Górna, Święta Studzienka	937 ha	5807
15 XI 1902	Ostrów	221,7 ha	około 300
1903	część Zaspy, tzw. Łąki Oliwskie i część niezamieszkana gminy Zaspa	31,39 ha + 16,96 ha	57
19 XI 1906	15 parcel Młynisk ( Kolonia) i 6 parcel w Brętowie	64,53 ha + 7,74 ha	88
12 IV 1907	parcela przy granicy miasta Gdańska z Młyniskami	2,67 ha
1 IV 1907	Przeróbka
1 IV 1914	Brzeźno: 156 ha; Zaspa: 809 ha; Młyniska: 98 ha; Wisłoujście: 159 ha; Stogi: 283 ha; Krakowiec: 140 ha; Górki Zachodnie: 103 ha; Sączki (z Lasem Miejskim): 1005 ha	2753 ha	12 000
1 VII 1926	Oliwa z Jelitkowem, ob. Przymorzem, Żabianką, Ludolfiną, Polankami, Młyńcem, Oliwskimi Łąkami	1570 ha
15 VIII 1933	Brętowo, Błonia, Orunia, Emaus (Stary Emaus, Trzy Lipy, Krzyżowniki), Stara Wieś (Chełm), Olszynka (Mała i Wielka)	3871 ha
26 III 1942	Piecki, Migowo, Ujeścisko, Ostróżek, Lipce, Pruszcz Gdański, Roszkowo, Juszkowskie Łąki, Krakowiecka Krępa – decyzja nieuznana po 1945 przez władze polskie
15 I 1954	Migowo, Niegowo, Lipce, Ostróżek, Piecki, Płonia Mała, Płonia Wielka, Święty Wojciech, Obręb Leśny Oliwa, Rynarzewo
5 X 1954	Nowe Ujeścisko (obecnie Wzgórze Mickiewicza), Obręb Leśny Owczarnia, Obręb Leśny Matemblewo, Złota Karczma	razem w 1954 przyłączono 4455 ha
1 I 1973	Barniewice, Borkowo (część płn.), Bysewo, Jasień, Kiełpinek, Kiełpino Górne, Klukowo, Kokoszki, część Kowali (44 ha), Las Sulmiński, Łostowice, Maćkowy, Matarnia, Osowa, Owczarnia, Rębiechowo, Rębowo, Smęgorzyno, Szadółki, Ujeścisko, Wysoka, Zakoniczyn
1 XII 1973	Górki Wschodnie, Komary, Las Mierzei, Orlinki, Przegalina, Rotmanka, Sobieszewo, Sobieszewska Pastwa, Świbno, Wieniec	razem w 1973 przyłączono 7190 ha
1996–2000	Kowale	3725 ha
31 XII 2008	pl. Dwóch Miast (Żabianka), wcześniej część Sopotu	4,55 ha
2009		26 200 ha	456 591
MrGl

Powiększający się – zwłaszcza w XIX wieku – obszar miasta Gdańska wymusił 5 XI 1906 decyzję (obowiązującą od 1 I 1907) o podziale obszaru miasta na następujące dzielnice: Danzig (Śródmieście), Schidlitz ( Siedlce), Zigankenberg ( Suchanino), Heiligenbrunn ( Święta Studzienka), Langfuhr ( Wrzeszcz), Hochstrieß ( Strzyża Górna), Neufahrwasser ( Nowy Port), Stolzenberg ( Chełm), Altschottland ( Stare Szkoty), Stadtgebiet ( Oruńskie Przedmieście), Sankt Albrecht ( Święty Wojciech).

7 VII 1947 polski już Zarząd Miejski przyjął podział miasta na dzielnice: I – Śródmieście, II – Siedlec, III – Wrzeszcz, IV – Oliwa, V – Nowy Port, VI – Zawiśle-Sianki, VII – Dolne Miasto, VIII – Orunia. Badania nad nazwami dzielnic i nazwami fizjograficznymi Gdańska z ramienia Głównej Komisji Ustalania Nazw Miejscowości Ministerstwa Administracji Publicznej przeprowadził w kwietniu 1948 Stefan Hrabiec, korzystając z materiałów Archiwum Państwowego w Gdańsku oraz Biblioteki Miejskiej w Gdańsku. Na konferencji Głównej Komisji oraz Regionalnej Komisji Ustalania nazw Miejscowości przy Polskiej Akademii Umiejętności, która odbyła się 24 maja 1948 w Warszawie, zatwierdzono nazwy polskie, które stały się powszechnie obowiązujące. Rozporządzeniem Ministra Administracji Publicznej z 11 II 1949 wprowadzono obowiązujące polskie nazwy miejsc i obiektów fizjograficznych: Główne Miasto (zamiast Prawe Miasto), Spichlerze (zamiast Wyspa Spichrzów), Siedlce (zamiast Siedlice), Chełm (zamiast Wysoka Góra), Suchanino (zamiast Cyganki), Zaspa (zamiast Zaspy), Młyniska (zamiast Ślemień), Nowe Szkoty (zamiast Nowa Szkocja), Letnica (zamiast Letniewo), Przeróbka (zamiast Troyl, Trojan, Przerabka czy Zawiśle – tę ostatnią nazwę nadał wcześniej Zarząd Miasta Gdańska), Stogi (zamiast Sianki – nazwę Stogi nadano oficjalnie już wcześniej, w 1946), Błonia (zamiast Rudniki), Stare Szkoty (zamiast Stara Szkocja), Ostrów (zamiast Holm), Biskupia Górka (zamiast Biskupia Góra), Dolnik (zamiast Niże), Krzyżowniki (zamiast Świątniki), Młyniec (zamiast Młynary, Młynarze), Niedźwiednik (zamiast Misia Dolina), Cieniawa (zamiast Cienista Góra), Samborowo (zamiast Dębi Źleb).

Na mocy uchwały Rady Miasta z 30 VII 1992 obszar Gdańska podzielony został na 30 jednostek pomocniczych, dzielnic bądź osiedli – bez różnicy w zadaniach i kompetencjach. Status dzielnic przypada jednostkom od 20 tysięcy mieszkańców, status osiedli – jednostkom od 2 tysięcy mieszkańców. Mieszkańcy mogą tworzyć rady osiedli dzielnic. Każda jednostka pomocnicza w całości wchodziła w skład jednego z 6 okręgów wyborczych (okręgów głosowań) do Rady Miasta. Do zmiany okręgów wyborczych może dojść tylko w wypadku następujących przesłanek: 1) zmiany w podziale terytorialnym państwa, 2) zmiany granic sołectw, 3) zmiany liczby mieszkańców danej gminy, 4) zmiany liczby radnych w radzie gminy, 5) zmiany liczby radnych wybieranych w okręgach wyborczych. Chroni to podział na jednostki pomocnicze, zmiany ich granic mogą się odbywać tylko w ramach danego okręgu wyborczego. Zgodnie ze Statutem Miasta Gdańska podział jednostki pomocniczej może nastąpić: 1) na wniosek rady dzielnicy bądź osiedla, 2) z inicjatywy Rady Miasta po przeprowadzeniu konsultacji z radą dzielnicy bądź osiedla i mieszkańcami, 3) z inicjatywy Rady Miasta po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami jednostki, w której nie wybrano rady dzielnicy bądź osiedla, 4) na wniosek 20% mieszkańców jednostki mających prawo wyborcze do Rady Miasta. Z kolei łączenie jednostek pomocniczych może nastąpić: 1) na wniosek sąsiadujących ze sobą rad dzielnic bądź osiedli, 2) z inicjatywy Rady Miasta po przeprowadzeniu konsultacji z radami dzielnic bądź osiedli i mieszkańcami, 3) z inicjatywy Rady Miasta po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami jednostek, w których nie wybrano rad dzielnic bądź osiedli, 4) na wniosek 20% mieszkańców każdej z sąsiadujących ze sobą dzielnic bądź osiedli, mających prawo wyborcze do Rady Miasta. Granice jednostek pomocniczych określa Rada Miasta z uwzględnieniem jednorodności obszaru ze względu na układ osadniczy i przestrzenny oraz więzi społeczne i gospodarcze.

Przystępując do budowy Hali Widowiskowo-Sportowej Ergo Arena, przez środek której biec miała granica Gdańska i Sopotu, oba miasta wymieniły się gruntami. Sopot ustąpił Gdańskowi z 13 ha przy samej budowanej hali, Gdańsk przekazał Sopotowi trzy działki: dwie w Lostowicach, między ul. Ofiar Grudnia i ul. Wielkopolską (17 i 27 tys. m²), trzecią (52 tys. m²) w Zakoniczynie (dzielnica Ujeścisko–Łostowice), między ul. Unruga i ul. Człuchowską. Akt notarialny podpisano 11 X 2002 na sopockim hipodromie, umowa weszła w życie w 2005. W grudniu 2018 Sopot sprzedał dwie działki w Łostowiacach deweloperom budowlanym, w październiku 2019 w Zakoniczynie.

Jednostki pomocnicze według stanu z 2007 roku

Nazwa	Powierzchnia w km²	Liczba ludności
Aniołki	2,29	5601
Brętowo	7,25	7676
Brzeźno	2,83	14 859
Chełm z dzielnicą Gdańsk-Południe	30,81	51 877
Kokoszki	19,96	5550
Krakowiec-Górki Zachodnie	8,95	2137
Letnica	4,37	1869
Matarnia	14,91	5576
Młyniska	3,95	4072
Nowy Port	2,23	11 950
Oliwa	18, 23	19 824
Olszynka	7, 94	3388
Orunia-Święty Wojciech-Lipce	19,51	17 761
Osowa	13,4	9840
Piecki-Migowo	3,72	22 149
Przymorze Małe	2,26	16 650
Przymorze Wielkie	3,32	33 064
Rudniki	14,21	1853
Siedlce	2,65	16 108
Stogi z Przeróbką	17,03	18 614
Strzyża	1,07	6273
Suchanino	1,38	12 034
Śródmieście	5,56	35 704
VII Dwór	3,35	4168
Wrzeszcz	10	57 565
Wyspa Sobieszewska	35,42	3421
Wzgórze Mickiewicza	0,6	2561
Zaspa-Młyniec	1,27	15 380
Zaspa-Rozstaje	1,94	13 962
Żabianka-Wejhera-Jelitkowo-Tysiąclecia	2,17	20 918
RED

Okręgi wyborcze w latach 2006–2010

Okręg	Jednostki pomocnicze
nr 1	Brzeźno
	Nowy Port
	Letnica
	Młyniska
	Stogi (z Przeróbką)
	Krakowiec-Górki Zachodnie
	Wyspa Sobieszewska
	Rudniki
	Olszynka
	Orunia-Święty Wojciech-Lipce
nr 2	Śródmieście
	Chełm (z dzielnicą Gdańsk-Południe)
	Wzgórze Mickiewicza
nr 3	Siedlce
	Suchanino
	Piecki-Migowo
	Brętowo
	Matarnia
	Kokoszki
nr 4	Aniołki
	Wrzeszcz
	Strzyża
nr 5	Zaspa Rozstaje
	Zaspa Młyniec
	Przymorze Wielkie
nr 6	Przymorze Małe
	Żabianka-Wejhera-Jelitkowo-Tysiąclecia
	Oliwa
	VII Dwór
	Osowa
RED

Zmiana nastąpiła uchwałą Rady Miasta z 28 X 2010. Podzielono wówczas jednostkę Stogi (z Przeróbką) na jednostki Stogi i Przeróbka (z granicą wzdłuż ul. Sucharskiego); jednostkę Wrzeszcz – na Wrzeszcz Górny i Wrzeszcz Dolny (z granicą wzdłuż torów kolejowych); jednostkę Chełm (z dzielnicą Gdańsk-Południe) na jednostki Jasień, Ujeścisko-Łostowice i Chełm. Podział na nowe jednostki obowiązywał od 11 I 2011 roku.

16 I 2014 Rada Miasta Gdańska podjęła uchwałę w sprawie zmiany statutu Miasta Gdańska, między innymi ujednolicając nazewnictwo jednostek pomocniczych. Bez względu na ilość mieszkańców nadano im nazwę dzielnic. Zmieniony statut miasta wszedł w życie 1 VI 2014 roku. 26 III 2015 utworzono nowy okręg wyborczy Jasień. Uchwałą Rady Miasta z 30 VIII 2018 z dzielnicy Chełm wydzielono nową dzielnicę, Orunia Górna–Gdańsk Południe. 18 IV 2024 dokonano korekty granic dzielnic Jasień, Brętowo, Piecki-Migowo, Ujeścisko-Łostowice, Siedlce, Wzgórze Mickiewicza.

Jednostki pomocnicze według stanu z 2011

Nazwa	Powierzchnia w km²	Liczba ludności
Aniołki	2,307	4922
Brętowo	7,08	7643
Brzeźno	2,74	13 457
Chełm	11,07	45 704
Jasień	11,48	8157
Kokoszki	19,84	7465
Krakowiec-Górki Zachodnie	8,37	1994
Letnica	4,02	1333
Matarnia	14,42	5787
Młyniska	4,18	3404
Nowy Port	2,27	10 684
Oliwa	18,39	17 728
Olszynka	7,96	3209
Orunia-Święty Wojciech-Lipce	19,63	15 867
Osowa	14,13	13 245
Piecki-Migowo	4,31	22 852
Przeróbka	7,09	4816
Przymorze Małe	2,32	15 348
Przymorze Wielkie	3,11	30 346
Rudniki	14,18	1452
Siedlce	2,64	14 359
Stogi	10,96	12 128
Strzyża	1,08	5759
Suchanino	1,4	11 234
Śródmieście	5,62	30 648
VII Dwór	3,01	3820
Ujeścisko-Łostowice	7,79	17 797
Wrzeszcz Dolny	3,52	25 817
Wrzeszcz Górny	6,45	24 298
Wyspa Sobieszewska	35,78	3443
Wzgórze Mickiewicza	0,52	2570
Zaspa-Młyniec	1,23	14 295
Zaspa-Rozstaje	2,03	12 794
Żabianka-Wejhera-Jelitkowo-Tysiąclecia	2,33	18 546
RED

Na potrzeby zagospodarowania przestrzennego Gdańsk podzielony jest na sześć dzielnic i 28 jednostek urbanistycznych. Podczas podziału wzięto pod uwagę obszary jednorodne, o wyraźnych granicach, jak istniejące bądź projektowane elementy układu transportowego (np. drogi, linie kolejowe) czy bariery naturalne (rzeki, lasy). Granice jednostek pomocniczych i jednostek urbanistycznych nie pokrywają się ze sobą. MrGl BŚ

Jednostki urbanistyczne według stanu z 2007 roku

Dzielnica	Powierzchnia w hektarach	Liczba ludności w tysiącach	Jednostki urbanistyczne
Oliwa	3448,8	97	Oliwa Górna
			Oliwa Dolna
			Lasy Oliwskie
Południe	3937,5	67	Chełm
			Jasień-Szadółki
			Maćkowy
			Święty Wojciech
			Zakoniczyn-Łostowice
Port	8755,6	44	Błonia-Płonia
			Młyniska-Letnica
			Nowy Port
			Stogi Portowe
			Stogi Mieszkaniowe
			Wyspa Sobieszewska
Śródmieście	3332,7	82	Orunia-Olszynka
			Siedlce
			Śródmieście historyczne
Wrzeszcz	2650,1	145	Brętowo
			Brzeźno
			Piecki-Migowo
			Wrzeszcz Dolny
			Wrzeszcz Górny
			Zaspa
Zachód	4425,3	23	Klukowo-Rębiechowo
			Kokoszki Mieszkaniowe
			Kokoszki Przemysłowe
			Matarnia-Złota Karczma
			Osowa-Barniewice
RED