SZKOŁA ŚW. JANA

Wersja z 16:54, 6 sie 2024

Szkoła św. Jana przy kościele tego wezwania przy Häkergasse 19 (ul. Straganiarska), przełom XIX/XX wieku

Szkoła św. Jana przy kościele tego wezwania przy Häkergasse 19 (ul. Straganiarska), 1925

Szkoła św. Jana przy kościele tego wezwania, rys. Stanisław Wincenty Brzęczkowski

Szkoła średnia św. Jana przy Fleischergasse 25/28 (ul. Rzeźnicka), 1920

SZKOŁA ŚW. JANA (od 15 IV 1824: Realgymnasium zu St. Johann). Początkowo parafialna przy kościele św. Jana, z siedzibą po północnej stronie kościoła, z adresem przy obecnej ul. Straganiarskiej 19. Powstała najpewniej wraz z budową kościoła św. Jana w 2 połowie XIV wieku. Po raz pierwszy bezpośrednio wzmiankowana w 1475 w księdze urzędowej oficjała gdańskiego, jej rektorem (Rector scholarum de Sancto Johanne) był wówczas Valentin. W 1495 jej kantorem był Pankratius Klemme.

Pierwszy budynek szkoły, składający się z sal lekcyjnych i mieszkań nauczycieli, w maju 1576 rozebrano, wznosząc do października tego roku w tym samym miejscu nowy, posadowiony na solidnym fundamencie. Pracami budowlanymi kierował mistrz Paul z Torunia, całość oszacowano na kwotę 4365 grzywien i 11 groszy. Szkołę uroczyście otwarto 22 IV 1577, po nabożeństwie odprawionym z tej okazji orszak uczniów i pedagogów poprowadził do niej ówczesny rektor, Johannes Butterbrodt. 3 VI 1616 rektor Johann Brackermann uruchomił w szkole tzw. Pauperklasse (klasę dla 50 ubogich uczniów), drugą w Gdańsku (zob. szkoła mariacka). W początku XVII wieku do szkoły uczęszczało (według obliczeń rektora Gimnazjum Akademickiego Jakoba Fabriciusa) około 150 uczniów. Wizytacja szkoły, dokonana 1 X 1765 przez komisję Rady Miejskiej wykazała m.in. gorszą w porównaniu z innymi szkołami realizację programów szkolnych, słabą jakość większości kadry, skrócenie przez nauczycieli wyższych klas obowiązkowych godzin nauczania na rzecz przeniesienia ich do płatnych godzin dodatkowych. W 1779 szkoła straciła trzy klasy, od 1786 pozostawała jako tzw. szkoła łacińska funkcjonowała poza nowym systemem szkół niemieckich/ obywatelskich (szkoły św. Barbary i św. Bartłomieja) oraz od 1791 niemiecko-łacińskiej ( szkoła św. Katarzyny), w 1796 szkoła zatrudniała czterech nauczycieli, pracujących z 12 uczniami.

Budynek szkoły, czasem zwany błędnie „Domem Mrongowiusza” ( Krzysztof Celestyn Mrongowiusz uczył w niej 1812–1855 języka polskiego, ale nigdy tu nie mieszkał), przebudowany wewnątrz w 1865, po zniszczeniach w marcu 1945 odbudowany został w 1983 (zob. Przedsiębiorstwo Państwowe Pracownie Konserwacji Zabytków). Parter zrujnowanego jeszcze w 1970 budynku, wraz z okolicznymi uliczkami (obecnym Zaułkiem Zachariasza Zappio, ul Różaną, jej skrzyżowaniem z ul. Straganiarską i Minogi) oraz kościołem św. Jana posłużył autorom serialu Kolumbowie do kręcenia scen IV odcinka.

Od 1809 szkoła miejska (Bürgerschule zu St. Johann), 15 IV 1824 przekształcona w szkołę miejską wyższego stopnia, w latach 1824–1848 była pięcioklasową szkołą z językiem łacińskim. Od 1832 wprowadzono obligatoryjną naukę języka angielskiego, z językiem polskim jako nadobowiązkowym (w 1842 zlikwidowanym). Od 13 X 1848 mieściła się w nowym budynku wzniesionym przez władze Gdańska (kosztem 11 689 talarów) przy Heilige-Geist-Gasse 111 (ul. św. Ducha 53/55) – poprzedni budynek (przy Straganiarskiej 19) przeznaczono na szkołę podstawową dla dziewcząt. Uprawnienia do przeprowadzania egzaminów państwowych szkoła uzyskała 30 X 1849; w 1850 absolwenci otrzymali prawo do studiów w Akademii Budowlanej w Berlinie.

9 II 1860 szkoła uzyskała uprawnienia średniej szkoły realnej pierwszego stopnia (Realschule erster Ordnung) z siedmioletnim okresem nauczania, dając od 7 I 1870 absolwentom uprawnienia do wyższych studiów matematycznych, przyrodniczych i językowych. Po wprowadzeniu 4 IV 1882 przez Preußische Schulkollegium zarządzenia o nowej klasyfikacji i nazewnictwie instytucji szkolnictwa, nowych planów nauczania i nowego porządku egzaminów, została dziewięcioletnią szkołą średnią wyższego stopnia.

Od 14 IV 1872 w nowej siedzibie, na I piętrze wschodniego i południowego skrzydła byłego klasztoru franciszkanów przy Fleischergasse 25/28 (ul. Rzeźnicka) na Starym Przedmieściu (z aulą w dawnym Małym Refektarzu na parterze). Była siedziba przy Heilige-Geist-Gasse 111 (ul. św. Ducha 53/55) nadal pełniła funkcje szkolne (1872–1904 Głównomiejska Szkoła Średnia dla Chłopców (Rechtstädtiche Knaben Mittelschule), 1905–1931 szkoła elementarna (Hilfsschule), 1931–1939 żydowska szkoła podstawowa (Jüdische Hauptschule), 1939–1945 szkoła elementarna (Hilfsschule)).

Od 1899 stopniowo przebudowano nauczanie na podstawie planów reformy frankfurckiej. Podstawy nauczania języków obcych nie miały już bazować na języku łacińskim, lecz na języku francuskim. W 1901 absolwenci, po uzyskaniu świadectwa dojrzałości, otrzymali możliwość studiowania medycyny i nauk prawnych. W 1902/1903 przejęła dalsze pomieszczenia po Państwowej Szkole Sztuki i Rzemiosła Artystycznego ( Królewska Szkoła Sztuk Pięknych). Funkcjonowała do 1945. MLJANSZ