GOCŁOWSKI TADEUSZ, arcybiskup gdański
| < Poprzednie | Następne > |
.jpg)
TADEUSZ GOCŁOWSKI (16 IX 1931 Piski koło Ostrołęki, Mazowsze – 3 V 2016 Gdańsk), pierwszy arcybiskup metropolita gdański. W 1949 wstąpił do Zgromadzenia Księży Misjonarzy św. Wincentego à Paulo w Krakowie. W latach 1951–1956 studiował teologię w Instytucie Teologicznym Księży Misjonarzy w Krakowie, 1956–1959 prawo na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Święcenia kapłańskie otrzymał 24 VI 1956 w Krakowie.
W okresie 1960–1968 wykładał prawo kanoniczne w Biskupim Seminarium Duchownym w Gdańsku (► Gdańskie Seminarium Duchowne). W latach 1969–1970 odbył studia doktoranckie z prawa w Papieskim Uniwersytecie św. Tomasza „Angelicum” w Rzymie, od 1970 doktor prawa kanonicznego. W latach 1971–1973 rektor w Biskupim Seminarium Duchownym w Gdańsku. Od 1973 do 1982 prowincjał polskiej prowincji Zgromadzenia Księży Misjonarzy w Krakowie. W okresie 1982–1983 ponownie rektor seminarium w Gdańsku.
Od 22 III 1983 biskup pomocniczy ► diecezji gdańskiej, konsekrowany 17 IV 1983. Od 1 VIII 1984 administrator diecezji gdańskiej, od 31 XII 1984 biskup ordynariusz tej diecezji. W tym czasie obrońca praw robotników i związkowców z ► NSZZ „Solidarność”, w 1983 uczestniczył w zamkniętym spotkaniu papieża Jana Pawła II z ► Lechem Wałęsą w Dolinie Chochołowskiej. Współtwórca niezależnych, związanych z Kościołem mediów: ► Video Studio Gdańsk, dwutygodnika ► „Gwiazda Morza”, tygodnika ► „Młoda Polska”, ► Radia Plus. Inicjator wizyty Jana Pawła II w Trójmieście w 1987 (► papież Jan Paweł II w Gdańsku).
W latach 1988–1989 uczestnik rozmów władz Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i opozycji w Magdalence. Jeden z założycieli (2 XII 1989) i członek Rady Fundacji ► Instytutu Badań Nad Gospodarką Rynkową. 25 III 1992 mianowany pierwszym arcybiskupem nowo utworzonej ► metropolii gdańskiej Kościoła katolickiego (arcybiskup metropolita gdański; uroczysta inauguracja posługi 3 V 1992 w ► kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (NMP), na stanowisku do 17 IV 2008). W tym czasie członek watykańskiej Kongregacji do spraw Biskupów (od 21 III 1990), Rady Głównej (od 2 V 1996 Rady Stałej) Episkopatu Polski, współprzewodniczący (2 V 1996 – 2008) Komisji Wspólnej Rządu i Episkopatu, krajowy duszpasterz Ludzi Pracy (przewodniczący Komisji Episkopatu Polski (KEP) do spraw Duszpasterstwa Ludzi Pracy) i Ludzi Morza (przewodniczący KEP do spraw Duszpasterstwa Ludzi Morza), przewodniczący KEP do spraw Kodeksu Prawa Kanonicznego, przewodniczący Komisji Prawnej KEP, członek Komisji Episkopatu Polski „Iustitia et Pax”.
Komentator w mediach wydarzeń społecznych i religijnych z życia Polski i Kościoła. Inicjator pojednawczych spotkań polityków w siedzibie biskupa w Oliwie, w 1990 Lecha Wałęsy i jego oponentów z kręgu opozycji, w 2005 Jarosława Kaczyńskiego i ► Donalda Tuska, jak również mediacji w sporach pracowników z pracodawcami.
10 II 1991, wraz m.in. z prezydentem RP Lechem Wałęsą, wojewodą gdańskim ► Maciejem Płażyńskim, prezydentem Gdańska ► Jackiem Starościakiem i rektorem ► Uniwersytetu Gdańskiego (UG) ► Zbigniewem Grzonką, był sygnatariuszem aktu utworzenia Fundacji Rozwoju UG, wszedł w skład Rady Fundacji. Od 17 IV 2000 członek Komitetu Honorowego Budowy ► Gdańskiego Centrum Muzyczno-Kongresowego na ► Ołowiance.
Od 30 I 1995 członek Papieskiej Rady do Spraw Duszpasterstwa Migrantów i Ludzi w Drodze. 25 III 1995, jako zwierzchnik metropolii gdańskiej (obejmującej diecezje: gdańską, pelplińską i toruńską), wraz z nuncjuszem apostolskim abp Józefem Kowalczykiem w katedrze św. Jana w Toruniu zainaugurował Synod Diecezjalny Diecezji Toruńskiej. W latach 1991–1999 przewodniczący Rady Głównej II Synodu Plenarnego (ogólnopolskiego).
3 VII 1997 przekazał w użytkowanie wspólnocie greko-katolickiej ► kościół św. Bartłomieja. 25 X 1998 – po spotkaniu dotyczącym dalszych losów odbudowy ► kościoła św. Jana – odprawioną w nim mszą zainaugurował funkcjonowanie w jego murach ► Duszpasterstwa Środowisk Twórczych Archidiecezji Gdańskiej. 29 XII 1999 jako jeden z założycieli uczestniczył w podpisaniu aktu powołującego ► Fundację Centrum Solidarności.
9 II 2001 powołał Archidiecezjalną Radę Duszpasterską, której został przewodniczącym. 30 IV 2001 mszą w ► archikatedrze Trójcy Świętej w Oliwie rozpoczął obrady III Synodu Gdańskiego pod hasłem Misja ewangelizacyjna Kościoła gdańskiego na progu nowego tysiąclecia. 24 VI 2001 podniósł do godności kolegiaty, nadając tytuł Kolegiaty Gdańskiej ► kościół Najświętszego Serca Jezusowego w Gdańsku–►Wrzeszczu, jednocześnie ustanawiając przy niej Kapitułę Kolegiacką Gdańską (► Kapituły Kolegiackie Archidiecezji Gdańskiej), mianując 12 kanoników gremialnych i 11 kanoników honorowych, a jej prepozytem ówczesnego proboszcza, ks. prałata ► Mikołaja Sampa. 26 VI 2001 podniósł do godności kolegiaty, nadając tytuł Kolegiaty Gdyńskiej, kościół Najświętszej Maryi Panny w Gdyni, ustanawiając przy niej Kapitułę Kolegiacką Gdyńską (12 kanoników gremialnych i 9 kanoników honorowych), a jej prepozytem miejscowego proboszcza, ks. prałata Edmunda Wierzbowskiego.
Od 30 września do 27 października 2001, wraz z abp metropolitą przemyskim Józefem Michalikiem, abp metropolitą gnieźnieńskim Henrykiem Muszyńskim, abp metropolitą lubelskim Józefem Życińskim i bp drohiczyńskim Antonim Dydyczem, reprezentował Konferencję Episkopatu Polski na X Zgromadzeniu Zwyczajnym Synodu Biskupów obradującym w Rzymie pod hasłem Biskup służy Ewangelii, aby nieść nadzieję światu. W latach 2000–2002 przewodniczący, od 2003 wiceprzewodniczący Rady Fundacji "Dzieło Nowego Tysiąclecia".
Laureat statuetki–nagrody za zajęcie II miejsca w ogłoszonym przez redakcje „Tygodnika Wieczór” i Telewizji Gdańsk konkursie "Homo Popularis" województwa gdańskiego (1996), honorowej nagrody Radiowej Osobowości Roku 1999, Medalu Stolema „za szczególne osiągnięcia w krzewieniu i propagowaniu kaszubszczyzny w regionie, w kraju i za granicą” (2001), Medalu Wojewody Pomorskiego (2001), plebiscytu czytelników „Tygodnika Wieczór” Orzeł Pomorski – 2002, plebiscytu ► „Dziennika Bałtyckiego” „Homo popularis” (2002), laureat Medalu św. Brata Alberta „za wieloletnie zaangażowanie w działalność charytatywną i wspieranie organizacji pozarządowych oraz za zaangażowanie na rzecz świata pracy i ludzi bezrobotnych” (2003). W 2006 otrzymał tytuł Gdańszczanina Roku.
W 2006, zgodnie z prawem kanonicznym, po osiągnięciu 75 roku życia, zwrócił do Stolicy Apostolskiej z prośbą o zwolnienie go z urzędu metropolity gdańskiego i ordynariusza archidiecezji gdańskiej. Decyzją papieża pozostał na stanowisku do 17 IV 2008, po czym przeszedł na emeryturę; rezydował w siedzibie biskupów gdańskich w Oliwie. Jego ostatnim publicznym wystąpieniem była msza odprawiona 13 III 2016 w gdańskim kościele św. Jana w intencji dziękczynno-błagalnej „za życie ks. Józefa Tischnera”, inaugurująca obchody Dni Tischnerowskich.
W 2006 odrzucił propozycję wyróżnienia go tytułem ► honorowego obywatela Gdańska (w związku z wypowiedzią radnego Wiesława Kamińskiego o wykorzystywaniu przez władze miasta autorytetu arcybiskupa do celów politycznych), tytuł ► Rada Miasta Gdańska przyznała mu 28 IV 2016. Honorowy obywatel miast Wejherowa (2000), Gdyni (2002), Redy (2007), Sopotu (2008). W 2011 odznaczony Orderem Orła Białego, w 2001 ► Medalem Stolema, w 2008 uhonorowany odznaką ► „Za Zasługi dla Województwa Pomorskiego”.
Pochowany 6 V 2016 w Krypcie Biskupów Gdańskich w ► kościele Trójcy Świętej w Oliwie. Jego imieniem 30 VI 2016 nazwano ► tunel pod Martwą Wisłą (tablicę pamątkową odsłoniła Marta Gocłowska, wnuczka brata).
Wraz z sakrą biskupią przyjął herb wyobrażający tarczę dzieloną lewoskośnie: w prawym polu czerwonym złoty krzyż łaciński, w polu lewym zielonym złota kotwica. Za tarczą krzyż procesyjny prawoskośnie i pastorał lewoskośnie, krzywaśnią na zewnątrz. Nad herbem kapelusz kościelny z dwunastoma chwostami na dwóch sznurach, po sześć (jeden nad dwoma, nad trzema) z każdej strony tarczy. Pod tarczą wstęga z dewizą: Credite Evangelio (z pierwszych wersetów Ewangelii św. Marka). W 1992, wraz z podniesieniem diecezji gdańskiej do rangi metropolii i archidiecezji, herb został ozdobiony insygniami arcybiskupimi: za tarczą herbową ustawiony został podwójny krzyż procesyjny. Zrezygnowano z ustawianiem za tarczą pastorału. Liczba chwostów przy kapeluszu kościelnym została powiększona do dwudziestu, po dziesięć (jeden nad dwoma, nad trzema, nad czterema), po każdej stronie tarczy.
