UJEŚCISKO
| < Poprzednie | Następne > |
UJEŚCISKO, część jednostki pomocniczej Ujeścisko-Łostowice ( administracyjny podział). Pierwotnie (pierwszy zapis w 1338 roku) wieś Mesthin, dowodnie od 1379 zwana Wonneberg. Polską nazwę stosowano jeszcze w początku XIX wieku, obecną nazwę zasugerował historyk Wojciech Kętrzyński, w 1879 roku tłumacząc Wonneberg jako Wujeścisko. Obejmowała pierwotnie obecne Zabornię, Pieklisko, Wzgórze Mickiewicza oraz oba brzegi Potoku Siedleckiego od Jasienia po Krzyżowniki, od zachodu graniczyła z Zakoniczynem przy stawie rybnym. Około roku 1340 wydana przez Krzyżaków do lokacji na prawie chełmińskim, zajmowała około 649 ha, z karczmą Heidekrug (Borową) i 25 ha łąk do wypasu bydła w Krępcu. Centrum wsi zlokalizowane było między obecną ul. Warszawską, Kielecką do Białostockiej. Należała do parafii kościoła św. Katarzyny. Około roku 1400 istniała już druga karczma. Wieś nadana w 1410 przez króla polskiego Władysława Jagiełłę Głównemu Miastu Gdańsk, nadania nie uznali później Krzyżacy ( wielka wojna). Zniszczona w wojnie husyckiej w 1433, w trakcie odbudowy w 1445 mieszkańcy zrezygnowali z łąk w Krępcu. Od 1454 roku z nadania Kazimierza Jagiellończyka własność Głównego Miasta Gdańska ( wojna trzynastoletnia). Od 1472 dziesięciny ze wsi pobierały brygidki. Wypuszczana po wojnie trzynastoletniej przez Radę Miejską Gdańska w dzierżawę gdańszczanom, początkowo w rękach Lubarta Batthmana, od 1506 na 10 lat w dzierżawie rajcy gdańskiego (od 1504) Petera Mellina (zm. 1515 Gdańsk), razem z Kowalami, Migowem i Suchaninem. W 1577 roku zniszczona podczas wojny Gdańska z królem Polski Stefanem Batorym. W 1588 podczas sporów z mieszkańcami Zakoniczyna zabroniono im przejazdu do Gdańska przez Ujeścisko (sąsiadom pozostała droga przez Łostowice). Z 1647 roku znany jest obowiązujący we wsi wilkierz, uzupełniony w 1717. W połowie XVII wieku była tu kaplica ewangelicka, szkoła i 2 karczmy, wobec sprzeciwu gdańszczan nie powiodła się (1625) budowa młyna nad Potokiem Siedleckim. W 1647 Rada Miejska Gdańska wydała zgodę na budowę we wsi kościoła ewangelickiego ( kościoła św. Jerzego), zakończoną w 1663. Na początku XIX wieku parafia (po wyłączeniu z parafii kościoła św. Katarzyny) obejmowała Migowo, Szadółki, Maćkowy, Łostowice, Krzyżowniki, Trzy Lipy, Emaus, Jankowo i Zakoniczyn. Od 1734 potwierdzone jest funkcjonowanie karczem Hölle ( Pieklisko) i Paradies (Raj) przy obecnej ul. Kartuskiej, od 1772 Aschbude (Budy Popielnej), w której miejsce dowodnie od roku 1833 funkcjonował majątek Christinenhof ( Zabornia). W 1772 roku wieś liczyła 300 mieszkańców. W 1807 była miejscem potyczki wojsk napoleońskich z Prusakami oraz kwaterą główną generała Ignacego Giełguda. Na przykościelnym cmentarzu pochowano ppłk. Antoniego Parysa (zginął 15 V 1807) oraz wielu polskich żołnierzy poległych w czasie oblężenia Gdańska wiosną 1807. Z walkami z 1813 wiążą się nazwy okolicznych wzgórz; obok funkcjonującej wcześniej nazwy wzgórza Wonneberg (83,4 m n.p.m. w okolicach obecnych ulic Anny Jagiellonki i Dąbrówki) pojawiły się: Wzgórze Armatnie (100,1 m n.p.m. między obecnymi ulicami Warszawską a Nowosądecką), Kozacze (76,3 m n.p.m. przy ulicy Orląt Lwowskich) i Luizy (Luisenberg; 37,7 m n.p.m. u zbiegu ul. Niepołomickiej i Kampinoskiej), na którego szycie wzniesiono (około 1817) krzyż poświęcony Landwehrze Wschodniopruskiej (Ostpreußiche Landwehr), zasłużonej w 1813 w walkach z Francuzami o Gdańsk (zniszczony w latach 70. XX wieku). W 1819 roku Ujeścisko liczyło 37 domów i 338 mieszkańców. W 1835 przestało być wsią należącą do Gdańska, przeszło pod zarząd pruskiego Skarbu Państwa i w granice powiatu gdańskiego, następnie Gdańsk-Wyżyny. W 1848 roku (z Christinenhof, Piekliskiem i Domem Stawowym) liczyło 92 budynki i 687 mieszkańców; w 1880: 60 domów i 898 mieszkańców, istniały już 2 szkoły (jedna przy obecnej ul. Kartuskiej), oprócz cegielni w Pieklisku funkcjonował także wiatrak zbożowy (wzmiankowany od 1875). W 1919 roku liczyło 886 mieszkańców, w 1923 w 196 gospodarstwach domowych mieszkało 896 osób, w 1929 – 990. Od 1935 nastąpiła rozbudowa mieszkaniowa Nowego Ujeściska ( Wzgórze Mickiewicza), a w okresie II wojny światowej planowano tu dalszą intensywną zabudowę mieszkaniową dla 10–15 tysięcy osób. W związku z tym 26 III 1942 roku Ujeścisko zostało włączone w granice administracyjne Gdańska, czego (z wyjątkiem Piekliska) po 1945 roku nie uznały władze polskie. W 1945 zniszczeniu uległ kościół (zachował się budynek dawnej plebanii z 1867, obecnie przychodnia lekarska przy ul. Warszawskiej). W 1954 roku włączono w granice administracyjne Gdańska Nowe Ujeścisko (Wzgórze Mickiewicza), pozostałą część 1 I 1973. W 1979 na dawnych gruntach wsi powstał nowy cmentarz Komunalny, zwany Łostowickim. Od 1981 Spółdzielnia Mieszkaniowa Budowy Osiedla Społecznego (następnie Spółdzielnia Mieszkaniowa (SM) „Ujeścisko”) przystąpiła do budowy niskopiętrowych budynków przy ul. Łódzkiej, Stocznia Gdańska rozpoczęła wznoszenie osiedla domów szeregowych Na Stoku. Szczególny rozwój budownictwa mieszkaniowego przypadł na lata 90. XX wieku. Ujeścisko obejmuje obecnie tzw. Stare Ujeścisko (ulice: Białostocka, Cedrowa, Kielecka, Lubelska, Warszawska); Spółdzielnię Mieszkaniową „Ujeścisko”; SM „Szadółki”; osiedla: Za Słoneczną Bramą, Wilanowskie, Pogodne, domów szeregowych Na Stoku; osiedle Piastów, Gdańskiego Towarzystwa Budownictwa Społecznego, część SM „Zakoniczyn”; Słoneczne Wzgórza. W 2005 roku rozpoczęto przy ul. Przemyskiej 21 budowę kościoła św. Ojca Pio.
