GOCŁOWSKI TADEUSZ, arcybiskup gdański

Aktualna wersja na dzień 17:56, 14 sie 2024

Tadeusz Gocłowski

Arcybiskup Tadeusz Gocłowski (z lewej), obok nuncjusz apostolski, arcybiskup Józef Kowalczyk, oraz biskup katowicki Piotr Libera, 2005

Epitafium Tadeusza Gocłowskiego w kościele Trójcy Świętej w Oliwie

Odsłonięcie tablicy pamiątkowej z okazji nadania tunelowi pod Martwą Wisłą imienia Tadeusza Gocłowskiego

TADEUSZ GOCŁOWSKI (16 IX 1931 Piski koło Ostrołęki, Mazowsze – 3 V 2016 Gdańsk), pierwszy arcybiskup metropolita gdański. W 1949 wstąpił do Zgromadzenia Księży Misjonarzy św. Wincentego à Paulo w Krakowie. W latach 1951–1956 studiował teologię w Instytucie Teologicznym Księży Misjonarzy w Krakowie, 1956–1959 prawo na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Święcenia kapłańskie otrzymał 24 VI 1956 w Krakowie.

W okresie 1960–1968 wykładał prawo kanoniczne w Biskupim Seminarium Duchownym w Gdańsku ( Gdańskie Seminarium Duchowne). W latach 1969–1970 odbył studia doktoranckie z prawa w Papieskim Uniwersytecie św. Tomasza „Angelicum” w Rzymie, od 1970 doktor prawa kanonicznego. W latach 1971–1973 rektor w Biskupim Seminarium Duchownym w Gdańsku. Od 1973 do 1982 prowincjał polskiej prowincji Zgromadzenia Księży Misjonarzy w Krakowie. W okresie 1982–1983 ponownie rektor seminarium w Gdańsku.

Od 22 III 1983 biskup pomocniczy diecezji gdańskiej, konsekrowany 17 IV 1983. Od 1 VIII 1984 administrator diecezji gdańskiej, od 31 XII 1984 biskup ordynariusz tej diecezji. W tym czasie obrońca praw robotników i związkowców z NSZZ „Solidarność”, w 1983 uczestniczył w zamkniętym spotkaniu papieża Jana Pawła II z Lechem Wałęsą w Dolinie Chochołowskiej. Współtwórca niezależnych, związanych z Kościołem mediów: Video Studio Gdańsk, dwutygodnika „Gwiazda Morza”, tygodnika „Młoda Polska”, Radia Plus. Inicjator wizyty Jana Pawła II w Trójmieście w 1987 ( papież Jan Paweł II w Gdańsku).

W latach 1988–1989 uczestnik rozmów władz Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i opozycji w Magdalence. Jeden z założycieli (2 XII 1989) i członek Rady Fundacji Instytutu Badań Nad Gospodarką Rynkową. 25 III 1992 mianowany pierwszym arcybiskupem nowo utworzonej metropolii gdańskiej Kościoła katolickiego (arcybiskup metropolita gdański; uroczysta inauguracja posługi 3 V 1992 w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (NMP), na stanowisku do 17 IV 2008). W tym czasie członek watykańskiej Kongregacji do spraw Biskupów (od 21 III 1990), Rady Głównej (od 2 V 1996 Rady Stałej) Episkopatu Polski, współprzewodniczący (2 V 1996 – 2008) Komisji Wspólnej Rządu i Episkopatu, krajowy duszpasterz Ludzi Pracy (przewodniczący Komisji Episkopatu Polski (KEP) do spraw Duszpasterstwa Ludzi Pracy) i Ludzi Morza (przewodniczący KEP do spraw Duszpasterstwa Ludzi Morza), przewodniczący KEP do spraw Kodeksu Prawa Kanonicznego, przewodniczący Komisji Prawnej KEP, członek Komisji Episkopatu Polski „Iustitia et Pax”.

Komentator w mediach wydarzeń społecznych i religijnych z życia Polski i Kościoła. Inicjator pojednawczych spotkań polityków w siedzibie biskupa w Oliwie, w 1990 Lecha Wałęsy i jego oponentów z kręgu opozycji, w 2005 Jarosława Kaczyńskiego i Donalda Tuska, jak również mediacji w sporach pracowników z pracodawcami. 10 II 1991, wraz m.in. z prezydentem RP Lechem Wałęsą, wojewodą gdańskim Maciejem Płażyńskim, prezydentem Gdańska Jackiem Starościakiem i rektorem Uniwersytetu Gdańskiego (UG) Zbigniewem Grzonką, był sygnatariuszem aktu utworzenia Fundacji Rozwoju UG, wszedł w skład Rady Fundacji. Od 17 IV 2000 członek Komitetu Honorowego Budowy Gdańskiego Centrum Muzyczno-Kongresowego na Ołowiance.

Od 30 I 1995 członek Papieskiej Rady do Spraw Duszpasterstwa Migrantów i Ludzi w Drodze. 25 III 1995, jako zwierzchnik metropolii gdańskiej (obejmującej diecezje: gdańską, pelplińską i toruńską), wraz z nuncjuszem apostolskim abp Józefem Kowalczykiem w katedrze św. Jana w Toruniu zainaugurował Synod Diecezjalny Diecezji Toruńskiej. W latach 1991–1999 przewodniczący Rady Głównej II Synodu Plenarnego (ogólnopolskiego).

3 VII 1997 przekazał w użytkowanie wspólnocie greko-katolickiej kościół św. Bartłomieja. 25 X 1998 – po spotkaniu dotyczącym dalszych losów odbudowy kościoła św. Jana – odprawioną w nim mszą zainaugurował funkcjonowanie w jego murach Duszpasterstwa Środowisk Twórczych Archidiecezji Gdańskiej. 29 XII 1999 jako jeden z założycieli uczestniczył w podpisaniu aktu powołującego Fundację Centrum Solidarności.

9 II 2001 powołał Archidiecezjalną Radę Duszpasterską, której został przewodniczącym. 30 IV 2001 mszą w archikatedrze Trójcy Świętej w Oliwie rozpoczął obrady III Synodu Gdańskiego pod hasłem Misja ewangelizacyjna Kościoła gdańskiego na progu nowego tysiąclecia. 24 VI 2001 podniósł do godności kolegiaty, nadając tytuł Kolegiaty Gdańskiej kościół Najświętszego Serca Jezusowego w Gdańsku–Wrzeszczu, jednocześnie ustanawiając przy niej Kapitułę Kolegiacką Gdańską ( Kapituły Kolegiackie Archidiecezji Gdańskiej), mianując 12 kanoników gremialnych i 11 kanoników honorowych, a jej prepozytem ówczesnego proboszcza, ks. prałata Mikołaja Sampa. 26 VI 2001 podniósł do godności kolegiaty, nadając tytuł Kolegiaty Gdyńskiej, kościół Najświętszej Maryi Panny w Gdyni, ustanawiając przy niej Kapitułę Kolegiacką Gdyńską (12 kanoników gremialnych i 9 kanoników honorowych), a jej prepozytem miejscowego proboszcza, ks. prałata Edmunda Wierzbowskiego.

Od 30 września do 27 października 2001, wraz z abp metropolitą przemyskim Józefem Michalikiem, abp metropolitą gnieźnieńskim Henrykiem Muszyńskim, abp metropolitą lubelskim Józefem Życińskim i bp drohiczyńskim Antonim Dydyczem, reprezentował Konferencję Episkopatu Polski na X Zgromadzeniu Zwyczajnym Synodu Biskupów obradującym w Rzymie pod hasłem Biskup służy Ewangelii, aby nieść nadzieję światu. W latach 2000–2002 przewodniczący, od 2003 wiceprzewodniczący Rady Fundacji "Dzieło Nowego Tysiąclecia".

Laureat statuetki–nagrody za zajęcie II miejsca w ogłoszonym przez redakcje „Tygodnika Wieczór” i Telewizji Gdańsk konkursie "Homo Popularis" województwa gdańskiego (1996), honorowej nagrody Radiowej Osobowości Roku 1999, Medalu Stolema „za szczególne osiągnięcia w krzewieniu i propagowaniu kaszubszczyzny w regionie, w kraju i za granicą” (2001), Medalu Wojewody Pomorskiego (2001), plebiscytu czytelników „Tygodnika Wieczór” Orzeł Pomorski – 2002, plebiscytu „Dziennika Bałtyckiego” „Homo popularis” (2002), laureat Medalu św. Brata Alberta „za wieloletnie zaangażowanie w działalność charytatywną i wspieranie organizacji pozarządowych oraz za zaangażowanie na rzecz świata pracy i ludzi bezrobotnych” (2003). W 2006 otrzymał tytuł Gdańszczanina Roku.

W 2006, zgodnie z prawem kanonicznym, po osiągnięciu 75 roku życia, zwrócił do Stolicy Apostolskiej z prośbą o zwolnienie go z urzędu metropolity gdańskiego i ordynariusza archidiecezji gdańskiej. Decyzją papieża pozostał na stanowisku do 17 IV 2008, po czym przeszedł na emeryturę; rezydował w siedzibie biskupów gdańskich w Oliwie. Jego ostatnim publicznym wystąpieniem była msza odprawiona 13 III 2016 w gdańskim kościele św. Jana w intencji dziękczynno-błagalnej „za życie ks. Józefa Tischnera”, inaugurująca obchody Dni Tischnerowskich.

W 2006 odrzucił propozycję wyróżnienia go tytułem honorowego obywatela Gdańska (w związku z wypowiedzią radnego Wiesława Kamińskiego o wykorzystywaniu przez władze miasta autorytetu arcybiskupa do celów politycznych), tytuł Rada Miasta Gdańska przyznała mu 28 IV 2016. Honorowy obywatel miast Wejherowa (2000), Gdyni (2002), Redy (2007), Sopotu (2008). W 2011 odznaczony Orderem Orła Białego, w 2001 Medalem Stolema, w 2008 uhonorowany odznaką „Za Zasługi dla Województwa Pomorskiego”.

Pochowany 6 V 2016 w Krypcie Biskupów Gdańskich w kościele Trójcy Świętej w Oliwie. Jego imieniem 30 VI 2016 nazwano tunel pod Martwą Wisłą (tablicę pamątkową odsłoniła Marta Gocłowska, wnuczka brata).

Wraz z sakrą biskupią przyjął herb wyobrażający tarczę dzieloną lewoskośnie: w prawym polu czerwonym złoty krzyż łaciński, w polu lewym zielonym złota kotwica. Za tarczą krzyż procesyjny prawoskośnie i pastorał lewoskośnie, krzywaśnią na zewnątrz. Nad herbem kapelusz kościelny z dwunastoma chwostami na dwóch sznurach, po sześć (jeden nad dwoma, nad trzema) z każdej strony tarczy. Pod tarczą wstęga z dewizą: Credite Evangelio (z pierwszych wersetów Ewangelii św. Marka). W 1992, wraz z podniesieniem diecezji gdańskiej do rangi metropolii i archidiecezji, herb został ozdobiony insygniami arcybiskupimi: za tarczą herbową ustawiony został podwójny krzyż procesyjny. Zrezygnowano z ustawianiem za tarczą pastorału. Liczba chwostów przy kapeluszu kościelnym została powiększona do dwudziestu, po dziesięć (jeden nad dwoma, nad trzema, nad czterema), po każdej stronie tarczy. AH JANSZ