AUTOBUSY MIEJSKIE
| (Nie pokazano 2 wersji utworzonych przez jednego użytkownika) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{paper}} | {{paper}} | ||
[[File: Autobusy_1948.jpg |thumb| Autobus na przystanku przy kościele św. Elżbiety, 1948]] | [[File: Autobusy_1948.jpg |thumb| Autobus na przystanku przy kościele św. Elżbiety, 1948]] | ||
| − | + | [[File: Autobus_Berliet.jpeg |thumb| Autobus Berliet, budowany w Jelczu, podczas testów w Gdańsku, 1973]] | |
| − | '''AUTOBUSY MIEJSKIE. Do 1945.''' Po raz pierwszy odnotowane 13 VII 1912 jako „Auto Omnibus” na trasie Gdańsk – Stogi. Na stałe wprowadzone do życia miasta po | + | '''AUTOBUSY MIEJSKIE. Do 1945.''' Po raz pierwszy odnotowane 13 VII 1912 jako „Auto Omnibus” na trasie Gdańsk – Stogi. Na stałe wprowadzone do życia miasta po 1920, z wykorzystaniem aut przystosowanych do transportu ludzi i bagaży oraz pojazdów przebudowanych na podwoziu samochodów ciężarowych. Do 1945 w użyciu były autobusy różnej proweniencji i marek. Zabierały od 16 do 42 pasażerów. Taką działalnością zajmowały się firmy prywatne. W miejskim transporcie odgrywała ona znikomą rolę, nienotowaną przez oficjalne statystyki. Główny ciężar transportu ludzi spoczywał na miejskich [[TRAMWAJE | tramwajach]] oraz podmiejskich liniach kolejowych ([[KOLEJ | kolej]]).<br/><br/> |
| − | Autobusy wspierały komunikację miejską tam, gdzie | + | Autobusy wspierały komunikację miejską tam, gdzie ona nie docierała. Czasowo też zastępowały tramwaje na liniach zawieszonych, np. na trasie Hühnerberg (ul. Kurza) na [[DOLNE MIASTO | Dolnym Mieście]] – stocznie – [[DWORZEC GDAŃSK GŁÓWNY | Dworzec Główny]]). Ważną rolę odegrały natomiast w komunikacji masowej z odległymi dzielnicami, jak [[KRAKOWIEC | Krakowiec]] i [[STOGI | Stogi]], które – poza omnibusami konnymi, powozami czy drogą wodną – do 1927 nie posiadały innego stałego połączenia z centrum miasta. <br/><br/> |
| − | Brak źródeł nie pozwala stwierdzić, czy po | + | Brak źródeł nie pozwala stwierdzić, czy po 1935 istniała komunikacja łącząca nowe osiedla domków na [[SUCHANINO | Suchaninie]] (z ponad 2000 mieszkańców) z [[WRZESZCZ | Wrzeszczem]] i Śródmieściem. Należy przypuszczać, że po 1940 budowane osiedle stoczniowe na [[CHEŁM | Chełmie]] musiało uzyskać, w celu dowozu robotników do miejsca pracy, połączenie autobusowe przez Bischofstal (ul. Stoczniowców). Inne rejony miasta nie wymagały do 1945 wprowadzenia rentownej dla inwestora komunikacji autobusowej. W związku z tym zainteresowanie firm przewozowych skierowane było na zorganizowanie komunikacji na trasach podmiejskich i międzymiastowych. Głównym węzłem komunikacyjnym był dworzec autobusowy na Heumarkt ([[TARG SIENNY | Targ Sienny]]), niektóre linie w kierunku Żuław rozpoczynały kursy przy Mattenbuden (ul. Szopy).<br/><br/> |
| − | Linie były zakładane przez różne firmy prywatne, zawieszane, wznawiane na tej samej trasie przez inne podmioty gospodarcze. Należy wymienić: działające w 1921 Autobus Aktiengesellschaft z linią na Stogi (kursowały autobusy mające 42 miejsca, w tym 32 siedzące; w 1921 przewiozły 103 659 pasażerów), Automobil Omnibus-Verkehr, z linią Gdańsk – Sopot (eksploatowano 10 samochodów, w 1921 – 205 412 pasażerów), firmę ze Sztutowa Gobbers und Schantz, której autobus zastąpił dawne powozy konne (Kariolposten) na trasie z Gdańska do tej miejscowości. W | + | Linie były zakładane przez różne firmy prywatne, zawieszane, wznawiane na tej samej trasie przez inne podmioty gospodarcze. Należy wymienić: działające w 1921 Autobus Aktiengesellschaft (Autobus S.A.) z linią na Stogi (kursowały autobusy mające 42 miejsca, w tym 32 siedzące; w 1921 przewiozły 103 659 pasażerów), Automobil Omnibus-Verkehr (Komunikacja Automobilowo-Omnibusowa), z linią Gdańsk – Sopot (eksploatowano 10 samochodów, w 1921 – 205 412 pasażerów), firmę ze Sztutowa Gobbers und Schantz, której autobus zastąpił dawne powozy konne (Kariolposten) na trasie z Gdańska do tej miejscowości. W 1924 na trasie do Sopotu jeździły też autobusy firmy Labbudas Autobetrieb (Zakład Samochodowy Labbudy) (ford, 16 miejsc siedzących).<br/><br/> |
| − | Od kwietnia 1925 Peters Autobus-Verkehr obsługiwała ważną trasę Gdańsk – Pruszcz Gdański przez Orunię. W latach 1926–1932 dominowało Danziger Verkehrsgesellschaft mbH (Gdańskie Towarzystwo Komunikacyjne spółka z o.o.), z biurem w 1928 | + | Od kwietnia 1925 Peters Autobus-Verkehr (Komunikacja Autobusowa Petersa) obsługiwała ważną trasę Gdańsk – Pruszcz Gdański przez Orunię. W latach 1926–1932 dominowało Danziger Verkehrsgesellschaft mbH (Gdańskie Towarzystwo Komunikacyjne spółka z o.o.), z biurem w 1928 w dawnych koszarach przy Hohe Seigen 37 (ul. Rybaki Górne) i garażami w dawnej [[FABRYKA KARABINÓW | fabryce karabinów]] przy Weidengasse 35/44 (ul. Łąkowa), przejęte 1 I 1933 przez Danziger Elektrische Straßenbahn AG (Gdańskie Tramwaje Elektryczne Spółka Akcyjna). Obsługiwało ono czasowo w mieście linię Hühnerberg (ul. Kurza) – Dworzec Główny, od 6 I 1926 także stałe połączenie z Sopotem (w 1933 – 684 121 pasażerów). Od 1939 z bazą techniczną w części zajezdni tramwajowej przy obecnej ul. Partyzantów 12/14. Wśród firm prywatnych działających po 1930 była między innymi Weichbrodt und Fritz Schlawjinski, z biurem przy Schichaugasse 11 (ul. Jana z Kolna), eksploatująca od 7 VIII 1932 linię na trasie Gdańsk – Stogi – Górki Zachodnie – Przejazdowo. Do 1945 zmieniały się firmy obsługujące poszczególne połączenia; przebieg tras był odbiciem realnych potrzeb i został powtórzony po 1945 przez PKS dla tras międzymiastowych, a dla linii miejskich i podmiejskich – przez gdańskie przedsiębiorstwo komunikacji miejskiej. <br /><br /> |
{| class="tableGda" | {| class="tableGda" | ||
|- | |- | ||
| Linia 97: | Linia 97: | ||
| class="authorEgTab" | {{author: MrGl}} | | class="authorEgTab" | {{author: MrGl}} | ||
|} | |} | ||
| − | <br />'''Od 1945.''' Po powołaniu w kwietniu 1945 | + | <br />'''Od 1945.''' Po powołaniu w kwietniu 1945 polskich wojewódzkich i miejskich władz administracyjnych Zarządowi Miasta powierzono zorganizowanie osobowego transportu zbiorowego dla gdańskiej aglomeracji. Tak jak w wypadku tramwajów, znaleziono w mieście kilka ocalałych autobusów. Po ich remoncie zorganizowano późną wiosną 1945 kilka – nieregularnych jeszcze – linii autobusowych, łączących Gdańsk z Sopotem i Gdynią oraz z odległymi dzielnicami. Do roli pojazdów autobusowych przystosowano kilkanaście ciężarówek, budując na nich prowizoryczne karoserie z dykty. Kolejne autobusy (Büssing 900 N), porzucone przez uciekających w marcu 1945 Niemców, odnaleziono w 1947 w lasach w [[WYSPA SOBIESZEWSKA | Wyspy Sobieszewskiej]]. Wymagały poważnych remontów, które przeprowadzano w przeznaczonej docelowo na remizę autobusową dawnej zajezdni tramwajowej przy ul. Partyzantów 6/12.<br/><br/> |
| − | W latach 1945–1947 do czasu uruchomienia poszczególnych linii tramwajowych komunikację musiały zapewnić nieliczne autobusy. Uruchomienie linii tramwajowych pozwoliło zrezygnować z linii autobusowych dublujących ich trasy i skierować je tam, gdzie tramwaje nie docierały, w tym do Górek Zachodnich przez Stogi i do [[SOBIESZEWO | Sobieszewa]] przez Płonię (zob. [[PŁONIA WIELKA | Płonia Wielka]] oraz [[PŁONIA MAŁA | Płonia Mała]]). Ważnym wydarzeniem było uruchomienie w | + | W latach 1945–1947 do czasu uruchomienia poszczególnych linii tramwajowych komunikację musiały zapewnić nieliczne autobusy. Uruchomienie linii tramwajowych pozwoliło zrezygnować z linii autobusowych dublujących ich trasy i skierować je tam, gdzie tramwaje nie docierały, w tym do Górek Zachodnich przez Stogi i do [[SOBIESZEWO | Sobieszewa]] przez Płonię (zob. [[PŁONIA WIELKA | Płonia Wielka]] oraz [[PŁONIA MAŁA | Płonia Mała]]). Ważnym wydarzeniem było uruchomienie w 1947 odremontowanych dwóch popularnych w mieście autobusów siodłowych marki Hanomag i Mercedes (zwanych przez kierowców Bajadera i Colombina), które na trasie od Urzędu Wojewódzkiego przy ul. Okopowej w Gdańsku do pl. Konstytucji w Gdyni mogły przewozić do 200 pasażerów. Eksploatowane były do 1955. <br/><br/> |
| − | Miejskim dworcem autobusowym stał się, tak jak do 1945, pl. 1 Maja (obecnie Targ Sienny). Po | + | Miejskim dworcem autobusowym stał się, tak jak do 1945, pl. 1 Maja (obecnie Targ Sienny). Po 1949 powstały linie na tzw. obecny stary Chełm, na Suchanino, do [[BRĘTOWO | Brętowa]]. W 1948 gdańskie przedsiębiorstwo zaczęło otrzymywać autobusy z przydziału centralnego. Początkowo było to pięć wozów typu Leyland OPSI, a w 1953 dalsze tego typu, przekazane z innych miast w ramach koncentracji taboru poszczególnych firm w danym mieście, co miało ułatwić ich obsługę techniczną. Obok Leylanda do Gdańska trafiły w ramach tej akcji kolejne wozy firmy Büssing. W 1956 tabor miejski zaczęły wzbogacać polskie autobusy SAN typu H01, następnie bardziej przystosowane do miejskiego ruchu AUTOSAN H-25 i H-27, których jeszcze w 1977 było 87, oraz pochodzące z importu pojazdy czeskiej Škody. Po 1960 stan bazy autobusowej zaczęły zwiększać polskie Jelcze, różnych typów i serii, co pozwoliło na znaczny rozwój linii autobusowych w Gdańsku. Powstały linie na [[OLSZYNKA | Olszynkę]], w rejonie [[PRZYMORZE | Przymorza]], do [[OSOWA | Osowej]], do [[KRÓLEWSKA DOLINA | Królewskiej Doliny]]. W 1970 powstały linie łączące [[OLIWA | Oliwę]] przez [[JELITKOWO | Jelitkowo]] z ul. 23 Marca w Sopocie (numer 117 i 143).<br/><br/> |
| − | Po | + | Po 1970 w gdańskiej komunikacji przez ponad 30 lat dominowały Jelcze, w tym pojemne przegubowe: Jelcz 021, Jelcz Mex, Jelcz Kar. Do Gdańska docierały tylko nieliczne (6 sztuk) centralnie przydzielane, francuskiego rodowodu, autobusy miejskie Jelcz-Berliet PR 100 i PR 110 U. Po 1965 zmienione zostały przystanki początkowe wielu tras. Obok pl. 1 Maja, potem zastąpionego przez [[TARG RAKOWY | Targ Rakowy]], wiele autobusów rozpoczynało bieg z pętli przy ul. Wałowej, inne – głównie linie w kierunku Chełmu i Oruni – od 1975 na nowym dworcu przy ul. Jana z Kolna. 3 X 2011 ze względu na budowę siedziby [[MUZEUM II WOJNY ŚWIATOWEJ | Muzeum II Wojny Światowej]] zamknięto pętlę przy ul. Wałowej (miejsce zawracania autobusów przeniesiono na placyk przy siedzibie Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa, ul. Wałowa 41/43), 31 VIII 2013 z powodu budowy kompleksu biurowego [[TRYTON BUSINESS HOUSE, biurowiec | Tryton Business House]] przy ul. Jana z Kolna 11 zlikwidowano pętlę przy ul. Jana z Kolna, w miejscu której stanął związany z kompleksem siedmiokondygnacyjny parking samochodowy. Tymczasowe pętle usytuowano m.in przy Dworcu Głównym, na ul. Wały Piastowskie i ul. Heweliusza. Miejsce nowego centralnego dworca autobusowego zaplanowano przy [[PLAC ZEBRAŃ LUDOWYCH | Placu Zebrań Ludowych]]. W efekcie zmiany planów urządzono prowizoryczną pętlę naprzeciwko, na placyku przy zbiegu ulic 3 Maja, Giełguda i Dąbrowskiego, z zapleczem socjalnym w kontenerze, bez przystanków końcowych i początkowych. W 2017 oddano do użytku nową pętlę przy ul. Jana z Kolna, na terenie przylegającym od północnego-wschodu do parkingu Trytona (i poprzedniej pętli), bez przystanków końcowych i początkowych, umieszczonych przy ul. Wały Piastowskie.<br/><br/> |
| − | Rozwój terytorialny miasta oraz budowa nowych dzielnic mieszkaniowych odległych od linii tramwajowych zmusiły władze do utworzenia połączeń na Suchanino, do [[PIECKI | Piecek]] i [[MIGOWO | Migowa]] (teren SM Morena), na Orunię Górną, [[ŻABIANKA | Żabiankę]]. <br /> W | + | Rozwój terytorialny miasta oraz budowa nowych dzielnic mieszkaniowych odległych od linii tramwajowych zmusiły władze do utworzenia połączeń na Suchanino, do [[PIECKI | Piecek]] i [[MIGOWO | Migowa]] (teren SM Morena), na Orunię Górną, [[ŻABIANKA | Żabiankę]]. <br /> W 1978 oddano nową bazę autobusów miejskich z placem postojowym przy al. Hallera 142. Dotychczasową, przy ul. Partyzantów, początkowo przekształcono w centrum handlowe, następnie rozebrano, a działkę władze miasta sprzedały na cele budownictwa mieszkaniowego. W latach 1988-1997 funkcjonowała zajezdnia autobusowa w Kokoszkach. W 2017 pozyskano teren pod planowaną budowę nowej zajezdni w rejonie ul. Warszawskiej, ul. Jabłoniowej i al. Armii Krajowej, z planami zlikwidowania zajezdni przy al. Hallera.<br/><br/> |
| − | Po | + | Po 1994, w ciągu 15 lat, nastąpiła kompletna wymiana miejskiego taboru autobusowego. Wozy starego typu zostały zastąpione w większości przez klimatyzowane, niskopodłogowe pojazdy zwykłe oraz przegubowe, o podwójnej pojemności. Władze miasta zakupiły w tym celu od producentów: w 1994 Mercedes 0405 n, w 1997 Neoplan 4020/3 i 4016, w 2000 Solaris Urbino 12, w 2002 MAN 20 typ NL 263 i przegubowe NG 313, w 2003 Solaris Urbino 18, w 2008 kolejne 45 autobusów Solaris 12 i 18, co pozwoliło wycofać z eksploatacji wszystkie typy starych autobusów Jelcz, a także uruchomić kolejne linie do powstających daleko od centrum miasta nowych dzielnic mieszkaniowych, głównie określanych jako Gdańsk-Południe, [[JASIEŃ | Jasień]], Migowo, [[MATEMBLEWO | Matemblewo]], [[KOWALE | Kowale]], [[KIEŁPINO GÓRNE | Kiełpino]]. W celu usprawnienia komunikacji na zatłoczonych ulicach Gdańska obok pętli przy ul. Witosa po uruchomieniu w 2007 linii tramwajowej na Chełm stworzono dworzec przesiadkowy dla pasażerów linii autobusowych z rejonu Gdańsk-Południe.<br/><br/> |
| − | W | + | W 2011 w Gdańsku funkcjonowały 74 linie zwykłe, 2 sezonowe oraz 10 nocnych. 26 X 2013 uruchomiono obsługiwaną przez miniautobusy linię nr 100, biegnącą ulicami Głównego i Starego Miasta (Dworzec Główny – Targ Węglowy – Ogarna – Mieszczańska – Kuśnierska – Chlebnicka – Klesza – Krowia – św. Ducha – Przędzalnicza – Szeroka – Tokarska – Warzywnicza – Targ Rybny – Podwale Staromiejskie – Igielnicka – Stolarska – Łagiewniki – Gnilna – Rajska – Podwale Grodzkie – Dworzec Główny). Stan taboru ciągle się zmienia. Ceny za przejazdy autobusami i tramwajami, niegdyś centralnie regulowane, po 1990 ustalane są przez władze miejskie. {{author: MrGl}} <br /><br /> |
{| class="tableGda" | {| class="tableGda" | ||
|- | |- | ||
| − | |+ Autobusy w Gdańsku po 1945 | + | |+ Autobusy w Gdańsku po 1945 – statystyka |
|- | |- | ||
! Rok | ! Rok | ||
Aktualna wersja na dzień 08:00, 18 cze 2023
AUTOBUSY MIEJSKIE. Do 1945. Po raz pierwszy odnotowane 13 VII 1912 jako „Auto Omnibus” na trasie Gdańsk – Stogi. Na stałe wprowadzone do życia miasta po 1920, z wykorzystaniem aut przystosowanych do transportu ludzi i bagaży oraz pojazdów przebudowanych na podwoziu samochodów ciężarowych. Do 1945 w użyciu były autobusy różnej proweniencji i marek. Zabierały od 16 do 42 pasażerów. Taką działalnością zajmowały się firmy prywatne. W miejskim transporcie odgrywała ona znikomą rolę, nienotowaną przez oficjalne statystyki. Główny ciężar transportu ludzi spoczywał na miejskich tramwajach oraz podmiejskich liniach kolejowych ( kolej).
Autobusy wspierały komunikację miejską tam, gdzie ona nie docierała. Czasowo też zastępowały tramwaje na liniach zawieszonych, np. na trasie Hühnerberg (ul. Kurza) na Dolnym Mieście – stocznie – Dworzec Główny). Ważną rolę odegrały natomiast w komunikacji masowej z odległymi dzielnicami, jak Krakowiec i Stogi, które – poza omnibusami konnymi, powozami czy drogą wodną – do 1927 nie posiadały innego stałego połączenia z centrum miasta.
Brak źródeł nie pozwala stwierdzić, czy po 1935 istniała komunikacja łącząca nowe osiedla domków na Suchaninie (z ponad 2000 mieszkańców) z Wrzeszczem i Śródmieściem. Należy przypuszczać, że po 1940 budowane osiedle stoczniowe na Chełmie musiało uzyskać, w celu dowozu robotników do miejsca pracy, połączenie autobusowe przez Bischofstal (ul. Stoczniowców). Inne rejony miasta nie wymagały do 1945 wprowadzenia rentownej dla inwestora komunikacji autobusowej. W związku z tym zainteresowanie firm przewozowych skierowane było na zorganizowanie komunikacji na trasach podmiejskich i międzymiastowych. Głównym węzłem komunikacyjnym był dworzec autobusowy na Heumarkt ( Targ Sienny), niektóre linie w kierunku Żuław rozpoczynały kursy przy Mattenbuden (ul. Szopy).
Linie były zakładane przez różne firmy prywatne, zawieszane, wznawiane na tej samej trasie przez inne podmioty gospodarcze. Należy wymienić: działające w 1921 Autobus Aktiengesellschaft (Autobus S.A.) z linią na Stogi (kursowały autobusy mające 42 miejsca, w tym 32 siedzące; w 1921 przewiozły 103 659 pasażerów), Automobil Omnibus-Verkehr (Komunikacja Automobilowo-Omnibusowa), z linią Gdańsk – Sopot (eksploatowano 10 samochodów, w 1921 – 205 412 pasażerów), firmę ze Sztutowa Gobbers und Schantz, której autobus zastąpił dawne powozy konne (Kariolposten) na trasie z Gdańska do tej miejscowości. W 1924 na trasie do Sopotu jeździły też autobusy firmy Labbudas Autobetrieb (Zakład Samochodowy Labbudy) (ford, 16 miejsc siedzących).
Od kwietnia 1925 Peters Autobus-Verkehr (Komunikacja Autobusowa Petersa) obsługiwała ważną trasę Gdańsk – Pruszcz Gdański przez Orunię. W latach 1926–1932 dominowało Danziger Verkehrsgesellschaft mbH (Gdańskie Towarzystwo Komunikacyjne spółka z o.o.), z biurem w 1928 w dawnych koszarach przy Hohe Seigen 37 (ul. Rybaki Górne) i garażami w dawnej fabryce karabinów przy Weidengasse 35/44 (ul. Łąkowa), przejęte 1 I 1933 przez Danziger Elektrische Straßenbahn AG (Gdańskie Tramwaje Elektryczne Spółka Akcyjna). Obsługiwało ono czasowo w mieście linię Hühnerberg (ul. Kurza) – Dworzec Główny, od 6 I 1926 także stałe połączenie z Sopotem (w 1933 – 684 121 pasażerów). Od 1939 z bazą techniczną w części zajezdni tramwajowej przy obecnej ul. Partyzantów 12/14. Wśród firm prywatnych działających po 1930 była między innymi Weichbrodt und Fritz Schlawjinski, z biurem przy Schichaugasse 11 (ul. Jana z Kolna), eksploatująca od 7 VIII 1932 linię na trasie Gdańsk – Stogi – Górki Zachodnie – Przejazdowo. Do 1945 zmieniały się firmy obsługujące poszczególne połączenia; przebieg tras był odbiciem realnych potrzeb i został powtórzony po 1945 przez PKS dla tras międzymiastowych, a dla linii miejskich i podmiejskich – przez gdańskie przedsiębiorstwo komunikacji miejskiej.
| Trasa | Długość (km) | Czas przejazdu (min) |
|---|---|---|
| Dolne Miasto – Dworzec Główny – Stocznia Schichaua | 3 | 20 |
| Gdańsk – Wrzeszcz – Oliwa – Sopot | 12 | |
| Gdańsk – Stogi | 10 | |
| Gdańsk – Sobieszewo – Świbno – prom przez Wisłę – Mikoszewo – Sztutowo | 37 | 105 |
| Gdańsk – Orunia – Pruszcz Gdański | 11 | 25 |
| Gdańsk – Sobieszewo | 14 | |
| Gdańsk – Pruszcz Gdański – Różyny | 18 | 45 |
| Gdańsk – Kolbudy – Przywidz – Sucha Huta | 35 | 90 |
| Gdańsk – Straszyn – Ełganowo | 30 | 90 |
| Gdańsk – Pruszcz Gdański – Pawłowo | 38 | 105 |
| Gdańsk – Pruszcz Gdański – Mierzeszyn | 28 | 60 |
| Gdańsk – Żukowo – Kartuzy – Kościerzyna | 50 | 120 |
| Gdańsk – Wrzeszcz – Złota Karczma – Matarnia – Kartuzy | 40 | 90 |
| Gdańsk – Wocławy – Kiezmark – prom przez Wisłę – Nowy Dwór Gdański | 50 | 120 |
| Gdańsk – Koszwały – Kiezmark – prom przez Wisłę – Nowy Dwór Gdański | 50 | 120 |
| Gdańsk – Wocławy – Koźliny – Steblewo | 30 | 90 |
| Gdańsk – Płonia – Cedry Wielkie – Leszkowy | 27 | 60 |
| Gdańsk – Kiezmark – prom przez Wisłę – Ostaszewo – Nowy Staw – Malbork | 65 | 195 |
| Gdańsk – Kiezmark – prom przez Wisłę – Nowy Dwór Gdański – Elbląg | 65 | 180 |
| Gdańsk – Stogi – Górki Zachodnie – Płonia – Przejazdowo – Gdańsk (linia prywatna, uruchomiona 6 VIII 1932) |
25 | |
Od 1945. Po powołaniu w kwietniu 1945 polskich wojewódzkich i miejskich władz administracyjnych Zarządowi Miasta powierzono zorganizowanie osobowego transportu zbiorowego dla gdańskiej aglomeracji. Tak jak w wypadku tramwajów, znaleziono w mieście kilka ocalałych autobusów. Po ich remoncie zorganizowano późną wiosną 1945 kilka – nieregularnych jeszcze – linii autobusowych, łączących Gdańsk z Sopotem i Gdynią oraz z odległymi dzielnicami. Do roli pojazdów autobusowych przystosowano kilkanaście ciężarówek, budując na nich prowizoryczne karoserie z dykty. Kolejne autobusy (Büssing 900 N), porzucone przez uciekających w marcu 1945 Niemców, odnaleziono w 1947 w lasach w Wyspy Sobieszewskiej. Wymagały poważnych remontów, które przeprowadzano w przeznaczonej docelowo na remizę autobusową dawnej zajezdni tramwajowej przy ul. Partyzantów 6/12.
W latach 1945–1947 do czasu uruchomienia poszczególnych linii tramwajowych komunikację musiały zapewnić nieliczne autobusy. Uruchomienie linii tramwajowych pozwoliło zrezygnować z linii autobusowych dublujących ich trasy i skierować je tam, gdzie tramwaje nie docierały, w tym do Górek Zachodnich przez Stogi i do Sobieszewa przez Płonię (zob. Płonia Wielka oraz Płonia Mała). Ważnym wydarzeniem było uruchomienie w 1947 odremontowanych dwóch popularnych w mieście autobusów siodłowych marki Hanomag i Mercedes (zwanych przez kierowców Bajadera i Colombina), które na trasie od Urzędu Wojewódzkiego przy ul. Okopowej w Gdańsku do pl. Konstytucji w Gdyni mogły przewozić do 200 pasażerów. Eksploatowane były do 1955.
Miejskim dworcem autobusowym stał się, tak jak do 1945, pl. 1 Maja (obecnie Targ Sienny). Po 1949 powstały linie na tzw. obecny stary Chełm, na Suchanino, do Brętowa. W 1948 gdańskie przedsiębiorstwo zaczęło otrzymywać autobusy z przydziału centralnego. Początkowo było to pięć wozów typu Leyland OPSI, a w 1953 dalsze tego typu, przekazane z innych miast w ramach koncentracji taboru poszczególnych firm w danym mieście, co miało ułatwić ich obsługę techniczną. Obok Leylanda do Gdańska trafiły w ramach tej akcji kolejne wozy firmy Büssing. W 1956 tabor miejski zaczęły wzbogacać polskie autobusy SAN typu H01, następnie bardziej przystosowane do miejskiego ruchu AUTOSAN H-25 i H-27, których jeszcze w 1977 było 87, oraz pochodzące z importu pojazdy czeskiej Škody. Po 1960 stan bazy autobusowej zaczęły zwiększać polskie Jelcze, różnych typów i serii, co pozwoliło na znaczny rozwój linii autobusowych w Gdańsku. Powstały linie na Olszynkę, w rejonie Przymorza, do Osowej, do Królewskiej Doliny. W 1970 powstały linie łączące Oliwę przez Jelitkowo z ul. 23 Marca w Sopocie (numer 117 i 143).
Po 1970 w gdańskiej komunikacji przez ponad 30 lat dominowały Jelcze, w tym pojemne przegubowe: Jelcz 021, Jelcz Mex, Jelcz Kar. Do Gdańska docierały tylko nieliczne (6 sztuk) centralnie przydzielane, francuskiego rodowodu, autobusy miejskie Jelcz-Berliet PR 100 i PR 110 U. Po 1965 zmienione zostały przystanki początkowe wielu tras. Obok pl. 1 Maja, potem zastąpionego przez Targ Rakowy, wiele autobusów rozpoczynało bieg z pętli przy ul. Wałowej, inne – głównie linie w kierunku Chełmu i Oruni – od 1975 na nowym dworcu przy ul. Jana z Kolna. 3 X 2011 ze względu na budowę siedziby Muzeum II Wojny Światowej zamknięto pętlę przy ul. Wałowej (miejsce zawracania autobusów przeniesiono na placyk przy siedzibie Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa, ul. Wałowa 41/43), 31 VIII 2013 z powodu budowy kompleksu biurowego Tryton Business House przy ul. Jana z Kolna 11 zlikwidowano pętlę przy ul. Jana z Kolna, w miejscu której stanął związany z kompleksem siedmiokondygnacyjny parking samochodowy. Tymczasowe pętle usytuowano m.in przy Dworcu Głównym, na ul. Wały Piastowskie i ul. Heweliusza. Miejsce nowego centralnego dworca autobusowego zaplanowano przy Placu Zebrań Ludowych. W efekcie zmiany planów urządzono prowizoryczną pętlę naprzeciwko, na placyku przy zbiegu ulic 3 Maja, Giełguda i Dąbrowskiego, z zapleczem socjalnym w kontenerze, bez przystanków końcowych i początkowych. W 2017 oddano do użytku nową pętlę przy ul. Jana z Kolna, na terenie przylegającym od północnego-wschodu do parkingu Trytona (i poprzedniej pętli), bez przystanków końcowych i początkowych, umieszczonych przy ul. Wały Piastowskie.
Rozwój terytorialny miasta oraz budowa nowych dzielnic mieszkaniowych odległych od linii tramwajowych zmusiły władze do utworzenia połączeń na Suchanino, do Piecek i Migowa (teren SM Morena), na Orunię Górną, Żabiankę.
W 1978 oddano nową bazę autobusów miejskich z placem postojowym przy al. Hallera 142. Dotychczasową, przy ul. Partyzantów, początkowo przekształcono w centrum handlowe, następnie rozebrano, a działkę władze miasta sprzedały na cele budownictwa mieszkaniowego. W latach 1988-1997 funkcjonowała zajezdnia autobusowa w Kokoszkach. W 2017 pozyskano teren pod planowaną budowę nowej zajezdni w rejonie ul. Warszawskiej, ul. Jabłoniowej i al. Armii Krajowej, z planami zlikwidowania zajezdni przy al. Hallera.
Po 1994, w ciągu 15 lat, nastąpiła kompletna wymiana miejskiego taboru autobusowego. Wozy starego typu zostały zastąpione w większości przez klimatyzowane, niskopodłogowe pojazdy zwykłe oraz przegubowe, o podwójnej pojemności. Władze miasta zakupiły w tym celu od producentów: w 1994 Mercedes 0405 n, w 1997 Neoplan 4020/3 i 4016, w 2000 Solaris Urbino 12, w 2002 MAN 20 typ NL 263 i przegubowe NG 313, w 2003 Solaris Urbino 18, w 2008 kolejne 45 autobusów Solaris 12 i 18, co pozwoliło wycofać z eksploatacji wszystkie typy starych autobusów Jelcz, a także uruchomić kolejne linie do powstających daleko od centrum miasta nowych dzielnic mieszkaniowych, głównie określanych jako Gdańsk-Południe, Jasień, Migowo, Matemblewo, Kowale, Kiełpino. W celu usprawnienia komunikacji na zatłoczonych ulicach Gdańska obok pętli przy ul. Witosa po uruchomieniu w 2007 linii tramwajowej na Chełm stworzono dworzec przesiadkowy dla pasażerów linii autobusowych z rejonu Gdańsk-Południe.
W 2011 w Gdańsku funkcjonowały 74 linie zwykłe, 2 sezonowe oraz 10 nocnych. 26 X 2013 uruchomiono obsługiwaną przez miniautobusy linię nr 100, biegnącą ulicami Głównego i Starego Miasta (Dworzec Główny – Targ Węglowy – Ogarna – Mieszczańska – Kuśnierska – Chlebnicka – Klesza – Krowia – św. Ducha – Przędzalnicza – Szeroka – Tokarska – Warzywnicza – Targ Rybny – Podwale Staromiejskie – Igielnicka – Stolarska – Łagiewniki – Gnilna – Rajska – Podwale Grodzkie – Dworzec Główny). Stan taboru ciągle się zmienia. Ceny za przejazdy autobusami i tramwajami, niegdyś centralnie regulowane, po 1990 ustalane są przez władze miejskie.
| Rok | Linie | Liczba pojazdów | Liczba pasażerów |
|---|---|---|---|
| 1946 | 1 | 27 | 3420 |
| 1950 | 4 | 22 | 4150 |
| 1955 | 10 | 40 | 6700 |
| 1960 | 15 | 70 | 17 037 |
| 1965 | 19 | 96 | 42 593 |
| 1970 | 24 | 124 | 40 663 |
| 1975 | 242 | 94 600 | |
| 1980 | 60 | 317 | 140 600 |
| 1985 | 64 | 292 | 158 900 |
| 1990 | 54 | 291 | 100 600 |
| 1995 | 55 | 251 | 100 700 |
| 2000 | 62 | 228 | 92 900 |
| 2005 | 71 | 225 | 64 100 |
| 2010 | 72 | 247 | około 65 000 |
| 1 VII 2011 | 74 + 10 nocnych | ||
| Data | Numer linii | Trasa | Długość (km) |
|---|---|---|---|
| 1945 | Gdańsk, Dworzec Główny PKP – Wrzeszcz | 3 | |
| 1945 | Gdańsk, Dworzec Główny PKP – Nowy Port | 10 | |
| 8 V 1946 | Siedlce – Brama Oliwska (przesiadka na tramwaj do Wrzeszcza) | 3 | |
| 7 VII 1946 | Gdańsk, Dworzec Główny PKP – Stogi | 12 | |
| 2 X 1946 | Gdańsk, Dworzec Główny PKP – ul. Łąkowa | 3 | |
| 1946* | 101 | Gdańsk, ul. Okopowa – Gdynia, pl. Konstytucji | 24 |
| 1949 | 106 | pl. 1 Maja – Przeróbka – Wisłoujście** | 9*** |
| 1949 | 107 | pl. 1 Maja – Suchanino | 3,4 |
| 31 XII 1949 | 108 | pl. 1 Maja – Chełm, ul. Buczka | 2,2 |
| po 1950 | 110 | Olszynka – Brętowo | 11,4 |
| po 1950 | 111 | pl. 1 Maja – Stogi – Górki Zachodnie | 11 |
| po 1950 | 112 | pl. 1 Maja – Płonia – Sobieszewo | 14 |
| po 1950 | 116 | Gdańsk – Brętowo Cegielnia – Olszynka | 12,6 |
| po 1950 | 118 | pl. 1 Maja – Pruszcz Gdański | 11,2 |
| *Funkcjonowała do około 1985 roku. **Po 1956 do Westerplatte. ***Trasa do Westerplatte: 11 km. |
| Numer | Trasa |
|---|---|
| Linie dzienne (godz. 5.00–23.00) | |
| 106 | ul. Łąkowa (Akademia Muzyczna) – Wisłoujście – Westerplatte |
| 108 | ul. Jana z Kolna – Dworzec PKP Gdańsk Główny – Chełm, ul. Dragana – ul. Witosa – ul. Więckowskiego |
| 110 | Dworzec PKP Gdańsk-Wrzeszcz – Port Lotniczy Rębiechowo |
| 111 | ul. Jana z Kolna – Dworzec PKP Gdańsk Główny – Stogi – Górki Zachodnie |
| 112 | ul. Jana z Kolna – Dworzec PKP Gdańsk Główny – Przejazdowo – Sobieszewo – Przegalina |
| 113 | Łostowice, ul. Olimpijska – Platynowa – Orunia, ul. Gościnna |
| 115 | Gdańsk, Targ Rakowy – Suchanino – Dworzec PKP Gdańsk-Wrzeszcz |
| 116 | Dworzec PKP Gdańsk-Wrzeszcz – Matemblewo |
| 117 | Jelitkowo, ul. Kapliczna – Sopot – Przylesie, ul. 23 Marca |
| 118 | ul. Jana z Kolna – Dworzec PKP Gdańsk Główny – Chełm, ul. Witosa |
| 120 | ul. Jana z Kolna – Dworzec PKP Gdańsk Główny – Dolne Miasto |
| 122 | Dworzec PKP Gdańsk-Wrzeszcz – Oliwa – Sopot-Kamienny Potok |
| 123 | ul. Jana z Kolna – Dworzec PKP Gdańsk Główny – ul. Okopowa – Olszynka |
| 124 | Dworzec PKP Gdańsk-Wrzeszcz – Zaspa-Szpital – al. Hallera – Dworzec PKP Gdańsk-Wrzeszcz |
| 126 | Dworzec PKP Gdańsk-Wrzeszcz – Rębiechowo – Banino – Żukowo |
| 127 | ul. Zacna – Migowo, Osiedle Myśliwskie – Piecki – Wrzeszcz – Zaspa – Przymorze – Dworzec PKP Gdańsk-Oliwa |
| 129 | Dworzec PKP Gdańsk-Wrzeszcz – Jaśkowa Dolina – Migowo |
| 130 | ul. Wałowa – Dworzec PKP Gdańsk Główny – Suchanino – Migowo |
| 131 | ul. Wałowa – Dworzec PKP Gdańsk Główny – Suchanino – Piecki – Matemblewo |
| 136 | Dworzec PKP Gdańsk-Wrzeszcz – ul. Słowackiego – Niedźwiednik |
| 138 | ul. Łąkowa (Akademia Muzyczna) – Przeróbka – nabrzeże Przemysłowe – Wisłoujście – Westerplatte |
| 139 | Dworzec PKP Gdańsk-Oliwa – ul. Dąbrowszczaków – SKM Gdańsk-Przymorze |
| 142 | Gdańsk, Targ Rakowy – Siedlce – Piecki – ul. Słowackiego – Dworzec PKP Gdańsk-Wrzeszcz |
| 143 | Dworzec PKP Gdańsk-Oliwa – Przymorze – Jelitkowo – Sopot – ul. 23 Marca (Sanatorium „Leśnik”) |
| 148 | Nowy Port, ul. Władysława IV – Brzeźno – Przymorze – SKM Gdańsk-Żabianka |
| 149 | Dworzec PKP Gdańsk-Wrzeszcz – ul. Polanki – SKM Gdańsk-Przymorze – ul. Krynicka |
| 151 | ul. Jana z Kolna – Dworzec PKP Gdańsk Główny – Orunia – Święty Wojciech |
| 154 | ul. Jana z Kolna – Dworzec PKP Gdańsk Główny – Trakt św. Wojciecha – Małomiejska – Orunia Górna |
| 155 | Ujeścisko, ul. Świętokrzyska – ul. Wieżycka – Kowale, ul. Jaworzniaków |
| 156 | Chełm, ul. Witosa – Ujeścisko – ul. Armii Krajowej – Szadółki – Rębowo – ul. Czermińskiego |
| 157 | Dworzec PKP Gdańsk-Wrzeszcz – ul. Słowackiego – Złota Karczma – Kokoszki – Bysewo |
| 162 | Dworzec PKP Gdańsk-Wrzeszcz – ul. Jaśkowa Dolna – Piecki – ul. Nowolipie – ul. Łostowicka – ul. Łódzka – Orunia Górna |
| 164 | Dworzec PKP Gdańsk-Wrzeszcz – ul. Matejki – ul. Sobieskiego – ul. Nowolipie – ul. Łostowicka – al. Armii Krajowej – Jasień, ul. Pólnicy |
| 166 | ul. Zacna – ul. Piekarnicza – ul. Nowolipie – ul. Kartuska – ul. Podwale Przedmiejskie – ul. Elbląska – Rafineria |
| 167 | ul. Jana z Kolna – Dworzec PKP Gdańsk Główny – ul. Hucisko – ul. Kartuska – Jasień – Karczemki – Bysewo |
| 168 | ul. Jana z Kolna – Dworzec PKP Gdańsk Główny – ul. Hucisko – ul. Kartuska – Jasień – Kiełpino Górne |
| 169 | Gdańsk-Oliwa (pętla tramwajowa) – ul. Spacerowa – Gdańsk-Osowa |
| 171 | Gdańsk-Oliwa (pętla tramwajowa) – ul. Myśliborska – Chwaszczyno – Gdynia – Dąbrowa |
| 174 | Brama Oliwska – Dworzec PKP Gdańsk Główny – ul. Hucisko – ul. Kartuska – ul. Łostowicka – ul. Warszawska – Szadółki – Otomin |
| 175 | ul. Jana z Kolna – Dworzec PKP Gdańsk Główny – ul. Hucisko – ul. Kartuska – ul. Łostowicka – ul. Łódzka – ul. Świętokrzyska – ul. Niepołomicka – Maćkowy Mleczarnia |
| 178 | ul. Wałowa – Dworzec PKP Gdańsk Główny – ul. Okopowa – ul. Podwale Przedmiejskie – ul. Na Szańcach – Olszynka (szkoła) |
| 179 | Gdańsk-Oliwa (pętla tramwajowa) – ul. Spacerowa – Gdańsk-Osowa – Gdańsk-Owczarnia |
| 183 | Niedźwiednik – ul. Potokowa – ul. Nowolipie – ul. Kartuska – Gdańsk, Targ Rakowy |
| 184 | ul. Wałowa – Dworzec PKP Gdańsk Główny – ul. Powstańców Warszawskich – Suchanino – Piecki – ul. Wileńska |
| 186 | ul. Jana z Kolna – Dworzec PKP Gdańsk Główny – ul. Podwale Przedmiejskie – ul. Elbląska – Płonia – Sobieszewo – Górki Wschodnie |
| 188 | Nowy Port, ul. Władysława IV – Brzeźno – al. Jana Pawła II – Zaspa – SKM Gdańsk-Zaspa |
| 189 | ul. Jana z Kolna – Dworzec PKP Gdańsk Główny – Trakt św. Wojciecha – ul. Starogardzka – Maćkowy Mleczarnia |
| 195 | ul. Wałowa – Dworzec PKP Gdańsk Główny – ul. Hucisko – ul. Kartuska – ul. Łostowicka – Chełm, ul. Więckowskiego |
| 199 | Dworzec PKP Gdańsk-Oliwa – ul. Czerwony Dwór – al. Grunwaldzka – ul. Sobieskiego – Suchanino, ul. Kurpińskiego |
| 200 | Brama Oliwska – Dworzec PKP Gdańsk Główny – ul. Okopowa – Trakt św. Wojciecha – Orunia – Pruszcz Gdański, osiedle Wschód |
| 205 | Brama Oliwska – Dworzec PKP Gdańsk Główny – ul. Okopowa – Trakt św. Wojciecha – Orunia – Pruszcz Gdański, osiedle Komarowo |
| 207 | Brama Oliwska – Dworzec PKP Gdańsk Główny – ul. Okopowa – Trakt św. Wojciecha – Orunia – Pruszcz Gdański, osiedle Komarowo |
| 210 | Dworzec PKP Gdańsk-Osowa – Port Lotniczy Rębiechowo – ul. Słowackiego – al. Grunwaldzka – Dworzec PKP Gdańsk Główny – Trakt św. Wojciecha – Orunia, ul. Gościnna |
| 212 | ul. Łąkowa – ul. Elbląska – Przejazdowo – Przegalina – Sobieszewo |
| 213 | Łostowice, ul. Świętokrzyska – ul. Niepołomicka – ul. Olimpijska |
| 222* | Oliwa (pętla tramwajowa) – ZOO |
| 227 | Jelitkowo, ul. Pomorska – Przymorze – Zaspa – ul. Kościuszki – ul. Słowackiego – Piecki – ul. Łostowicka – Chełm, ul. Cienista |
| 232 | Brama Oliwska – Dworzec PKP Gdańsk Główny – ul. Okopowa – Trakt św. Wojciecha – Orunia – Pruszcz Gdański CER |
| 255 | Łostowice, ul. Świętokrzyska – ul. Wieżycka – Kowale, ul. Apolina |
| 256 | Brama Oliwska – Dworzec PKP Gdańsk Główny – Trakt św.Wojciecha – ul. Świętokrzyska – Kowale – Jankowo |
| 262 | Dworzec PKP Gdańsk-Wrzeszcz – ul. Jaśkowa Dolina – Piecki – ul. Nowolipie – ul. Łostowicka – ul. Świętokrzyska – Kowale, ul. Jaworzniaków |
| 264 | Dworzec PKP Gdańsk-Wrzeszcz – al. Grunwaldzka – ul. Sobieskiego – Emaus – ul. Myśliwska – Jasień, ul. Pólnicy |
| 275 | Łostowice (osiedle Kolorowe), ul. Srebrna – ul. Świętokrzyska – Zakoniczyn, ul. Kampinoska |
| 283 | SKM Gdańsk-Politechnika – ul. Smoluchowskiego – ul. Schuberta – ul. Rakoczego – Piecki – ul. Potokowa – Niedźwiednik, ul. Leśna Góra |
| 295 | Zakoniczyn, ul. Niepołomicka – Łostowice, ul. Świętokrzyska |
| 367 | ul. Jana z Kolna – Dworzec PKP Gdańsk Główny – ul. Hucisko – ul. Kartuska – Kiełpino – Bysewo |
| 384 | ul. Wałowa – Dworzec PKP Gdańsk Główny – Targ Rakowy – ul. Bema – Suchanino – Piecki – Migowo |
| 512 | Gdańsk-Sobieszewo – ul. Wieniecka – Przegalina |
| 525 | ul. Jana z Kolna – Dworzec PKP Gdańsk Główny – ul. Kartuska – Bysewo |
| 574 | Otomin – ul. Jabłoniowa – Jasień, ul. Pólnicy |
| 578 | Olszynka (szkoła) – ul. Zawodzie – Olszynka (szkoła) |
| Linie nocne (godz. 23.00–5.00) | |
| N 1 | Orunia Górna – Chełm – Dworzec PKP Gdańsk Główny – Przymorze – Oliwa – Sopot – Sopot-Brodwinowo – Gdynia – Osowa |
| N 2 | ul. Zacna – Migowo – Piecki – Dworzec PKP Gdańsk-Wrzeszcz – al. Hallera |
| N 3 | Dworzec PKP Gdańsk Główny – ul. Kartuska – Port Lotniczy Rębiechowo – ul. Słowackiego – Dworzec PKP Gdańsk-Wrzeszcz |
| N 4 | Jelitkowo, ul. Kapliczna – Oliwa (pętla tramwajowa) – Uniwersytet – Galeria Bałtycka – Opera Bałtycka – Dworzec PKP Gdańsk Główny – Chełm, ul. Witosa – ul. Płocka – Kowale, ul. Jaworzniaków |
| N 5 | Dworzec PKP Gdańsk Główny – Orunia – Święty Wojciech – Pruszcz Gdański (Urząd Skarbowy) |
| N 6 | Niedźwiednik – ul. Potokowa – Migowo – Dworzec PKP Gdańsk Główny – Nowy Port – Przymorze – Żabianka SKM |
| N 7 | Dworzec PKP Gdańsk Główny – ul. Podwale Przedmiejskie – Płonia – Sobieszewo |
| N 8 | Dworzec PKP Gdańsk Główny – ul. Podwale Przedmiejskie – Przeróbka – Stogi – Górki Zachodnie |
| N 9 | Dworzec PKP Gdańsk Główny – ul. Podwale Przedmiejskie – ul. Elbląska – Przejazdowo – Sobieszewo – Przegalina |
| N 11 | Dworzec PKP Gdańsk Główny – ul. Podwale Przedmiejskie – Olszynka |
| N 13 | Przymorze, ul. Chłopska – Przymorze SKM – Galeria Bałtycka – Opera Bałtycka – Dworzec PKP Gdańsk Główny – Chełm, ul. Cieszyńskiego – ul. Łódzka – ul. Olimpijska (osiedle Cztery Pory Roku) |
| *Linia sezonowa. | |
