WYSPA SOBIESZEWSKA
| < Poprzednie | Następne > |
WYSPA SOBIESZEWSKA, dzielnica Gdańska (► administracyjny podział), o powierzchni 35,79 km². Według statutu dzielnicy z 2014 jej granice „stanowi Przekop Wisły od ujścia do dawnego koryta Martwej Wisły w miejscowości Szewce, następnie Martwą Wisłą do Wisły Śmiałej i Wisłą Śmiałą do ujścia oraz brzeg Zatoki Gdańskiej”. W skład dzielnicy wchodzą także osiedla: ► Górki Wschodnie, ► Komary, ► Orlinki, ► Przegalina, ► Sobieszewo, ► Sobieszewko, ► Sobieszewska Pastwa, ► Świbno, ► Wieniec.
Obszar położony na wyspie utworzonej od wschodu przez przełom ► Wisły w nocy z 31 stycznia na 1 II 1840, w wyniku zatoru lodowego, przerwania wałów i powstania Wisły Śmiałej oraz od zachodu ► Przekopu Wisły w okolicach Świbna, dokonanego w latach 1890–1895, w wyniku którego 31 III 1895 od Przegaliny do Zatoki Gdańskiej Wisła uzyskała nowe koryto (długość 7 km, szerokość 250–400 m). Komunikację z „lądem” utrzymywano przeprawami promowymi (Górki Wschodnie – Górki Zachodnie do 1945; Sobieszewo–„ląd”; trzy przeprawy przez Przekop Wisły, w tym kolejowa). Od 1905 do Świbna doprowadzono kolej wąskotorową (► kolej).
W marcu ► 1945 na Wyspie Sobieszewskiej znajdowały się po ucieczce z Gdańska resztki wojsk niemieckich, które skapitulowały dopiero 8 V 1945. Pozostały po nich w nadbrzeżnych lasach okopy, ziemianki, setki pojazdów wojskowych i cywilnych oraz setki ton amunicji. W maju 1945 wyspa została przekazana administracji polskiej, od lata zasiedlano ją polskimi osadnikami. 1 I 1946 było tu 776 mieszkańców, z tego 673 Niemców i 103 Polaków, w marcu 1947: 176 Niemców i 1015 Polaków. Według spisu powszechnego z 1970 liczba stałych mieszkańców wyspy wynosiła 2850 osob. Od 1 XII 1973 w granicach administracyjnych miasta Gdańska, 27 IX 1974 zmieniono wcześniejsze nazwy ulic z uwagi na istnienie takich samych w innych jednostkach administracyjnych miasta Gdańska. Połączona z resztą obszaru miejskiego ► mostem (w ciągu ulic Sobieszewskiej i Turystycznej) i zwodzonym mostem w ciągu ul. Przegalińskiej (w Przegalinie). Przez Przekop Wisły czynna jest (sezonowo: od końca kwietnia do końca października) przeprawa linowym promem między Świbnem a Mikoszewem (w kierunku na Krynicę Morską).
W końcu lat 70. XX wieku obszar plażowy został zdegenerowany przyrodniczo po uruchomieniu kolektora z ► oczyszczalni ścieków „Wschód”, odprowadzającego ścieki do Zatoki Gdańskiej (1,8 km od Przekopu Wisły). Sytuacja poprawiła się po wprowadzeniu w oczyszczalni od 1993 nowych technologii. 25 V 1999 Rada Miasta Gdańska uznała Wyspę Sobieszewską (zamieszkaną wówczas przez 3489 mieszkańców) za „rejon chronionego krajobrazu”. W latach 1998–2007 zaprowadzono na wyspę kanalizację (z odprowadzaniem ścieków nieoczyszczonych do oczyszczalni „Wschód”), a w 2013 podłączono ją do wodociągu centralnego, zastępując w ten sposób dotychczas wykorzystywane ujęcia wody w Sobieszewie i Świbnie (zob. ► wodociągi). W 2015 oddano do użytku ► zbiornik wody Kazimierz.
Ze względu m.in. na trudną komunikację z resztą Gdańska, kwestie nielegalnych wysypisk śmieci i ogólne zaniedbanie wyspy pojawiały się inicjatywy odłączenia jej od Gdańska i utworzenia odrębnej gminy (w 1997, wycofana w 1998 w związku z nowym podziałem administracyjnym kraju i utworzeniem w październiku 1998 pierwszej Rady Osiedla) lub przyłączenia do gminy Pruszcz Gdański (2011). W 2018, w stulecie powstania Związku Harcerstwa Polskiego, odbył się tu krajowy zlot polskich harcerzy, na który przybyło około 12 000 osób. W związku z epidemią Covid-19 odwołano natomiast mający odbyć się tu w 2020 międzynarodowy zlot skautowski (Jamboree).
Od 1974 funkcjonuje ► Izba Pamięci Wincentego Pola, autora nazwy Wisła Śmiała i pierwszego opisu nowego ujścia Wisły z 1840. Od 1994 działa Stowarzyszenie Przyjaciół Wyspy Sobieszewskiej (z siedzibą w Sobieszewie, ul. Turystyczna 3), wydające lokalną gazetę „Echa Wyspy” oraz przewodniki. W 2001 przyjęto logo Wyspy, autorstwa Bartosza Roczniaka z Gdańska. W 2020 dzielnica była zamieszkiwana była przez 3309 osób (92 osoby na km²).
