GIESE TIEDEMANN (III), burmistrz Gdańska

Wersja z 08:16, 22 lip 2024

Herb rodziny Giese, XVII wiek

Herb rodziny Giese, XVIII wiek

TIEDEMANN (III) GIESE (1491 Gdańsk – 19 XII 1556 Gdańsk), burmistrz Gdańska. Wnuk Tiedemanna (I) (zm. 21 XII 1465), przybyłego z bratem Albertem (zm. bezdzietnie około 1457) do Gdańska z Unny w Westfalii (gdzie ich siostry powychodziły za mąż, syn starszej był prawdopodobnie proboszczem w Szadółkach), kupca handlującego z Rewlem (Tallinem), Wismarem, Londynem, od 1442 posiadającego obywatelstwo Głównego Miasta Gdańska, od 1447 starszego w Bractwie św. Jerzego, w 1457, okresie wojny trzynastoletniej, udzielającego Gdańskowi poważnej pożyczki w wysokości 700 grzywien, dzierżawcy Szadółek. Z poślubionej w 1442 Margarethy, córki ławnika Hermana Rogge, miał córki Alke (Belcke) (zm. około 1465), od 1460 żonę ławnika i późniejszego burmistrza Johanna Angermünde, Margarethę (pochowana 20 XII 1483) od 28 I 1476 żonę ławnika Jakoba Frechtena oraz synów Tiedemanna (II) i Albrechta (ojca biskupa warmińskiego Tiedemanna Giesego).

Tiedemann (II) (zm. 23 X 1505 Gdańsk) był kupcem lokującym zyski w dobrach ziemskich, ławnikiem (od 1473), rajcą (od 1485) i sędzią (w 1490) Głównego Miasta Gdańska. Reprezentował Radę Miasta Gdańska na zjazdach stanów Prus Królewskich, posłował do króla polskiego. Od 1462 należał do bractwa św. Jerzego, od 1481 do ławy św. Reinholda. Żonaty był z Natalią, córką rajcy Tiedemanna Monnicha, po raz drugi z Barbarą, córką burmistrza Philipa Bischofa. Z pierwszego małżeństwa pozostawił zamężne córki Katherinę, Elisabethę, Annę oraz synów Hansa, który został księdzem i właśnie Tiedemana (III).

Tiedemann (III) od 1514 był członkiem bractwa św. Jerzego, w czasie gdańskiej rewolty w 1525 został wybrany ławnikiem, w rok później zdymisjonowanym po interwencji króla polskiego Zygmunta Starego. W 1531 ponownie wprowadzono go do Ławy, w której zasiadał do 1538 (jako consenior w 1533 i senior w 1536). Od 1539 był rajcą, od 1540 burmistrzem. Urząd pierwszego burmistrza sprawował w 1541, 1545, 1548, 1552 i 1555, drugiego w 1540, 1544, 1551 i 1554, trzeciego w 1543, 1547 i 1550, czwartego w 1542, 1546, 1549, 1553 i 1556. W 1547 i 1555 pełnił funkcję burgrabiego królewskiego w Gdańsku, w latach 1554–1556 inspektora kościoła Najświętszej Marii Panny (NMP).

Był wielokrotnym posłem gdańskim na zjazdy hanzeatyckie i przedstawicielem Gdańska na sejmiku generalnym Prus Królewskich. 24 VII 1542 (wraz z burmistrzem Barthelem Brandtem) został pozwany przez króla Zygmunta Starego przed sąd sejmowy (zapewne za sprawą biskupa warmińskiego Jana Dantyszka) pod zarzutem nielegalnego i niezgodnego z przysięgą złożoną królowi wprowadzania kultu luterańskiego na terenie Gdańska. Do rozprawy nie doszło, 1 VII 1543 oficjalnie oczyszczono go z zarzutów. Mimo to przybyła do Gdańska w 1544 komisja królewska oskarżyła go o nieprzestrzeganie w mieście norm obyczajowości katolickiej i odstępstwo od wiary (w akcie oskarżenia znalazł się m.in. zarzut o uporczywe odmawianie przez niego jako burmistrza uczestnictwa w procesjach Bożego Ciała, a także o rezygnację z katolickiego obrządku przy pogrzebie swojej pierwszej żony oraz przy powtórnym ożenku).

W latach 1545–1546 angażował się w (ostatecznie zakończone fiaskiem) negocjacje z przedstawicielami Zygmunta Starego w sprawie możliwości dalszego utrzymywania w rękach gdańszczan starostwa puckiego. Dzięki aktywności i zręcznym działaniom dyplomatycznym udało mu się w 1548 nie tylko uzyskać od króla polskiego Zygmunta Augusta potwierdzenie przywilejów i wolności Gdańska, ale także zniweczyć pomysł władcy, by porozumieć się z opozycją mieszczańską skonfliktowaną z gdańskim patrycjatem. Sprawił tym samym, że próby przejęcia przez monarchę kontroli nad miastem spaliły na panewce. W 1552 zgodził się na uiszczanie przez Gdańsk szosu (podatku od majątku mieszczan) na rzecz skarbu państwa, jednak wynegocjował w zamian zwolnienie od innych świadczeń państwowych.

Dzięki jego staraniom wzniesiono w 1548 Sierociniec (Dom Dziecka i Sierot) przy szpitalu św. Elżbiety na Starym Mieście. Na przełomie 1545/1546 przyczynił się (wraz z innymi rajcami) do sfinansowania budowy wielkiego pieca kaflowego przeznaczonego dla Dworu Artusa, w 1552 wydał decyzję o przebudowie Dworu Artusa w stylu renesansowym, do czego pretekstem miała być spodziewana wizyta Zygmunta Augusta w Gdańsku.

Aktywnie zajmował się działalnością kupiecką, angażując kapitały w handel morski, m.in. w 1529 w spółce z Peterem Behmem sprowadzał śledzie z Danii. Czerpał również zyski z dzierżawy dóbr ziemskich. Po śmierci ojca otrzymał 7 VII 1534 w zarząd dzierżawione przez niego majątki ziemskie Lignowy i Rudno (wydzielone administracyjnie ze starostwa gniewskiego), które posiadał do 1546. Od 1549 właściciel Świętej Studzienki oraz Wrzeszcza.

Dwukrotnie wstępował w związek małżeński: 15 VIII 1528 z Ursulą (zm. 1535, w połogu), córką burmistrza Heinricha Suchtena, po raz drugi 24 II 1538 z Barbarą, córką Arnolda (Arndta) von der Schillinga, holenderskiego kupca osiadłego w Gdańsku. Z obu małżeństw doczekał się dwanaściorga dzieci (po sześcioro z każdego), lat sprawnych dożyło tylko pięcioro, z nich z kolei dwoje padło ofiarami epidemii z 1564: pierworodny syn i kupiec Tidemann (ur. około 1529), od 17 IX 1552 żonaty z Anną, wnuczką burmistrza Eberharda Ferbera, także zmarłą w wyniku tej epidemii, oraz Ursula (ur. około 1533), od 21 II 1553 zamężna za Philippa Bischofa (1535–1597) (prawnuka burmistrza Philipa Bischofa). Z drugiego małżeństwa pochodził syn Constantin, również burmistrz oraz córka Elisabeth (zm. 15 IV 1606), od 30 I 1594 żona późniejszego burmistrza Bartholomäusa Brandta.

W 1555 oficjalnie tłumaczył się po oskarżeniu o konszachty z kobietą zwaną Papugą, matką prostytutki. Wedle niepotwierdzonej informacji w podeszłym wieku stracił w nieznanych bliżej okolicznościach jedną nogę. Został pochowany w kościele NMP. DK