ZAROŚLAK
(uzupelnienie LM (6.05.2020)) |
|||
| (Nie pokazano 7 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{paper}} | {{paper}} | ||
| + | [[File: 1_Zaroślak.jpg |thumb| Zaroślak Za Bramą, według [[DEISCH MATTHAEUS, rytownik| Matthaeusa Deischa]], 1761–1765]] | ||
[[File:Widok_miasta_z_Zaroślakiem_na_pierwszym_planie,_anonim,_1838-1842.jpg|thumb|Widok miasta z Zaroślakiem na pierwszym planie, 1838-1842]] | [[File:Widok_miasta_z_Zaroślakiem_na_pierwszym_planie,_anonim,_1838-1842.jpg|thumb|Widok miasta z Zaroślakiem na pierwszym planie, 1838-1842]] | ||
[[File:Widok_miasta_z_Zaroślakiem_na_pierwszym_planie,_Droesse,_około_1850_(2).jpg|thumb|Widok miasta z Zaroślakiem na pierwszym planie, Droesse, 1850]] | [[File:Widok_miasta_z_Zaroślakiem_na_pierwszym_planie,_Droesse,_około_1850_(2).jpg|thumb|Widok miasta z Zaroślakiem na pierwszym planie, Droesse, 1850]] | ||
| Linia 7: | Linia 8: | ||
[[File:Domy nad Kanałem Raduni, Zaroślak Zewnętrzny, lata 30. XX wieku.JPG|thumb|Domy nad Kanałem Raduni, Zaroślak Zewnętrzny, lata 30. XX wieku]] | [[File:Domy nad Kanałem Raduni, Zaroślak Zewnętrzny, lata 30. XX wieku.JPG|thumb|Domy nad Kanałem Raduni, Zaroślak Zewnętrzny, lata 30. XX wieku]] | ||
| − | '''ZAROŚLAK''' (w XIV wieku Petershagen, w XIX wieku Peterszawa, od 1949 Zaroślak), część dzielnicy [[ŚRÓDMIEŚCIE | Śródmieście]] (tam wykaz historycznych i współczesnych ulic), rejon od ul. Salwator do ul. Zaroślak.<br/><br/> | + | '''ZAROŚLAK''' (w XIV wieku Petershagen, w XIX wieku Peterszawa, od 1949 Zaroślak), część dzielnicy [[ŚRÓDMIEŚCIE | Śródmieście]] (tam wykaz historycznych i współczesnych ulic), rejon od ul. Salwator do ul. Zaroślak. Początkowo wieś należąca do biskupstwa włocławskiego w kompleksie [[BISKUPIA GÓRKA | Biskupiej Górki]] i [[CHEŁM | Chełma]], drogą wymiany przejeta przez Krzyżaków. <br/><br/> |
| − | W niezachowanym przywileju wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego Ludolfa Königa z około 1342 | + | W niezachowanym przywileju wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego Ludolfa Königa z około 1342 (znanego z potwierdzenia wielkiego mistrza [[WINRICH von KNIPRODE, komtur gdański, wielki mistrz krzyżacki | Winricha von Kniprode]] 5 VII 1378) dla [[GŁÓWNE MIASTO | Głównego Miasta]] Gdańska wspomniano o oddaniu do wyłącznego użytku mieszczan obszaru między Głównym Miastem (od północy), Motławą (od wschodu) i dobrami biskupów włocławskich (Biskupia Górka). Na wschodniej części tego obszaru powstało [[STARE PRZEDMIEŚCIE | Stare Przedmieście]], na zachodniej Krzyżacy zarezerwowali sobie [[KANAŁ RADUNI | Kanał Raduni]], położony nad nim łan (około 16–17,5 ha = 30 mórg) ziemi z myślą o utrzymaniu drogi krajowej (obecny północny odcinek Traktu św. Wojciecha), nadto kolejny łan między dobrami biskupa i miasta. 2 II 1365 komtur gdański nadał sołtysowi Henrykowi Steinhagenowi z tego drugiego łanu 28 mórg, po wschodniej stronie Kanału Raduni, do osadzenia wsi zagrodniczej na [[PRAWO CHEŁMIŃSKIE | prawie chełmińskim]]. Na pozostałym obszarze założono cegielnię.<br/><br/> |
| − | W początku XV wieku wieś składała się z 24 zagród-ogrodów o powierzchni morgi (dodatkową morgę posiadał sołtys, | + | W początku XV wieku wieś składała się z 24 zagród-ogrodów o powierzchni morgi (dodatkową morgę posiadał sołtys, trzy morgi stanowiły wspólne pastwisko). Istniały także dwie karczmy zwane Hoppenbruch, sprzedające głównie piwo produkowane w dobrach biskupów włocławskich ([[CHMIELNIKI PELPLIŃSKIE | Chmielniki]]). Po zniszczeniu przez husytów w 1433, do 1438 zdołano ponownie zasiedlić tylko 13 zagród-ogrodów. Od 1454 posiadłość Głównego Miasta Gdańska, w listopadzie tego roku spalona przez Krzyżaków ([[WOJNA TRZYNASTOLETNIA | wojna trzynastoletnia]]). Korzystne położenie przy głównym trakcie pozwoliło na szybkie odbudowywanie po kolejnych wojennych zniszczeniach. W 1582 przeniesiono tu [[SZPITAL ŚW. GERTRUDY | szpital św. Gertrudy]], przy którym powstała [[KAPLICA ŚW. GERTRUDY | kaplica św. Gertrudy]].<br/><br/> |
| − | Po powstaniu [[BRAMA ORUŃSKA | Bramy Oruńskiej]] (Petershagener Tor, 1626) zaczęto rozróżniać Zaroślak Przed Bramą i Za Bramą. W 1635 | + | Po powstaniu [[BRAMA ORUŃSKA | Bramy Oruńskiej]] (Petershagener Tor, 1626) zaczęto rozróżniać Zaroślak Przed Bramą i Za Bramą. W 1635 w części Za Bramą, po drodze do Biskupiej Doliny (obecna ul. Stoczniowców), powstał [[KOŚCIÓŁ ZBAWICIELA (I) | kościół Zbawiciela]] (który zastąpił kaplicę św. Gertrudy), oraz [[CMENTARZE NA TERENIE ŚRÓDMIEŚCIA. ZAROŚLAK | cmentarz Nowy Salwator]]. W 1655, podczas potopu szwedzkiego, dzielnicę Za Bramą spalono, kościół Zbawiciela rozebrano. <br/><br/> |
| − | Po wzniesieniu w | + | Po wzniesieniu w 1656 obwarowań Biskupiej Górki z Bramą Peterszawską zaczęto rozróżniać Zaroślak Przed Bramą (wewnętrzny) i Za Bramą (zewnętrzny). |
| − | Zaroślak wewnętrzny znalazł się w obrębie miasta, zewnętrzny zachował status wsi. Po wzniesieniu w 1695 nowego kościoła Zbawiciela na wewnętrznym Zaroślaku, podzielono go na Zaroślak Za Kościołem (rejon ul. Na Stoku) i Nad Radunią (ul. Zaroślak). W 1774 | + | Zaroślak wewnętrzny znalazł się w obrębie miasta, zewnętrzny zachował status wsi. Po wzniesieniu w 1695 nowego kościoła Zbawiciela na wewnętrznym Zaroślaku, podzielono go na Zaroślak Za Kościołem (rejon ul. Na Stoku) i Nad Radunią (ul. Zaroślak). W 1774 wzmiankowany był Johann Leopold Wollenberg, ostatni sołtys Zaroślaka zewnętrznego, który rok wcześniej nabył grób nr 18 w kościele Zbawiciela. Zaroślak zewnętrzny przyłączono w 1807 do Gdańska.<br/><br/> |
| − | [[File:Dom modlitw menonitów, przed 1945.JPG|thumb|Dom modlitw menonitów na Zaroślaku, przed 1945]] | + | [[File:Dom modlitw menonitów, przed 1945.JPG|thumb|Dom modlitw [[MENONICI| menonitów]] na Zaroślaku, przed 1945]] |
| − | W | + | W 1819 powstał kościół [[MENONICI | menonitów]] (obecnie Zielonoświątkowców) z plebanią i cmentarzem. W 1854 Zaroślak wraz z Biskupią Górką liczył 209 posesji, w 1914 stały tu 374 budynki, liczba mieszkańców wynosiła 6600. Okolica należała do najbiedniejszych w Gdańsku, m.in. według oceny z 1869 lekarza [[LIÉVIN ALBERT KARL LUDWIG, lekarz, radny | Alberta Karla Liévina]] korzystała z najbardziej zanieczyszczonej wody w całym mieście (zabrudzona woda często pozyskiwana z Kanału Raduni, deszczówka spływająca z miejscowych cmentarzy).<br/><br/> |
| + | W 1945 zniszczono kościół Zbawiciela (ocalała tylko podstawa wieży, w 1965 zabezpieczona jako trwała ruina), w latach 60. XX wieku na zapleczu powstało osiedle Gdańskiej Spółdzielni Mieszkaniowej. {{author: AJ}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Przestrzeń miasta]] | ||
Aktualna wersja na dzień 19:37, 28 lip 2024
.jpg)
ZAROŚLAK (w XIV wieku Petershagen, w XIX wieku Peterszawa, od 1949 Zaroślak), część dzielnicy Śródmieście (tam wykaz historycznych i współczesnych ulic), rejon od ul. Salwator do ul. Zaroślak. Początkowo wieś należąca do biskupstwa włocławskiego w kompleksie Biskupiej Górki i Chełma, drogą wymiany przejeta przez Krzyżaków.
W niezachowanym przywileju wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego Ludolfa Königa z około 1342 (znanego z potwierdzenia wielkiego mistrza Winricha von Kniprode 5 VII 1378) dla Głównego Miasta Gdańska wspomniano o oddaniu do wyłącznego użytku mieszczan obszaru między Głównym Miastem (od północy), Motławą (od wschodu) i dobrami biskupów włocławskich (Biskupia Górka). Na wschodniej części tego obszaru powstało Stare Przedmieście, na zachodniej Krzyżacy zarezerwowali sobie Kanał Raduni, położony nad nim łan (około 16–17,5 ha = 30 mórg) ziemi z myślą o utrzymaniu drogi krajowej (obecny północny odcinek Traktu św. Wojciecha), nadto kolejny łan między dobrami biskupa i miasta. 2 II 1365 komtur gdański nadał sołtysowi Henrykowi Steinhagenowi z tego drugiego łanu 28 mórg, po wschodniej stronie Kanału Raduni, do osadzenia wsi zagrodniczej na prawie chełmińskim. Na pozostałym obszarze założono cegielnię.
W początku XV wieku wieś składała się z 24 zagród-ogrodów o powierzchni morgi (dodatkową morgę posiadał sołtys, trzy morgi stanowiły wspólne pastwisko). Istniały także dwie karczmy zwane Hoppenbruch, sprzedające głównie piwo produkowane w dobrach biskupów włocławskich ( Chmielniki). Po zniszczeniu przez husytów w 1433, do 1438 zdołano ponownie zasiedlić tylko 13 zagród-ogrodów. Od 1454 posiadłość Głównego Miasta Gdańska, w listopadzie tego roku spalona przez Krzyżaków ( wojna trzynastoletnia). Korzystne położenie przy głównym trakcie pozwoliło na szybkie odbudowywanie po kolejnych wojennych zniszczeniach. W 1582 przeniesiono tu szpital św. Gertrudy, przy którym powstała kaplica św. Gertrudy.
Po powstaniu Bramy Oruńskiej (Petershagener Tor, 1626) zaczęto rozróżniać Zaroślak Przed Bramą i Za Bramą. W 1635 w części Za Bramą, po drodze do Biskupiej Doliny (obecna ul. Stoczniowców), powstał kościół Zbawiciela (który zastąpił kaplicę św. Gertrudy), oraz cmentarz Nowy Salwator. W 1655, podczas potopu szwedzkiego, dzielnicę Za Bramą spalono, kościół Zbawiciela rozebrano.
Po wzniesieniu w 1656 obwarowań Biskupiej Górki z Bramą Peterszawską zaczęto rozróżniać Zaroślak Przed Bramą (wewnętrzny) i Za Bramą (zewnętrzny).
Zaroślak wewnętrzny znalazł się w obrębie miasta, zewnętrzny zachował status wsi. Po wzniesieniu w 1695 nowego kościoła Zbawiciela na wewnętrznym Zaroślaku, podzielono go na Zaroślak Za Kościołem (rejon ul. Na Stoku) i Nad Radunią (ul. Zaroślak). W 1774 wzmiankowany był Johann Leopold Wollenberg, ostatni sołtys Zaroślaka zewnętrznego, który rok wcześniej nabył grób nr 18 w kościele Zbawiciela. Zaroślak zewnętrzny przyłączono w 1807 do Gdańska.
W 1819 powstał kościół menonitów (obecnie Zielonoświątkowców) z plebanią i cmentarzem. W 1854 Zaroślak wraz z Biskupią Górką liczył 209 posesji, w 1914 stały tu 374 budynki, liczba mieszkańców wynosiła 6600. Okolica należała do najbiedniejszych w Gdańsku, m.in. według oceny z 1869 lekarza Alberta Karla Liévina korzystała z najbardziej zanieczyszczonej wody w całym mieście (zabrudzona woda często pozyskiwana z Kanału Raduni, deszczówka spływająca z miejscowych cmentarzy).
W 1945 zniszczono kościół Zbawiciela (ocalała tylko podstawa wieży, w 1965 zabezpieczona jako trwała ruina), w latach 60. XX wieku na zapleczu powstało osiedle Gdańskiej Spółdzielni Mieszkaniowej.
