PAHL NICOLAUS, burmistrz Gdańska
| < Poprzednie | Następne > |
NICOLAUS PAHL (12 IV 1595 Gdańsk – 21 VIII 1649 Gdańsk), ► burmistrz Gdańska. Wnuk Andreasa Pahla (zm. w 1564), ► ławnika (od 1540). Syn kupca Nicolausa Pahla (zm. wrzesień 1601) i Anny, córki Josta von Domsdorf, wywodzącego się z okolic Osnabrück (Dolna Saksonia). Będąc już wdową Anna poślubiła 9 III 1609 późniejszego burmistrza ► Constantina Ferbera (zm. 1654). Miał dwie rodzone siostry, Elisabeth (ur. 1592) i Annę (ur. 1598), obie zmarłe w dzieciństwie.
W lutym 1605 podjął naukę w ► Gimnazjum Akademickim, dalszą edukację zapewnił mu ojczym, Constantin Ferber. W latach 1611–1615 kontynuował naukę w Gimnazjum Akademickim w Toruniu, gdzie dodatkowo uczył się języka polskiego. W latach 1615–1619 odbył studia uniwersyteckie, najpierw na luterańskich uczelniach w Lipsku i Wittenberdze, następnie na kalwińskich uniwersytetach w Giessen – gdzie studiował prawo – 1 V 1618 zapisał się na studia filozodiczne w holenderskiej Lejdzie. Edukację zakończył podróżą po Anglii, Francji i Niderlandach. Do Gdańska powrócił w 1621.
Od 1630 był ławnikiem (za protekcją ojczyma, wówczas już ► rajcy), od 1635 rajcą, w 1636 ► sędzia. Burmistrzem został w 1640. Urząd pierwszego burmistrza pełnił w 1641 i 1645, drugiego w 1640, 1644 i 1649, trzeciego w 1643 i 1648, czwartego w 1642, 1646 i 1647. W 1642 i 1646 był ► burgrabią królewskim w Gdańsku. Stosownie do sprawowanych urzędów burmistrzowskich był w latach 1640–1642 zarządcą Helu, w latach 1643–1644 zarządzał gdańskimi Wyżynami, a od 1645 Mierzeją i Szkarpawą. W 1643 mianowano go dożywotnio inspektorem kancelarii i archiwum Rady Miasta.
W sierpniu 1635 król polski Władysław IV, poszukujący w Gdańsku ► komisarzy okrętowych dla swojej floty, zachęcał uchylającego się od tego obowiązku Constantina Ferbera, by wyznaczył do tego zadania swojego pasierba, „młodzieńca przedsiębiorczego i sumiennego”, wówczas już od kilku miesięcy rajcę. W maju 1637 towarzyszył burmistrzowi ► Johannowi Czirenbergowi na sejmiku generalnym w Malborku, gdzie radzono nad uchyleniem niekorzystnych dla Gdańska taks na towary oraz obroną prawa do posiadania przez miasta pruskie dóbr ziemskich i królewskich. Był i na kolejnym sejmiku generalnym, w sierpniu 1637, również w Malborku, gdzie stanęła sprawa narzucenia Gdańskowi nowych ceł morskich. W październiku 1637 wraz z Johannem Czierenbergiem był w Toruniu na zjeździe z przedstawicielami dwóch pozostałych wielkich miast pruskich, Torunia i Elbląga, podpisał ze szlachtą Prus Królewskich układ w sprawie dóbr ziemskich. Szlachta zgodziła się z postulatami miast w tej sprawie za cenę z kolei poparcia w kwestii niezwoływania pospolitego ruszenia w Prusach Królewskich. Do apogeum w zatargu celnym pomiędzy Gdańskiem a królem Władysławem IV doszło między końcem września a początkiem grudnia 1637, kiedy to statki królewskie zablokowały port gdański. Blokadę zniosła interwencja floty duńskiej. Już po tym wydarzeniu wraz z rajcą ► Nathanielem Schmiedenem został w grudniu 1637 wyznaczony przez ► Radę Miejską do dalszych negocjacji z wysłannikami Władysława IV, w tym z komisarzem królewskiej ► Komisji Okrętów, Gerardem Doenhofem. Konflikt został ostatecznie załagodzony, chociaż wespół z delegacją gdańską, w tym burmistrzem Johannem Czierenbergiem, musiał składać wyjaśnienia przed sejmikiem generalnym w lutym 1638 w Grudziądzu, a następnie – pozwany w marcu tego roku – stanąć przed sądem sejmowym w Warszawie.
Reprezentował Gdańsk także na późniejszych sejmikach generalnych, m.in. w czerwcu 1638 w Malborku, w styczniu 1640 w Toruniu, w październiku 1640 w Grudziądzu. W kwietniu 1640, już po nominacji na burmistrza, przewodniczył kolejnej delegacji gdańskiej na sejm w Warszawie. Oznaką przywrócenia do łaski królewskiej było z pewnością aż dwukrotne pełnienie funkcji królewskiego burgrabiego. We wrześniu 1647 po raz ostatni reprezentował Gdańsk na sejmiku generalnym, tym razem odbytym w Toruniu. W 1648, wespół z trzema pozostałymi burmistrzami–luteranami, ojczymem Constantinem Ferberem, ► Adrianem von der Lindem i ► Heinrichem Frederem – sfinansował wymalowanie i przyozdobienie emblematami odzyskanego od kalwinistów ► kościoła św. Trójcy.
Od 1626 był współwłaścicielem przechodniej posesji i kamienicy przy Langgasse 18 ( ul. Długa). Wcześniej należała ona do rodziny Tiergartów. Posiadał również bogaty księgozbiór. Głównym źródłem utrzymania były dlań prowadzone na szeroką skalę transakcje handlowe i finansowe. 11 V 1631, za pośrednictwem Ferberów, otrzymał dyplom nobilitacyjny od cesarza Ferdynanda II.
Od 9 XII 1625 żonaty był z Anną (zm. 1642), córką Johanna von Thiele, pochowaną w ► kościele Najświętszej Marii Panny (NMP). Miał z nią czwórkę dzieci. Starszy syn 1/ ► Constantin również był burmistrzem. O młodszym synu, 2/ Carlu (zm. 1684), wiadomo tylko, że wraz z bratem Constantinem dwukrotnie zapisywani byli do Gimnazjum Akademickiego: w kwietniu 1644 i ponownie w styczniu 1651, oraz to, że był żonaty, był autorem żałobnego wiersza po śmierci rajcy Gabriela Leisnitza (1594–1651) i gratulacyjnego wiersza, gdy starsza siostra, 3/ Florentina (ur. 1627), poślubiła w 1654 późniejszego burmistrza ► Constantina (III) Ferbera. Młodsza córka, 4/ Anne Marie (1630 – 23 VIII 1676), wyszła w 1661 za mąż za Daniela Schlieffa, ławnika (od 1666), późniejszego rajcę (od 1678). Narodzinom dzieci towarzyszyły zwyczajowe krótkie utowry literackie, np. w wypadku Constantina i Anny Marii autorstwa ► Adama Büthnera, ślub Anny Marii uczcił odpowiednim utworem rektor ► szkoły mariackiej Jakob Zetzkius.
Po śmierci żegnano go co najmniej kilkudziesięcioma elegiami i panegirykami, sławiącymi jego zasługi dla miasta (m.in. profesora ► Johanna Botsacka, rektora ► szkoły mariackiej Jakoba Zetzkiusa,
rektora ► szkoły św. Piotra i Pawła Johanna Georga Moeriusa (ojca ► Samuela Moeresiusa), konrektora ► szkoły św. Jana Georga Culmanna, gdańskiego medyka ► Gerbrandta Hajo, Michaela Albinusa). Pochowany 26 VIII 1649 w kościele NMP. W 1711 jego nieznany obecnie portret podarował ► Bibliotece Rady Miejskiej ► Valentinus Schlieff.
Bibliografia:
Album studiosorum Academiae Lugduno-Batavae MDLXXV–MDCCCLXXV. Accedunt nomina curatorum et professorum per eadem secula, ed. Willem N. Du Rieu, Hagae Comitum 1875, 135.
Akta do Dziejów Polski na Morzu, t. VII, cz. 1, Gdańsk 1951, cz. 2A, Gdańsk 1959.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 72, 145, 168.
Cieślak Katarzyna, Między Rzymem, Wittenbergą a Genewą. Sztuka Gdańska jako miasta podzielonego wyznaniowo, Wrocław 2000.
Chodyński Antoni Romuald, Kolekcjonerzy i kolekcje w Gdańsku XVI–XIX wieku (do 1872), "Rocznik Historii Sztuki", 27, 2002, s. 188.
Sławoszewska Maria, Pahl Mikołaj (1595–1649), w: Polski Słownik Biograficzny, t. 25, Wrocław 1980.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.-18. Jahrhundert, Klausdorf/Schwentine 1986-1992, Bd 3.
Zdrenka Joachim, Urzędnicy miejscy Gdańska w latach 1342-1792 i 1807-1814, t. II, Gdańsk 2008, s. 167.
