JANUSZAJTIS ANDRZEJ, fizyk, popularyzator wiedzy o Gdańsku, honorowy obywatel Gdańska
| Linia 4: | Linia 4: | ||
[[File:Zegar astronomiczny Hansa Düringera w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny.JPG|thumb|Zegar astronomiczny Hansa Düringera w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, odbudowany pod kierunkiem Andrzeja Januszajtisa]] | [[File:Zegar astronomiczny Hansa Düringera w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny.JPG|thumb|Zegar astronomiczny Hansa Düringera w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, odbudowany pod kierunkiem Andrzeja Januszajtisa]] | ||
| − | '''ANDRZEJ JACEK JANUSZAJTIS''' (ur. 18 VIII 1928 Lida, obecna Białoruś), fizyk, popularyzator wiedzy o Gdańsku. Syn Wiesława, majora Legionów Polskich, i Anny, córki urzędnika bankowego. Od 1933 | + | '''ANDRZEJ JACEK JANUSZAJTIS''' (ur. 18 VIII 1928 Lida, obecna Białoruś), fizyk, popularyzator wiedzy o Gdańsku. Syn Wiesława, majora Legionów Polskich, i Anny, córki urzędnika bankowego. Od 1933 mieszkał w Lublinie, gdzie w 1948 zdał maturę w Liceum im. Hetmana Jana Zamoyskiego. W latach 1948–1954 studiował na Wydziale Mechanicznym [[POLITECHNIKA GDAŃSKA | Politechniki Gdańskiej]] (PG), a w okresie 1953–1958 także w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej ([[AKADEMIA MUZYCZNA IM. STANISŁAWA MONIUSZKI | Akademia Muzyczna]]) w klasie fortepianu. Na PG uczeń [[ADAMCZEWSKI IGNACY | Ignacego Adamczewskiego]], od 1952 inżynier, od 1954 magister inżynier. W 1954 rozpoczął pracę w Katedrze Fizyki PG, specjalizował się w dozymetrii promieniowania jonizującego. Po doktoracie, który uzyskał w 1964, od 1969 był zatrudniony na stanowisku docenta. W 1981 został dyrektorem międzywydziałowego Instytutu Fizyki PG i piastował to stanowisko do 1983, następnie współzałożyciel i pierwszy dziekan Wydziału Fizyki Technicznej i Matematyki Stosowanej (1983–1986). Przed przejściem na emeryturę (1993) był zatrudniony w Katedrze Fizyki Molekularnej PG. Autor między innymi trzytomowego podręcznika ''Fizyka dla politechniki'' (1977–1985, 1991). <br/><br/> |
| − | Do 1958 | + | Do 1958 mieszkał w Sopocie, następnie przeprowadził się do Gdańska, którego jest znawcą i miłośnikiem. 13 IV 1967, podczas organizacyjnego spotkania [[TOWARZYSTWO MIŁOŚNIKÓW GDAŃSKA | Towarzystwa Miłośników Gdańska]], został wybrany na przewodniczącego. W 1989 jako kandydat bezpartyjny bezskutecznie startował do Sejmu RP z hasłem „Powrót do Europy” (otrzymał 41 764 głosów). W 1990 z ramienia Komitetów Obywatelskich (tworzonych przez działaczy [[SOLIDARNOŚĆ | Solidarności]]) został członkiem [[RADA MIEJSKA | Rady Miasta]], od 11 XII 1990 do 19 VI 1994 jej przewodniczący. Zasiadał w Komisji Rozwoju Przestrzennego, był wiceprzewodniczącym Komisji Kultury. Między innymi dzięki jego staraniom do Gdańska wróciły z Niemiec wywiezione w czasie II wojny światowej zabytki: skrzydło ołtarza Ferberów z [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny]] (NMP), dzieła z dawnego księgozbioru [[TOWARZYSTWO PRZYRODNICZE | Towarzystwa Przyrodniczego]] (obecnie w zbiorach [[BIBLIOTEKA GŁÓWNA POLITECHNIKI GDAŃSKIEJ | Biblioteki Głównej Politechniki Gdańskiej]]) i dzwony z kościołów w Stegnie i Cedrach Wielkich. Ponadto kierował między innymi odbudową [[ZEGAR ASTRONOMICZNY | zegara astronomicznego]] w kościele NMP (uruchomionego 9 V 1990) i doprowadził do powrotu [[CARILLONY | carillonu]] do [[KOŚCIÓŁ ŚW. KATARZYNY ALEKSANDRYJSKIEJ | kościoła św. Katarzyny]]. W 2002 nadano mu [[HONOROWE OBYWATELSTWO MIASTA | honorowe obywatelstwo miasta Gdańska]]. <br/><br/> |
Autor między innymi popularnego przewodnika ''Z uśmiechem przez Gdańsk'' (1968 i 2003) z ilustracjami [[JUJKA ZBIGNIEW | Zbigniewa Jujki]] i przewodnika ''Gdańsk'' (2008) oraz pozycji popularnonaukowych, często o pionierskim charakterze: ''Kościół św. Katarzyny w Gdańsku'' (1989), ''Koroną herb twój ozdobiono'' (1997), ''Zegar astronomiczny w kościele Mariackim w Gdańsku'' (1998), ''Dzieciństwo i młodość Daniela Gabriela Fahrenheita'' (2002), ''Mr. Fahrenheit, dżentelmen z Gdańska'' (2005 – pierwsza książkowa biografia uczonego), ''Gdańskie zegary, dzwony i karyliony'' (2003), ''Legendy dawnego Gdańska'' (2005 i 2011), ''Sulmin – niezwykłe dzieje podgdańskiej wsi'' (2009), ''Od Gyddanyzc do Wielkiego Gdańska'' (2011 – historia gdańskich dzielnic), albumiku ''Gdańskie Spichlerze – piękno zapomniane'' (2011), ''Złota Kamieniczka i jej mieszkańcy'' (2012 – z własnoręcznymi ilustracjami autora), a także zbiorów felietonów ''Krzyże Farnej Wieży'' (2007), ''Opowieści starego Gdańska'' (2009), ''Gdański Król Żurawi'' (2010), ''W ratuszowych izbach'' (2013) i ''Sto jeden razy Gdańsk'' (2017), a także monografii ''Z dziejów gdańskiej nauki i techniki'' (2014) i ''Od Aksamitnej do Żytniej'' (2017). Jest też autorem wierszy ''Sonety greckie'' (1983). Pisze felietony do lokalnej prasy i prowadzi audycje na antenie [[RADIO GDAŃSK| Radia Gdańsk]], propagujące przeszłość Gdańska i jego zabytki. <br/><br/> | Autor między innymi popularnego przewodnika ''Z uśmiechem przez Gdańsk'' (1968 i 2003) z ilustracjami [[JUJKA ZBIGNIEW | Zbigniewa Jujki]] i przewodnika ''Gdańsk'' (2008) oraz pozycji popularnonaukowych, często o pionierskim charakterze: ''Kościół św. Katarzyny w Gdańsku'' (1989), ''Koroną herb twój ozdobiono'' (1997), ''Zegar astronomiczny w kościele Mariackim w Gdańsku'' (1998), ''Dzieciństwo i młodość Daniela Gabriela Fahrenheita'' (2002), ''Mr. Fahrenheit, dżentelmen z Gdańska'' (2005 – pierwsza książkowa biografia uczonego), ''Gdańskie zegary, dzwony i karyliony'' (2003), ''Legendy dawnego Gdańska'' (2005 i 2011), ''Sulmin – niezwykłe dzieje podgdańskiej wsi'' (2009), ''Od Gyddanyzc do Wielkiego Gdańska'' (2011 – historia gdańskich dzielnic), albumiku ''Gdańskie Spichlerze – piękno zapomniane'' (2011), ''Złota Kamieniczka i jej mieszkańcy'' (2012 – z własnoręcznymi ilustracjami autora), a także zbiorów felietonów ''Krzyże Farnej Wieży'' (2007), ''Opowieści starego Gdańska'' (2009), ''Gdański Król Żurawi'' (2010), ''W ratuszowych izbach'' (2013) i ''Sto jeden razy Gdańsk'' (2017), a także monografii ''Z dziejów gdańskiej nauki i techniki'' (2014) i ''Od Aksamitnej do Żytniej'' (2017). Jest też autorem wierszy ''Sonety greckie'' (1983). Pisze felietony do lokalnej prasy i prowadzi audycje na antenie [[RADIO GDAŃSK| Radia Gdańsk]], propagujące przeszłość Gdańska i jego zabytki. <br/><br/> | ||
Prezes [[STOWARZYSZENIE „NASZ GDAŃSK” | Stowarzyszenia „Nasz Gdańsk”]], Towarzystwa „Horologium” i Towarzystwa Promocji Młodych Skrzypków im. [[JANUSZAJTIS ALEKSANDRA | Aleksandry Januszajtis]]. Członek honorowy [[KOŁO PRZEWODNIKÓW MIEJSKICH I TERENOWYCH IM. FRANCISZKA MAMUSZKI | Koła Przewodników Miejskich i Terenowych im. Franciszka Mamuszki]], członek kapituł [[MEDAL ŚWIĘTEGO WOJCIECHA | Medalu św. Wojciecha]] i [[MEDAL KSIĘCIA MŚCIWOJA II | Medalu Księcia Mściwoja II]]. <br/><br/> | Prezes [[STOWARZYSZENIE „NASZ GDAŃSK” | Stowarzyszenia „Nasz Gdańsk”]], Towarzystwa „Horologium” i Towarzystwa Promocji Młodych Skrzypków im. [[JANUSZAJTIS ALEKSANDRA | Aleksandry Januszajtis]]. Członek honorowy [[KOŁO PRZEWODNIKÓW MIEJSKICH I TERENOWYCH IM. FRANCISZKA MAMUSZKI | Koła Przewodników Miejskich i Terenowych im. Franciszka Mamuszki]], członek kapituł [[MEDAL ŚWIĘTEGO WOJCIECHA | Medalu św. Wojciecha]] i [[MEDAL KSIĘCIA MŚCIWOJA II | Medalu Księcia Mściwoja II]]. <br/><br/> | ||
| − | Odznaczony między innymi niemieckim Krzyżem Zasługi I klasy za wkład w pojednanie (1997), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2014), Krzyżem „Pro Mari Nostro” [[LIGA MORSKA I RZECZNA | Ligi Morskiej i Rzecznej]] (2017), Medalem im. Ignacego Adamczewskiego Polskiego Towarzystwa Fizycznego (2008, za | + | Odznaczony między innymi niemieckim Krzyżem Zasługi I klasy za wkład w pojednanie (1997), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2014), Krzyżem „Pro Mari Nostro” [[LIGA MORSKA I RZECZNA | Ligi Morskiej i Rzecznej]] (2017), Medalem im. Ignacego Adamczewskiego Polskiego Towarzystwa Fizycznego (2008, za popularyzowanie fizyki), Medalem 100-lecia Odzyskania Niepodległości (2018). W 2008 otrzymał [[NAGRODY MIASTA GDAŃSKA: KULTURALNE I NAUKOWE | Nagrodę Prezydenta Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury]]. <br/><br/> |
| − | Od 1961 | + | Od 1961 żonaty z Ewą z domu Terlecką, pianistką i nauczycielką muzyki, ojciec Katarzyny Januszajtis-Mielczarek (ur. 1962) i [[JANUSZAJTIS ALEKSANDRA | Aleksandry Januszajtis]]. {{author: BŚ}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]] |
Wersja z 20:10, 8 lut 2022
ANDRZEJ JACEK JANUSZAJTIS (ur. 18 VIII 1928 Lida, obecna Białoruś), fizyk, popularyzator wiedzy o Gdańsku. Syn Wiesława, majora Legionów Polskich, i Anny, córki urzędnika bankowego. Od 1933 mieszkał w Lublinie, gdzie w 1948 zdał maturę w Liceum im. Hetmana Jana Zamoyskiego. W latach 1948–1954 studiował na Wydziale Mechanicznym Politechniki Gdańskiej (PG), a w okresie 1953–1958 także w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej ( Akademia Muzyczna) w klasie fortepianu. Na PG uczeń Ignacego Adamczewskiego, od 1952 inżynier, od 1954 magister inżynier. W 1954 rozpoczął pracę w Katedrze Fizyki PG, specjalizował się w dozymetrii promieniowania jonizującego. Po doktoracie, który uzyskał w 1964, od 1969 był zatrudniony na stanowisku docenta. W 1981 został dyrektorem międzywydziałowego Instytutu Fizyki PG i piastował to stanowisko do 1983, następnie współzałożyciel i pierwszy dziekan Wydziału Fizyki Technicznej i Matematyki Stosowanej (1983–1986). Przed przejściem na emeryturę (1993) był zatrudniony w Katedrze Fizyki Molekularnej PG. Autor między innymi trzytomowego podręcznika Fizyka dla politechniki (1977–1985, 1991).
Do 1958 mieszkał w Sopocie, następnie przeprowadził się do Gdańska, którego jest znawcą i miłośnikiem. 13 IV 1967, podczas organizacyjnego spotkania Towarzystwa Miłośników Gdańska, został wybrany na przewodniczącego. W 1989 jako kandydat bezpartyjny bezskutecznie startował do Sejmu RP z hasłem „Powrót do Europy” (otrzymał 41 764 głosów). W 1990 z ramienia Komitetów Obywatelskich (tworzonych przez działaczy Solidarności) został członkiem Rady Miasta, od 11 XII 1990 do 19 VI 1994 jej przewodniczący. Zasiadał w Komisji Rozwoju Przestrzennego, był wiceprzewodniczącym Komisji Kultury. Między innymi dzięki jego staraniom do Gdańska wróciły z Niemiec wywiezione w czasie II wojny światowej zabytki: skrzydło ołtarza Ferberów z kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (NMP), dzieła z dawnego księgozbioru Towarzystwa Przyrodniczego (obecnie w zbiorach Biblioteki Głównej Politechniki Gdańskiej) i dzwony z kościołów w Stegnie i Cedrach Wielkich. Ponadto kierował między innymi odbudową zegara astronomicznego w kościele NMP (uruchomionego 9 V 1990) i doprowadził do powrotu carillonu do kościoła św. Katarzyny. W 2002 nadano mu honorowe obywatelstwo miasta Gdańska.
Autor między innymi popularnego przewodnika Z uśmiechem przez Gdańsk (1968 i 2003) z ilustracjami Zbigniewa Jujki i przewodnika Gdańsk (2008) oraz pozycji popularnonaukowych, często o pionierskim charakterze: Kościół św. Katarzyny w Gdańsku (1989), Koroną herb twój ozdobiono (1997), Zegar astronomiczny w kościele Mariackim w Gdańsku (1998), Dzieciństwo i młodość Daniela Gabriela Fahrenheita (2002), Mr. Fahrenheit, dżentelmen z Gdańska (2005 – pierwsza książkowa biografia uczonego), Gdańskie zegary, dzwony i karyliony (2003), Legendy dawnego Gdańska (2005 i 2011), Sulmin – niezwykłe dzieje podgdańskiej wsi (2009), Od Gyddanyzc do Wielkiego Gdańska (2011 – historia gdańskich dzielnic), albumiku Gdańskie Spichlerze – piękno zapomniane (2011), Złota Kamieniczka i jej mieszkańcy (2012 – z własnoręcznymi ilustracjami autora), a także zbiorów felietonów Krzyże Farnej Wieży (2007), Opowieści starego Gdańska (2009), Gdański Król Żurawi (2010), W ratuszowych izbach (2013) i Sto jeden razy Gdańsk (2017), a także monografii Z dziejów gdańskiej nauki i techniki (2014) i Od Aksamitnej do Żytniej (2017). Jest też autorem wierszy Sonety greckie (1983). Pisze felietony do lokalnej prasy i prowadzi audycje na antenie Radia Gdańsk, propagujące przeszłość Gdańska i jego zabytki.
Prezes Stowarzyszenia „Nasz Gdańsk”, Towarzystwa „Horologium” i Towarzystwa Promocji Młodych Skrzypków im. Aleksandry Januszajtis. Członek honorowy Koła Przewodników Miejskich i Terenowych im. Franciszka Mamuszki, członek kapituł Medalu św. Wojciecha i Medalu Księcia Mściwoja II.
Odznaczony między innymi niemieckim Krzyżem Zasługi I klasy za wkład w pojednanie (1997), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2014), Krzyżem „Pro Mari Nostro” Ligi Morskiej i Rzecznej (2017), Medalem im. Ignacego Adamczewskiego Polskiego Towarzystwa Fizycznego (2008, za popularyzowanie fizyki), Medalem 100-lecia Odzyskania Niepodległości (2018). W 2008 otrzymał Nagrodę Prezydenta Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury.
Od 1961 żonaty z Ewą z domu Terlecką, pianistką i nauczycielką muzyki, ojciec Katarzyny Januszajtis-Mielczarek (ur. 1962) i Aleksandry Januszajtis.
