BÜTHNER FRIEDRICH, astronom, rektor szkoły św. Jana
| < Poprzednie | Następne > |
FRIEDRICH BÜTHNER (11 VII 1622 Opočno (niem. Oputsch), Czechy, koło Hradec Králové – 13 II 1701 Gdańsk), astronom, rektor szkoły św. Jana. Syn kaznodziei kościoła garnizonowego św. Olafa w Wisłoujściu Adama Büthnera. Pierwsze nauki (łacina, greka, muzyka) pobierał w ojcowskim domu. W wieku 12 lat wysłany został do Starogardu, gdzie u miejscowego kaznodziei Martina Rosnera uczył się języka polskiego. Od 1636 był uczniem gdańskiej szkoły mariackiej, już w tym roku publikował pierwsze swoje epicedium (zamieszczone na końcu zbioru wierszy żałobnych po śmierci Samuela Heintza, podpisał się jako „Friedricus Bythnerus Oputznensi Bohemus scholar parochialis Dantisci”). W 1638 uczył się w gimnazjum we Wrocławiu, w 1639 w Toruniu, w 1640 w gdańskim Gimnazjum Akademickim brał udział w dyspucie pod kierunkiem Heinricha Nicolaiego.
Po otrzymaniu listów polecających, w latach 1641–1643 studiował teologię, później matematykę i astronomię na uniwersytecie w Królewcu, interesując się także filozofią, logiką, fizyką, metafizyką, etyką i polityką. W Gdańsku w latach 1645–1647 był nauczycielem dzieci burmistrza Adriana von der Linde, w 1645 opublikował wiersz żałobny po śmierci Benjamina, syna diakona kościoła św. Katarzyny Michaela Albinusa. W 1647 otrzymał czteroletnie stypendium gdańskiej Rady Miejskiej, kontynuował studia na uniwersytecie w Wittenberdze, w 1648 uzyskał magisterium i kontynuował studia matematyczne. Od kwietnia 1650 uczył się we Frankfurcie nad Odrą i w Rostocku, odbył podróż naukową po Niderlandach, interesując się geodezją i zagadnieniami fortyfikacji.
W 1651 powrócił do Gdańska, gdzie bezskutecznie zabiegał o stanowisko w jednym z kościołów. Wyjechał do Królewca, gdzie w 1652 wykładał geografię na uniwersytecie. W latach 1653–1701 był w Gdańsku rektorem szkoły św. Jana. W 1654 w imieniu szkoły żegnał żałobnym wierszem zmarłego burmistrza Constantina Ferbera, w tym samym roku burmistrza Heinricha Fredera, rajcę Gabriela Schumanna (stryja późniejszego burmistrza Gabriela Schumanna), rajcę Arnolda Reygera, w 1655 Ursulę, żonę rektora szkoły św. Piotra i Pawła Johanna Georga Moeresiusa. 4 V 1662 wystarał się o potwierdzenie kupieckiego obywatelstwo Gdańska jako tzw. Bürger-Kind (dziecko gdańskich obywateli). Od 1663 do 1701 był także profesorem matematyki i astronomii w Gimnazjum Akademickim. Prowadził obserwacje meteorologiczne i astronomiczne, wyniki publikował w licznych pracach i kalendarzach (m.in. opracowany na rok 1677 dedykował Janowi III Sobieskiemu w związku z jego koronacją na króla Polski). Był autorem żałobnych wierszy, zamieszczonych w zbiorkach autorstwa profesorów Gimnazjum w 1674 po śmierci Johanna Botsacka i w 1690 po śmierci Johanna Fabritiusa.
Od 3 VII 1656 żonaty był z Catheriną, córką Heinricha Bremera, wiersze gratulacyjne z okazji ślubu przygotowali rektor szkoły mariackiej Jakob Zetzkius i Johann Georg Moeresius. Miał syna Nathaneala (1656–1708), w sierpniu 1671 zapisanego do gdańskiego Gimnazjum Akademickiego, absolwenta studiów matematycznych, od 17 X 1684 posiadającego potwierdzenie kupieckiego obywatelstwa Gdańska (jako tzw. Bürger-Kind).
Pochowany w kościele św. Jana pod płytą nagrobną nr 31, zakupioną w 1688. Drukowane zaproszenie na pogrzebowe uroczystości uświetnili swoim wierszami pożegnalnymi m.in. Samuel Schelwig i Samuel Friedrich Willenberg. Żegnające go kazanie pośmiertne wygłosił Johann Heinrich Nothwanger (którego babką była Catherina (1605–1642) z domu Bremer). Do tego drukowanego kazania dołączyli swoje żałobne wiersze profesorowie Gimnazjum Akademickiego. 27 VI 1701 odbyła się licytacja książek z jego prywatnej biblioteki.
Bibliografia:
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 222.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 2, 145.
