MŁYNARCZYK JERZY MARIAN, prezydent Gdańska
| < Poprzednie | Następne > |
JERZY MARIAN MŁYNARCZYK (ur. 2 VIII 1931 Wilno, ochrzczony w Kaplicy Ostrobramskiej – 10 IX 2017 Gdańsk), sportowiec, naukowiec, prezydent Gdańska. Syn (jedyne dziecko) Jana Młynarczyka (30 XI 1901 – 20 VI 1974 Gdańsk) i Ludmiły z domu Ignatiuk (5 VII 1908 – 31 X 1985 Gdańsk), nauczycieli szkoły powszechnej; ojciec był członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej.
W początkach II wojny światowej wraz z rodzicami przebywał w obozie odosobnienia w Wojtkuszkach niedaleko Wiłkomierza, pod koniec 1939 rodzina została przewieziona do Żagar, pod granicę litewsko-łotewską. Po powrocie do Wilna uczęszczał do litewskiej szkoły i jednocześnie na tajne komplety, unikając wywózki na Wschód. Jesienią 1944 pojechał do Białegostoku, gdzie jego ojciec otrzymał stanowisko kuratora okręgu szkolnego. Tam rozpoczął naukę w I klasie Gimnazjum im. Zygmunta Augusta, równolegle pobierając lekcje gry na fortepianie.
Po zakończeniu II wojny światowej, w czerwcu 1945, osiadł z rodziną w Sopocie, zamieszkując w budynku, w którym mieściła się siedziba Gdańskiego Okręgu Szkolnego, którego kierownictwo do 1948 pełnił jego ojciec. W 1950 ukończył Państwowe Gimnazjum i Liceum im. Bolesława Chrobrego w Sopocie. W tym roku zdał egzamin do Wyższej Szkoły Handlu Morskiego w Sopocie, jednak z powodów politycznych (odchylenie prawicowo-nacjonalistyczne, o które oskarżony był ojciec) nie został przyjęty na uczelnię. Stając przed alternatywą wcielenia do Ludowego Wojska Polskiego, wybrał naukę w Poznaniu, gdzie w 1954 ukończył Wydział Prawa Uniwersytetu Poznańskiego oraz obronił tytuł magistra prawa na podstawie pracy poświęconej pierwszej konstytucji francuskiej z 1791.
W 1958 powrócił do Sopotu, gdzie w Wyższej Szkole Ekonomicznej podjął pracę jako asystent w Katedrze Prawa Morskiego, kierowanej przez prof. Stanisława Matysika. Karierę naukową poświęcił prawu morskiemu, zdobywając w 1962 stopień doktora na podstawie dysertacji Ograniczenie odpowiedzialności przewoźnika morskiego za utratę lub uszkodzenie jednostki ładunku. Praca została nagrodzona w ogólnopolskim konkursie redakcji czasopisma „Państwo i Prawo”. W 1978 na uniwersytecie w Poznaniu uzyskał stopień doktora habilitowanego na podstawie rozprawy Umowa o budowę statku morskiego. Od 1991 profesor UG (uczelniany), tytuł profesora nadzwyczajnego odebrał z rąk swojego byłego studenta, prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego w 1998.
W latach 1954–1958 pracował jako radca prawny w Poznańskich Zakładach im. Józefa Stalina oraz w Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w Poznaniu. Od 1970 do 2003, tj. do przejścia na emeryturę, był związany z Uniwersytetem Gdańskim (UG), biorąc udział w powstaniu Wydziału Prawa i Administracji UG. W latach 1971–1977 pełnił funkcję prodziekana Wydziału, kierując jednocześnie Zakładem Prawa i Postępowania Cywilnego oraz Zakładem Międzynarodowego Prawa Handlowego. Od 1947 był członkiem Organizacji Młodzieży Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego, od 1976 Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR).
Od 25 IX 1977 do 22 XII 1981 z inicjatywy Tadeusza Fiszbacha, I sekretarza Komitetu Wojewódzkiego PZPR (KW PZPR) w Gdańsku, pełnił funkcję prezydenta Gdańska. W grudniu 1977 skutecznie interweniował u rektora Akademii Medycznej Zdzisława Brzozowskiego w sprawie studentów V roku Wydziału Lekarskiego: Dariusza Kobzdeja, Piotra Dyka i Andrzeja Słomińskiego, którzy na budynku Pewexu we Wrzeszczu umieścili plakat o treści „10 XII 1977 r. Międzynarodowy Dzień Praw Człowieka”, a w okolicach al. Grunwaldzkiej oraz ul. Rajskiej rozdawali ulotki Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO). Groziło im usunięcie z uczelni.
W okresie strajków sierpniowych w 1980 był odpowiedzialny za funkcjonowanie Gdańska, zarazem jako prawnik współprzewodniczył zespołowi, który wkrótce po podpisaniu porozumień sierpniowych dyskutował nad statutem Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”. W 1981 poparł także inicjatywę przywrócenia krzyża nad mogiły obrońców Westerplatte, ustawionego przez gdańskich portowców w 1946 i usuniętego w 1962. Od 5 do 10 IX 1981 uczestniczył w I Krajowym Zjeździe Solidarności, wchodząc w skład delegacji rządowej, której przewodniczył Stanisław Ciosek, minister do spraw związków zawodowych. Po ogłoszeniu 13 XII 1981 stanu wojennego, 15 grudnia wraz z ks. Henrykiem Jankowskim wystąpił pod pomnikiem Poległych Stoczniowców 1970, wokół którego zgromadził się wielotysięczny tłum strajkujących stoczniowców, strzeżony przez czołgi i transportery opancerzone. 22 XII 1981 został odwołany ze stanowiska prezydenta Gdańska.
Wrócił na Wydział Prawa i Administracji UG i podjął współpracę z Instytutem Morskim. Od 1982 był dyrektorem Instytutu Morskiego do momentu, gdy w 1988 wygrał konkurs na stanowisko profesora w Światowym Uniwersytecie Morskim (World Maritime University), działającym pod auspicjami Międzynarodowej Organizacji Morskiej (International Maritime Organization) jako agenda Organizacji Narodów Zjednoczonych w Malmö, gdzie pracował do 1991. Następnie do 1992 pracował w Międzynarodowym Instytucie Prawa Morskiego (International Maritime Law Institute) na Malcie. Wykładał także w Instytucie Prawa Międzynarodowego w Szanghaju jako profesor wizytujący, a także w Niemczech, na Litwie i w Stanach Zjednoczonych. W latach 1992‒1997 był członkiem zarządu Gdańskiej Fundacji Kształcenia Menedżerów, przygotowującą kadry do kierowania rodzącą się w Polsce gospodarką rynkową. Prowadził wykłady z zarządzania i marketingu.
Był specjalistą prawa morskiego i międzynarodowego prawa publicznego, autorem między innymi publikacji Elementy prawa cywilnego dla ekonomistów (1977), Umowa o budowę statku morskiego (1978), Prawo morskie (1998). Pełnił funkcję prezesa Międzynarodowego Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarki Morskiej w Gdyni oraz arbitra w wielu krajowych i międzynarodowych procesach w dziedzinie prawa morskiego i handlowego między innymi w Szwajcarii, Francji, Chinach, Wielkiej Brytanii, Niemczech i Austrii. Ponadto występował jako konsultant prawny przedsiębiorstw żeglugowych i przemysłu okrętowego. Był ekspertem Międzynarodowej Organizacji Morskiej do spraw Ustawodawstwa Morskiego, a także uczestniczył w wielu zespołach i komisjach legislacyjnych z zakresu prawa morskiego i cywilnego, a także im przewodniczył, w tym między innymi Zarządowi Polskiego Stowarzyszenia Prawa Morskiego. Od 2004 rektor Wyższej Szkoły Administracji i Biznesu im. Eugeniusza Kwiatkowskiego w Gdyni.
W latach 1994–1997 przewodniczył Radzie do Spraw Gospodarki Morskiej przy Ministrze Transportu i Gospodarki Morskiej. Od 2001 do 2005 sprawował mandat poselski na Sejm IV kadencji z listy Sojuszu Lewicy Demokratycznej – Unii Pracy (SLD-UP). Był wówczas wiceprzewodniczącym Komisji Nadzwyczajnej do spraw zmian w kodyfikacjach, ekspertem w zakresie ustawodawstwa morskiego oraz członkiem Komisji Legislacyjnej Prawa Morskiego. W ósmym rankingu posłów tygodnika „Polityka” z 2004 znalazł się wśród najlepszych parlamentarzystów. W 2004 z ramienia Socjaldemokracji Polskiej (SDPL) bezskutecznie ubiegał się o mandat do Parlamentu Europejskiego (uzyskał 14 726 głosów).
W latach 1950–1970 był zawodnikiem pierwszoligowych drużyn koszykówki. Do 1960 grał w klubach: Warta (Stal) oraz Lech Poznań, w latach 1960–1971 w Wybrzeżu Gdańsk. Z zespołem Lecha Poznań w 1958 zdobył tytuł mistrza Polski. W 1970 wraz z Wybrzeżem Gdańsk sięgnął po tytuł wicemistrza Polski. W latach 1951–1962 razy wystąpił 112 razy w polskiej reprezentacji koszykówki, w tym w Igrzyskach Olimpijskich w Rzymie w 1960, zdobywając dla barw narodowych 671 punktów. Grał w mistrzostwach Europy: w Budapeszcie w 1955 zdobył z drużyną piąte miejsce, w Sofii w 1957 – siódme, w Stambule w 1959 – szóste, w Belgradzie w 1961 – dziewiąte. Jego działalność sportowa zaowocowała licznymi nagrodami: Medalem Zasłużonego Mistrza Sportu, Medalem za Wybitne Osiągnięcia Sportowe, Złotą Odznaką Polskiego Związku Koszykówki, Nagrodą im. Janusza Kusocińskiego, Medalem „Kalós Kagathós", przyznawanym przez Uniwersytet Jagielloński, a także Nagrodą im. H.H. Sieverta, przyznawaną przez Światowe Zrzeszenie Olimpijczyków. Ponadto został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi (1960) oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1975), medalem „Za zasługi dla gdańskiego sportu” (2018).
Od 1996 pełnił funkcję Mistrza Kapituły Medalu św. Wojciecha i Medalu Księcia Mściwoja II, ustanowionej przez Radę Miasta Gdańska.
3 X 1972 poślubił Alrun Pirek, w 1973 doczekał się z tego związku córki Joanny. 29 XII 1995 ożenił się z Krystyną Kowalczyk. Pochowany w grobie rodzinnym na Cmentarzu Komunalnym w Sopocie.
