UJEŚCISKO

'''UJEŚCISKO''', część jednostki pomocniczej Ujeścisko-Łostowice ([[ADMINISTRACYJNY PODZIAŁ I TERYTORIALNY ROZWÓJ GDAŃSKA | administracyjny podział]]). Pierwotnie (pierwszy zapis w 1338 roku) wieś Mesthin, dowodnie od 1379 zwana Wonneberg. Polską nazwę stosowano jeszcze w początku XIX wieku, obecną nazwę zasugerował historyk Wojciech Kętrzyński, w 1879 roku tłumacząc Wonneberg jako Wujeścisko. Obejmowała pierwotnie obecne [[ZABORNIA | Zabornię]], [[PIEKLISKO | Pieklisko]], [[WZGÓRZE MICKIEWICZA | Wzgórze Mickiewicza]] oraz oba brzegi [[POTOK SIEDLECKI | Potoku Siedleckiego]] od [[JASIEŃ | Jasienia]] po [[KRZYŻOWNIKI | Krzyżowniki]], od zachodu graniczyła z [[ZAKONICZYN | Zakoniczynem]] przy stawie rybnym. Około roku 1340 wydana przez Krzyżaków do lokacji na [[PRAWO CHEŁMIŃSKIE | prawie chełmińskim]], zajmowała około 649 ha, z karczmą Heidekrug (Borową) i 25 ha łąk do wypasu bydła w Krępcu. Centrum wsi zlokalizowane było między obecną ul. Warszawską, Kielecką do Białostockiej. Należała do parafii [[KOŚCIÓŁ ŚW. KATARZYNY ALEKSANDRYJSKIEJ | kościoła św. Katarzyny]]. Około roku 1400 istniała już druga karczma. Wieś nadana w 1410 przez króla polskiego Władysława Jagiełłę Głównemu Miastu Gdańsk, nadania nie uznali później Krzyżacy ([[WIELKA WOJNA 1409–1411 | wielka wojna]]). Zniszczona w wojnie husyckiej w 1433, w trakcie odbudowy w 1445 mieszkańcy zrezygnowali z łąk w Krępcu. Od 1454 roku z nadania Kazimierza Jagiellończyka własność Głównego Miasta Gdańska ([[WOJNA TRZYNASTOLETNIA | wojna trzynastoletnia]]). Od 1472 dziesięciny ze wsi pobierały [[BRYGIDKI | brygidki]]. Wypuszczana po wojnie trzynastoletniej przez Radę Miejską Gdańska w dzierżawę gdańszczanom, początkowo w rękach Lubarta Batthmana, od 1506 na 10 lat w dzierżawie rajcy gdańskiego (od 1504) Petera Mellina (zm. 1515 Gdańsk), razem z Kowalami, Migowem i Suchaninem. W 1577 roku zniszczona podczas wojny Gdańska z królem Polski Stefanem Batorym. W 1588 podczas sporów z mieszkańcami Zakoniczyna zabroniono im przejazdu do Gdańska przez Ujeścisko (sąsiadom pozostała droga przez [[ŁOSTOWICE | Łostowice]]). Z 1647 roku znany jest obowiązujący we wsi [[WILKIERZE | wilkierz]], uzupełniony w 1717. W połowie XVII wieku była tu kaplica ewangelicka, szkoła i 2 karczmy, wobec sprzeciwu gdańszczan nie powiodła się (1625) budowa młyna nad Potokiem Siedleckim. W 1647 Rada Miejska Gdańska wydała zgodę na budowę we wsi kościoła ewangelickiego ([[KOŚCIÓŁ ŚW. JERZEGO | kościoła św. Jerzego]]), zakończoną w 1663. Na początku XIX wieku parafia (po wyłączeniu z parafii kościoła św. Katarzyny) obejmowała Migowo, Szadółki, Maćkowy, Łostowice, Krzyżowniki, Trzy Lipy, Emaus, Jankowo i Zakoniczyn. Od 1734 potwierdzone jest funkcjonowanie karczem Hölle ([[PIEKLISKO | Pieklisko]]) i Paradies (Raj) przy obecnej ul. Kartuskiej, od 1772 Aschbude (Budy Popielnej), w której miejsce dowodnie od roku 1833 funkcjonował majątek Christinenhof ([[ZABORNIA | Zabornia]]). W 1772 roku wieś liczyła 300 mieszkańców. W 1807 była miejscem potyczki wojsk napoleońskich z Prusakami oraz kwaterą główną generała [[GIEŁGUD IGNACY | Ignacego Giełguda]]. Na przykościelnym cmentarzu pochowano ppłk. Antoniego Parysa (zginął 15 V 1807) oraz wielu polskich żołnierzy poległych w czasie oblężenia Gdańska wiosną 1807. Z walkami z 1813 wiążą się nazwy okolicznych wzgórz; obok funkcjonującej wcześniej nazwy wzgórza Wonneberg (83,4 m n.p.m. w okolicach obecnych ulic Anny Jagiellonki i Dąbrówki) pojawiły się: Wzgórze Armatnie (100,1 m n.p.m. między obecnymi ulicami Warszawską a Nowosądecką), Kozacze (76,3 m n.p.m. przy ulicy Orląt Lwowskich) i Luizy (Luisenberg; 37,7 m n.p.m. u zbiegu ul. Niepołomickiej i Kampinoskiej), na którego szycie wzniesiono (około 1817) krzyż poświęcony Landwehrze Wschodniopruskiej (Ostpreußiche Landwehr), zasłużonej w 1813 w walkach z Francuzami o Gdańsk (zniszczony w latach 70. XX wieku). W 1819 roku Ujeścisko liczyło 37 domów i 338 mieszkańców. W 1835 przestało być wsią należącą do Gdańska, przeszło pod zarząd pruskiego Skarbu Państwa i w granice powiatu gdańskiego, następnie Gdańsk-Wyżyny. W 1848 roku (z Christinenhof, Piekliskiem i Domem Stawowym) liczyło 92 budynki i 687 mieszkańców; w 1880: 60 domów i 898 mieszkańców, istniały już 2 szkoły (jedna przy obecnej ul. Kartuskiej), oprócz cegielni w Pieklisku funkcjonował także wiatrak zbożowy (wzmiankowany od 1875). W 1919 roku liczyło 886 mieszkańców, w 1923 w 196 gospodarstwach domowych mieszkało 896 osób, w 1929 – 990. Od 1935 nastąpiła rozbudowa mieszkaniowa Nowego Ujeściska ([[WZGÓRZE MICKIEWICZA | Wzgórze Mickiewicza]]), a w okresie II wojny światowej planowano tu dalszą intensywną zabudowę mieszkaniową dla 10–15 tysięcy osób. W związku z tym 26 III 1942 roku Ujeścisko zostało włączone w granice administracyjne Gdańska, czego (z wyjątkiem Piekliska) po 1945 roku nie uznały władze polskie. W 1945 zniszczeniu uległ kościół (zachował się budynek dawnej plebanii z 1867, obecnie przychodnia lekarska przy ul. Warszawskiej). W 1954 roku włączono w granice administracyjne Gdańska Nowe Ujeścisko (Wzgórze Mickiewicza), pozostałą część 1 I 1973. W 1979 na dawnych gruntach wsi powstał nowy [[CMENTARZ ŁOSTOWICKI | cmentarz Komunalny]], zwany Łostowickim. Od 1981 Spółdzielnia Mieszkaniowa Budowy Osiedla Społecznego (następnie SM „Ujeścisko”) przystąpiła do budowy niskopiętrowych budynków przy ul. Łódzkiej, [[STOCZNIA GDAŃSKA | Stocznia Gdańska]] rozpoczęła wznoszenie osiedla domów szeregowych Na Stoku. Szczególny rozwój budownictwa mieszkaniowego przypadł na lata 90. XX wieku. Ujeścisko obejmuje obecnie tzw. Stare Ujeścisko (ulice: Białostocka, Cedrowa, Kielecka, Lubelska, Warszawska); Spółdzielnię Mieszkaniową (SM)  „Ujeścisko”; SM „Szadółki”; osiedla: Za Słoneczną Bramą, Wilanowskie, Pogodne, domów szeregowych Na Stoku; osiedle Piastów, GTBS, część SM „Zakoniczyn”; Słoneczne Wzgórza. W 2005 roku rozpoczęto przy ul. Przemyskiej 21 budowę [[KOŚCIÓŁ ŚW. OJCA PIO | kościoła św. Ojca Pio]]. {{author: RED}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Przestrzeń miasta]]