SUCHANINO

'''SUCHANINO''' (1382 Suchanke, Zigankenberg, Cygańska Góra), obecnie jednostka pomocnicza Gdańska ([[ADMINISTRACYJNY PODZIAŁ I TERYTORIALNY ROZWÓJ GDAŃSKA | administracyjny podział]]). W 1343 roku Krzyżacy nadali 15 łanów w tej wsi rycerzom Maciejowi i Nasudzie z Nanic i Śmiechowa (obecnie Wejherowo), w 1344 Maciej z Nanic wydał ten obszar do lokacji na prawie chełmińskim. W roku 1380 przekazane przez Krzyżaków na własność [[MŁODE MIASTO (Jungstadt) | Młodemu Miastu]]. Granicą wschodnią była Wisła, północną – Nowe Szkoty, Wrzeszcz, Strzyża, Piecki, Migowo, południową – Gdańsk i wieś Siedlce, zachodnią – gminy Ujeścisko i Jasień. Dochody ze wsi przeznaczono dla kościoła św. Bartłomieja na Nowym Mieście. Po zniszczeniu Młodego Miasta w 1454 przejęte przez radę [[GŁÓWNE MIASTO | Głównego Miasta]], w której imieniu wsią zarządzali sołtysi odpowiedzialni za porządek i pobór czynszów. Znane są nazwiska wielu z nich z okresu XVI–XVIII wieku. Rada Miejska nadawała też wsi wilkierze i przepisy, np. przeciwpożarowe. Wieś była rozległa pod względem zajmowanego obszaru, ze słabymi gruntami, przecinana wzgórzami i jarami. Tereny nadrzeczne były zalewowe, wykorzystywane na łąki do wypasania bydła, część zachodnią przeznaczono pod uprawy zbóż i ogrody. Centrum wsi znajdowało się w rejonie stawku u zbiegu obecnych ulic: Beethovena, Powstańców Warszawy i Cygańskiej Góry. Przez osadnictwo, dzierżawy wyodrębniły się rejony [[KRÓLEWSKA DOLINA | Królewskiej Doliny]] (Königstal) ze [[ŚWIĘTA STUDZIENKA | Świętą Studzienką]], w [[DIABEŁKOWO | Diabełkowo]] (Düvelkau), posiadane latami przez gdańskich patrycjuszy. We wschodniej części, przedzielonej drogą z Gdańska do Wrzeszcza, od 1768–1770 obsadzonej szpalerami lip ([[ZWYCIĘSTWA, aleja | al. Zwycięstwa]]), znajdował się od czasów średniowiecznych [[SZPITAL WSZYSTKICH BOŻYCH ANIOŁÓW | szpital]] i kościół Wszystkich Bożych Aniołów wraz z cmentarzem. Wieś wielokrotnie była palona i grabiona, głównie przez wojska oblegające Gdańsk w: 1461, 1586, 1656, 1734, 1807, 1813. W 1813 roku zniszczony został wspomniany kościół (nieodbudowany). Rejon był ubogi w zakłady produkcyjne, odnotowano jedynie cegielnię koło kościoła Wszystkich Bożych Aniołów (XVIII/XIX wiek) i w rejonie Diabełkowa (XVIII wiek). Nad Wisłą, w rejonie należącym do wsi, zatrzymywały się tratwy; na brzegu składowano drewno oferowane przez flisaków odbiorcom. W roku 1772, po I rozbiorze Polski, wieś włączona do państwa pruskiego, po 1814 weszła w skład nowo utworzonego powiatu gd., z wyjątkiem prowadzącej do Wrzeszcza al. Lipowej (al. Zwycięstwa), która włączona została w skład gminy miejskiej Gdańska. 18 III 1877 tereny leżące na wschód od niej zostały odpłatnie przejęte przez władze Gdańska, podobnie się stało z pozostałą częścią wsi, włączoną 1 IV 1902 w granice miasta i będącą częścią dzielnicy Wrzeszcz. Poza Wrzeszczem pozostała rdzenna, rolnicza część gminy z główną drogą, obecna ul. Beethovena. Wieś przestała istnieć jako odrębna jednostka administracyjna, posiadała w latach 1874–1907 urząd stanu cywilnego. W 1897 wyróżniano w niej: właściwą wieś z 39 gospodarstwami, dwór Diabełkowo należący do Hermanna Zimmermanna, Świętą Studzienkę z 16 rodzinami, rejon obecnej ul. Nowodworskiej, graniczącej z Siedlcami (Szlapke) 12 rodzin i Zigankenbergerfelde, rejon obecnej ul. Wronia – Smoluchowskiego – Traugutta, gdzie było 129 posesji. Obok jedno- i kilkurodzinnych domów powstawały tu zachowane do niedawna tanie, szachulcowe kamienice czynszowe z czerwonej cegły, z doprowadzoną do nich wodą, po roku 1900 – z kanalizacją, gazem miejskim, a następnie także instalacją elektryczną. Ogólna liczba mieszkańców jest trudna do ustalenia, ponieważ niektóre posesje zasiedlało kilka, a nawet kilkanaście rodzin. W 1902 ogólną liczbę ludności tej części Suchanina oceniano na 5800 osób. Wśród nich byli także nowi mieszkańcy, osiedleni tu po 1896. Na przełomie XIX i XX wieku w tym rejonie zostały wytyczone nowe, prostopadłe najczęściej do al. Lipowej (al. Zwycięstwa) ulice: Delbrückallee (ul. Skłodowskiej-Curie), Lindenstraße (ul. Tuwima), Ziegelstraße (ul. Śniadeckich), Opitzstraße (ul. Orzeszkowej) oraz poprzeczne do nich Gralathstraße (ul. Hoene-Wrońskiego), Eichenallee (ul. Dębinki), Fahrenheitstraße (ul. Fahrenheita). Zabudowane zostały w ciągu kilkunastu lat willami jedno- i kilkurodzinnymi oraz domami czynszowymi o dość wysokim standardzie. Wieś nie miała własnego kościoła, należała do końca XIX wieku do gdańskiej parafii ewangelickiej św. Katarzyny i katolickiej św. Brygidy, następnie do parafii wrzeszczańskich. Już w XVII wieku istniała tam wiejska szkoła. W XIX wieku, kiedy centrum osadnictwa na terenie gminy rozwinęło się w rejonie obecnych ulic Wroniej, Smoluchowskiego i Traugutta, zaistniała konieczność (wynikająca z obowiązujących w Niemczech po roku 1870 ustaw oświatowych o nauce dzieci do 14. roku życia) utworzenia także i tam szkół powszechnych. Najpierw dwu-, trzyklasowe, w 1905 już pięcioklasowe, a po 1920 z pełnym siedmioklasowym programem. Pierwsza szkoła, o profilu ewangelickim, powstała 11 IX 1877 dla rejonu Suchanina i Strzyży Górnej w wynajętym domu prywatnym. 10 X 1898 otrzymała nowy budynek przy Feldstraße 11 (ul. Smoluchowskiego), zastąpiony 17 I 1938 przez kolejny, dla siedmioletniej już szkoły. Obok niej w 1905 działała dwuklasowa szkoła katolicka. Podział wyznaniowy tych szkół utrzymał się do 1935, kiedy nastąpiła reorganizacja gdańskiego szkolnictwa podstawowego. W miejsce różnego typu szkół powstały tzw. Hauptschule, z podziałem na szkoły dla dziewcząt i dla chłopców. Obie tego typu szkoły działały w budynku przy obecnej ul. Smoluchowskiego 11 do roku 1945. <br/><br/> W latach 1814–1902 na terenie gminy Suchanino odnotowano wiele godnych uwagi wydarzeń. Około roku 1815 przy al. Lipowej (al. Zwycięstwa), obok ruin kościoła Wszystkich Bożych Aniołów, powstał czynny do 1895 cmentarz szpitala miejskiego (zob. [[CMENTARZE WE WRZESZCZU (Z ANIOŁKAMI). PRZY WIELKIEJ ALEI | Cmentarze we Wrzeszczu (z Aniołkami). Przy Wielkiej Alei]]), w miejsce którego następnie założono ogólnodostępny park ([[PARK im. STEFFENSÓW | Parku im. Steffensów]]). W 1819 roku (między obecnym budynkiem [[OPERA BAŁTYCKA | Opery Bałtyckiej]] i pływalnią [[POLITECHNIKA GDAŃSKA | Politechniki Gdańskiej]]) powstał szeroki na 100 metrów wojskowy mały plac ćwiczeń (Der Kleine Exerzierplatz) do musztry pieszej, wraz z polową ujeżdżalnią do układania koni, częściowo pod wiatą, używany przez wojsko do roku 1918 ([[WOJSKOWE PLACE ĆWICZEŃ | wojskowe place ćwiczeń]]). W 1867 roku kilka zarządów gdańskich kościołów nabyło od gminy Suchanino tereny pod parafialne [[CMENTARZE | cmentarze]]. Powstały one po obu stronach alei (zob. [[CMENTARZE WE WRZESZCZU (Z ANIOŁKAMI). PRZY WIELKIEJ ALEI | Cmentarze we Wrzeszczu (z Aniołkami). Przy Wielkiej Alei]]). Po stronie wschodniej (w kierunku Wrzeszcza, obok szpitalnego) cmentarz [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny]] (NMP), za nim (przy torach kolejowych do obecnej ul. Towarowej i Trubadurów) zespolony cmentarz kościołów [[KOŚCIÓŁ ŚW. PIOTRA I PAWŁA | św. Piotra i Pawła]], [[KOŚCIÓŁ ŚW. BARTŁOMIEJA I OPIEKI NAJŚWIĘTSZEJ BOGURODZICY | św. Bartłomieja]] oraz [[KOŚCIÓŁ ŚW. JANA CHRZCICIELA I ŚW. JANA APOSTOŁA | św. Jana]] (ewangelicki i menonicki), następnie kościoła luterańskiego we Wrzeszczu ([[KOŚCIÓŁ GARNIZONOWY ŚW. APOSTOŁÓW PIOTRA I PAWŁA | kościół Garnizonowy św. Apostołów Piotra i Pawła]]). Po zachodniej stronie, między obecną ul. Skłodowskiej-Curie a ul. Smoluchowskiego, funkcjonował ewangelicki cmentarz [[KOŚCIÓŁ I KLASZTOR FRANCISZKANÓW ŚW. TRÓJCY | kościoła św. Trójcy]], od obecnej ul. Traugutta zaś do ul. Narutowicza: katolickie kościołów [[KOŚCIÓŁ ŚW. JÓZEFA (Stare Miasto) | św. Józefa]] i [[KOŚCIÓŁ ŚW. BRYGIDY | św. Brygidy]], ewangelicki kościoła NMP, [[KOŚCIÓŁ ŚW. KATARZYNY ALEKSANDRYJSKIEJ | św. Katarzyny]], katolicki [[KOŚCIÓŁ ŚW. MIKOŁAJA | św. Mikołaja]] i [[KAPLICA KRÓLEWSKA I PLEBANIA KOŚCIOŁA NMP | Kaplicy Królewskiej]]. Kolejne tereny gmina sprzedała w roku 1869 zarządowi prywatnej kolei szczecińskiej ([[KOLEJ | kolej]]), budującej linię do Gdańska, oddaną do użytku 1 VII 1870. Od 1873 roku Große Allee (al. Zwycięstwa) kursował tramwaj konny (od 1896 elektryczny) z Gdańska do Wrzeszcza ([[TRAMWAJE | tramwaje]]), mający swój przystanek w jej połowie, przy istniejącej do II wojny światowej znanej gdańskiej kawiarni Vier Jahreszeiten (Cztery Pory Roku), w miejscu obecnego [[POMNIK-CZOŁG | pomnika-czołgu]]. Po przeciwnej jej stronie działała Café Halbe Allee (Kawiarnia w Połowie Alei), budynek zachowany przy dawnym Trakcie Konnym, między obecnymi ulicami Tuwima i Skłodowskiej-Curie; w 1895 odbył się tam pierwszy publiczny pokaz oświetlenia elektrycznego. <br/><br/> Po 1902 roku dzieje tej części dawnej gminy Zigankenberg nierozerwalnie były i są związane z dzielnicą Wrzeszcz. W drugiej, dawniej jej rdzennej, części w 1935 rozpoczęła się zabudowa przez spółdzielnię mieszkaniową (Danziger Siedlungs-AG) i prywatnych inwestorów jej rolniczej części, graniczącej z gminami Ujeścisko i Jasień, według typowych planów dla całego osiedla. Wzdłuż nowej ul. Beethovenweg (Beethovena) oraz jej ulic bocznych: Wofgang-Mozart-Weg (Mozarta), Wagnerweg (ul. Wagnera), Franz-Schubert-Weg (ul. Szuberta) i Robert-Schumann-Weg (ul. Schumana), Am Anger (ul. Otwarta) powstało 220 parterowych, budowanych z czerwonej cegły domków 2-rodzinnych (440 lokali), z mieszkalnym poddaszem oraz z przydomowymi ogródkami, zamieszkanych głównie przez robotników gdańskich zakładów i rzemieślników. W domach tych była tylko instalacja wodna i elektryczna oraz szamba na nieczystości; skanalizowane i zgazyfikowane zostały po roku 1950. Na wschodzie ul. Beethovena łączyła się z ul. Heinrich-Scholz-Weg (ul. Powstańców Warszawskich), na zachodzie – poprzez ul. Schuberta z Königstaler Weg (ul. Sobieskiego) i Wrzeszczem, na południu – z Emaus przez Dreilindener Weg (ul. Nowolipie) oraz z Siedlcami przez Kleine Molde (ul. Wyczółkowskiego). Po 1945 ta część dawnej gminy otrzymała nazwę Suchanino, zwana była przez lata przez wielu gdańszczan popularnie Cygańską Górą. W 1955 roku przy ul. Beethovena 18/20 powstała szkoła podstawowa, następnie rozbudowana, obecne Gimnazjum nr 29. Drugi kompleks szkolny powstał na terenie osiedla spółdzielczego. W latach 1974–1978 Gdańska Spółdzielnia Mieszkaniowa zbudowała tu osiedle z wielkiej płyty z 40 blokami i 2764 mieszkaniami przy ulicach Liszta, Kurpińskiego, Paderewskiego i Otwartej; dalsze powstały przy przedłużeniu ul. Powstańców Warszawskich, Kamieńskiego, Czajkowskiego; sąsiaduje z nimi ul. Cygańska Góra z mieszkaniami komunalnymi. Na osiedlu znajdują się liczne sklepy, przychodnia lekarska, ośrodek kultury z biblioteką publiczną. Od 23 IV 1991 osiedle podlega Spółdzielni Mieszkaniowej Suchanino, liczącej prawie 3 tysiące lokali z około 6,8 tysiąca mieszkańców. W nawiązaniu do dawnej zabudowy na nowo powstałych ul. Małcużyńskiego i Bacha wzniesiono domy jedno- i dwurodzinne. W 1982 roku założono nową parafię katolicką z konsekrowanym w roku 2002 nowym [[KOŚCIÓŁ ŚW. MAKSYMILIANA KOLBE | kościołem św. Maksymiliana Kolbego]]. Komunikację z Gdańskiem i Wrzeszczem zapewniają autobusy miejskie (planowana w 1919 roku budowa linii tramwajowej przez Suchanino do Wrzeszcza nie została zrealizowana). {{author: MrGl}} <br /><br />