BISCHOF PHILIP (I), burmistrz Gdańska

Wersja z 20:12, 9 mar 2024

Herb rodziny Bischofów

PHILIP BISCHOF (1400 Lubeka – noc 16/17 VII 1483 Gdańsk), burmistrz Gdańska. Syn Waltera Bischofa. Do Gdańska przybył z młodszymi braćmi Peterem i Arantem, starsi: Albert, Wolter i Johann prowadzili działalność handlową w Lubece, Brugii i Brukseli.

Początkowo kupiec, w 1452 sprowadził z Amsterdamu do Hamburga spory ładunek sukna. W 1458 prowadził handel towarami kupca z Rygi, Henricha Genderika, m.in. wysyłał na zachód Europy wosk i futra, sprowadzał za pośrednictwem Hamburga sukno. W trakcie wojny trzynastoletniej (1454–1466) przebywał często w Brugii, skąd prowadził interesy z Flandrią, Lubeką, Gdańskiem i Inflantami, handlując m.in. woskiem, futrami (z Inflant) oraz solą atlantycka z Baie (Francja, zatoka między Bourgneuf i Bouin, na zachód od Nantes). W nawiązywaniu kontaktów gospodarczych korzystał z pomocy brata Alberta z Lubeki. Prowadził też handel śledziami, wysyłając je Wisłą do Polski. W 1475 miasto Middelburg (w Zelandii), z rozkazu księcia Burgundii Karola Śmiałego, zatrzymało i zarekwirowało statek należący do niego i do Lutke Wispendorfa.

Pod koniec lat 50. XV wieku włączył się w działalność polityczną. W 1459 był pełnomocnikiem Gdańska do spraw zawarcia wieloletniego układu pokojowego z Amsterdamem. Od 1461 był ławnikiem, w styczniu 1462 posłował do Krakowa, do króla polskiego Kazimierza Jagiellończyka. W lipcu 1467 był obecny przy zawarciu układu w Kownie między miejscowymi kupcami a kupcami gdańskimi.

Od 1469 był rajcą, w kwietniu i maju tego roku reprezentował Gdańsk na zjeździe hanzeatyckim w Lubece. Od 1470 był burmistrzem. Urząd pierwszego burmistrza sprawował w 1471, 1475, 1479 i 1482, drugiego w 1470, 1474, 1478, 1481, trzeciego w 1473, 1477 i 1483, czwartego w 1472, 1476 i 1480. W 1481-1483 był inspektorem kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (NMP).

W latach 1471–1476 reprezentował Gdańsk na zjazdach stanów pruskich. W marcu 1472 uczestniczył w obradach Sejmu w Piotrkowie (Trybunalskim), układając między innymi stosunki Gdańska z biskupem włocławskim Jakubem z Sienna. Odegrał istotną rolę w sporze króla Kazimierza Jagiellończyka z biskupem warmińskim Mikołajem Tungenem, w kwietniu 1472 z ramienia Gdańska prowadził z nim rozmowy w Lidzbarku Warmińskim i doprowadził do zawarcia rozejmu. W maju 1472 w Brugii pertraktował z kupcami hanzeatyckimi.

W latach 70. XV wieku został wmieszany w spór rodziny Eglinghofów z gdańską Radą Miejską. Spór wybuchł, gdy po śmierci w 1450 ławnika Reinharda Eglinghofa jego synowie oskarżyli swego szwagra(?) Hermana Hake (od 1456 rajcę, w 1468 sędziego) o niesprawiedliwy podział spadku. Rada Miejska oddaliła ten protest, bracia Eglinghof składali skargi przed sądami cesarskim i papieskim. W 1475 znalazł się w gronie osób popierających Hermana Hake, które zostały obłożone kościelną klątwą i zmuszone do opuszczenia Gdańska. 18 III 1476 przebywał w Grabinach–Zameczku. W 1477, po interwencji Kazimierza Jagiellończyka, klątwa została cofnięta, król zakazał też gdańszczanom odwoływania się do sądów cesarskich lub papieskich, oddając spór pod jurysdykcję biskupa włocławskiego. Eglinghofowie nie pogodzili się z tym wyrokiem, napadając później na kupców gdańskich i ich kontrahentów. W 1483 uzyskali ponowny dokument okładający klątwą kilku gdańszczan (w tym Bischofa), nie wywołało to już pożądanego przez nich skutku.

Niepowodzeniem zakończyło się zatrudnienie przez niego na potrzeby i prośby Rady Miejskiej Krakowa gdańskich rzemieślników do budowy nowego systemu odwadniającego w kopalniach srebra i ołowiu w Olkuszu. W 1477 władze Krakowa domagały się zwrotu pieniędzy przekazanych gdańskim rzemieślnikom (1000 florenów węgierskich), co w Gdańsku zignorowano. W 1482 Rada Miejska Krakowa wzywała nawet władze Gdańska do aresztowania burmistrza.

Udzielał pożyczek Radzie Miejskiej Gdańska, która w 1464 była mu winna 549 grzywien, w 1468 – 110 florenów, 36 grzywien i 17 skojców, w 1474 – 226 grzywny i 16 skojców. W 1472, wspólnie z rajcą gdańskim Rudolfem Feldstetem, udzielił królowi Kazimierzowi Jagiellończykowi pożyczki w wysokości 1000 florenów, w sierpniu 1473 kolejnych 100 florenów.

Był właścicielem licznych domów, posiadał działki przy Heilige-Geist-Gasse (ul. św. Ducha), przy Brotbänkengasse (ul. Chlebnicka), Johannisgasse (ul. Świętojańska), na Lastadii przy kościele św. Piotra i Pawła, przy Langgarten (ul. Długie Ogrody) i na Cygańskiej Górze ( Suchanino). Za pieniądze pożyczone rodzinie von der Beke przejął w 1462 wieś Wrzeszcz, w 1470 wieś Mokry Dwór na Żuławach Gdańskich, w 1483 Świętą Studzienkę. Dzierżawił cztery spichrze, łaźnię i obiekty użytkowe na terenie stoczni (Lastadii). W 1466 przejął za długi z rąk Dawida von der Beke należącą do tej rodziny kaplicę Jedenastu Tysięcy Dziewic w kościele NMP. W latach 70. XV wieku ufundował w tej kaplicy nową predellę. Na awersach predelli widniało przedstawienie Zmartwychwstania i Trójcy Świętej, rewersy wyobrażały po jednej stronie klęczącego przed NMP fundatora w towarzystwie czterech synów, pod drugiej jego żonę klęczącą z trzema córkami przed św. Katarzyną. W testamencie z 1483 zastrzegł, że przy kaplicy miało być utrzymywanych dwóch kapłanów opłacanych z dochodów z renty we Wrzeszczu, zapisywał dla nich po 12 grzywien rocznie, jeszcze po dwie za odprawianie mszy oraz odmówienie De Profundis i jednego Ojcze nasz z trzema kolektami, gdyby się zdarzył kapłan, który by odmawiał przestrzegania tego, należy go odprawić.

Majątek, szacowany na 40 000 grzywien, zapisał rodzinie i instytucjom kościelnym. Uczynił zapisy na rzecz szpitali św. Gertrudy, św. Elżbiety, św. Ducha, św. Barbary, Wszystkich Bożych Aniołów, Bożego Ciała oraz klasztoru dominikanów w Gdańsku i klasztoru cystersów w Oliwie. Dla bractwa św. Jerzego w Dworze Artusa przeznaczył swój najlepszy pancerz. Zgodnie z życzeniem pochowany został w kościele cystersów w Oliwie, przed stopniami prezbiterium.

Był trzykrotnie żonaty. Po raz pierwszy z Elisabeth, córką Heinricha Bocka, siostrą późniejszych burmistrzów Gdańska Martina i Georga. Po raz drugi ożenił się w 1461 z Katheriną, córką Kurta i siostrą Hermana Ilhorna, ławnika gdańskiego, wdową po ławniku Johannie Zimmermanie, matką późniejszego burmistrza Matthiasa Zimmermanna. Po raz trzeci ożenił się w 1465 z Elisabeth, córkę nieżyjącego już wówczas rajcy Tiedemana Gerwera. Po owdowieniu Elisabeth wyszła 20 VIII 1486 za rajcę Kurta Schele, co ówcześni uznali za obyczajowy skandal, Kurt miał być bowiem ojcem chrzestnym jej dzieci z pierwszego małżeństwa. Elisabeth zmarła w 1498 w Gdańsku i została pochowana w kaplicy 11 Tysięcy Dziewic w kościele NMP. W 1493 król polski Jan Olbracht nakazał Radzie Miasta Gdańska, by egzekutorzy testamentu Philippa pokryli także Kurtowi Schele koszty wychowania pasierbów.

Liczba i kolejność narodzin jego dzieci nie jest znana i różnie ustalana. Z całą pewnością jego córka Margaretha została żoną burmistrza Antona Bokelmanna, Barbara była żoną rajcy Tiedemanna Giesego, syn Albrecht był proboszczem kościoła św. Katarzyny oraz kanonikiem warmińskim, zaś Philip burmistrzem i burgrabią królewskim w Gdańsku. Karierę syna Walthera, od 1507 żonatego z Gertrudą, córką burmistrza Heinricha Suchtena, ławnika od 1514, przerwała przedwczesna śmierć (14 IV 1515). Losy czwartego z synów, Georga, są bliżej nieznane. Córka Elisabetha (zm. 1500) była pierwszą żoną ławnika i rajcy Georga Angermünde. Córka Catharina była cysterką w Żarnowcu. BM