MATARNIA

Wersja z 15:04, 30 cze 2023

Dzielnica Matarnia na tle administracyjnego podziału miasta Gdańska

Przebieg granicy dzielnicy Matarnia według statutu dzielnicy z 2014

Kościół św. Walentego w Matarni

Matarnia, dwór, 1905

„Osiedle 40-lecia PRL”, 1990

Matarnia, ul. Harfowa

MATARNIA (1283 Wielkie Chojno, XVI wiek Mattern), dzielnica Gdańska ( administracyjny podział). Według statutu dzielnicy z 2014 jej granice „stanowi koniec ul. Słowackiego na granicy miasta oraz południowe ogrodzenie lotniska do lasu przy ul. Banińskiej. Następnie skrajem lasu do ul. Budowlanych w miejscu przecięcia ... nasypu kolejowego i do Potoku Strzyża. Potokiem Strzyża do wysokości ogrodów działkowych Złota Karczma, potem skręca na północ. Następnie skrajem lasu i ogródków przecina ul. Słowackiego za ul. Harfową. Omija osiedle domków i skrajem lasu biegnie w kierunku wschodnim do obwodnicy. Obwodnicą na północ do ogródków działkowych Owczarnia, gdzie skręca na wschód do ul. Meteorytowej i granicy miasta. Potem granicę Matarni stanowi granica miasta”. Do dzielnicy należą: Firoga, Klukowo, Rębiechowo, Trzy Norty, Zajączkowo, Złota Karczma. Na terenie dzielnicy znajduje się Port Lotniczy im Lecha Wałęsy, głównymi drogami są: ul. Słowackiego i obwodowa Trójmiasta (al. Kazimierza Jagiellończyka; obwodnice), przy ich węźle (zwanym węzłem Matarnia) znajduje się Park Handlowy Matarnia, położone na obszarze Złotej Karczmy.

W 1283, jako wieś Wielkie Chojno, nadana przez księcia Mściwoja II opactwu cystersów w Oliwie, od 1398 istniał w niej kościół. Wieś zniszczona w 1433 podczas najazdu husytów i ponownie w czasie wojny trzynastoletniej. Odbudowana przed 1472 (nie wiadomo, czy w tym samym miejscu), z nowym, murowanym kościołem pod wezwaniem Bożego Ciała obsługiwanym przez cystersów oliwskich; istniał cmentarz. W 1583 liczyła 20 mieszkańców.

Zniszczona w 1577, w czasie wojny Gdańska z królem polskim Stefanem Batorym, ponownie odbudowana z nowym kościołem, według wizytacji z lat 1583–1584 z zamiennymi wezwaniami Bożego Ciała lub św. Materna (pierwszego biskupa Kolonii, zmarłego około 328, apostoła Alzacji, orędownika w chorobach zakaźnych). W XVIII wieku kościół nosił wezwania św. Materna i św. Walentego (męczennika, zmarłego około 269, lekarza, patrona miłości i związków małżeńskich) ( kościół św. Walentego). Po objawieniu około 1769 i rozwinięciu się w okolicy kultu Matki Boskiej, szczególnie w Matemblewie (wówczas części Matarni) ( Sanktuarium Matki Bożej Brzemiennej) za sprawą proboszcza Matarni, cystersa z klasztoru oliwskiego Bernarda Mateblowskiego (Matemblewskiego; 1720 Olsztyn – 23 VIII 1794 Oliwa), nastąpiło skojarzenie maternus = macierzyństwo. Po sekularyzacji przez władze pruskie dóbr klasztoru oliwskiego (1772) własność państwowa, w 1807 przekazana Gdańskowi, przez miasto wypuszczana w dzierżawę. W końcu XVIII wieku wybudowano dwór, przebudowywany, zachowany.

W 1686 potwierdzono źródłowo istnienie we wsi szkoły, w 1734 karczmy. W 1782 mieszkało we wsi 90 katolików, w 1869 w 16 domach mieszkało 181 osób: 166 katolików i 15 ewangelików, nadal funkcjonowała szkoła.

Wieś zajęta przez Armię Czerwoną 24 III 1945. Po wojnie 1945 Państwowe Gospodarstwo Rolne (w południowo-wschodniej części), w granicach administracyjnych Gdańska od 1 I 1973. W części północno-zachodniej 27 IX 1984 wmurowano akt erekcyjny pod pierwszy budynek osiedla „40-lecia PRL” (ul. Kadetów, Elewów, Podchorążych), początkowo głównie dla milicjantów i pracowników służby zdrowia (zgodę na budowę wydał wojewoda gdański w lutym 1984, powstało według planów Biura Projektowego Budownictwa Wiejskiego Gdańsk). Po uruchomieniu Pomorskiej Kolei Metropolitalnej od lipca 2015 przy ul. Budowlanych 77 funkcjonuje siedziba obsługującej ją spółki, 1 IX 2015 otwarto przystanek Gdańsk Matarnia, od 2022 przystanek Gdańsk Firoga. RED