WIŁKOMIRSKI KAZIMIERZ, wiolonczelista, pedagog, patron gdańskiej ulicy
| < Poprzednie | Następne > |
KAZIMIERZ WIŁKOMIRSKI (1 IX 1900 Moskwa – 7 III 1995 Warszawa), wiolonczelista, pedagog, patron ulicy w Gdańsku. Syn Alfreda (20 I 1873 Azow (Rosja) – 30 VII 1950 Łódź), skrzypka, dyrygenta, profesora Konserwatorium Heleny Kijeńskiej-Dobkiewiczowej (HKD, obecnie Akademia Muzyczna im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów, AMŁ) w Łodzi, i Anieli z domu Kułassowskiej (1880 – 30 XII 1921 Kalisz). Brat Marii (3 IV 1904 Moskwa – 19 VI 1995 Warszawa), pianistki i pedagoga, m.in. w latach 1934–1939 w Polskim Konserwatorium w II Wolnym Mieście Gdańsku (WMG), i Michała (27 II 1902 Moskwa – 13 XII 1988 Warszawa), skrzypka, w latach 1927–1971 wykładowcy na uniwersytetach w Chicago i Houston. Przyrodni brat Wandy (wł. Jolanta Wanda Rakowska; 11 I 1929 Warszawa – 1 V 2018 Warszawa), skrzypaczki i pedagoga, i Józefa (15 V 1926 Kalisz – 1 VIII 2020 Wałbrzych), dyrygenta, wiolonczelisty i kompozytora.
W wieku ośmiu lat rozpoczął naukę gry na wiolonczeli u Michaiła Bukinika, po roku jego uczeń w Konserwatorium Ludowym w Moskwie. W latach 1911–1917 studiował w Konserwatorium Moskiewskim u Alfreda von Glehna i Michaiła Ippolitowa-Iwanowa. Prywatnie uczył się kompozycji u Bolesława Jaworskiego. W latach 1917–1919 uczył w szkole muzycznej w Batumi (obecnie Gruzja). W latach 1919–1923 studiował w Konserwatorium w Warszawie u Romana Statkowskiego (kompozycję) i Emila Młynarskiego (dyrygenturę), uzyskując dyplom z wyróżnieniem. W 1934, jako stypendysta Funduszu Kultury Narodowej, uzupełniał studia dyrygenckie u Hermanna Scherchena w Szwajcarii.
W wieku 11 lat zaczął uprawiać kameralistykę z bratem Michałem (skrzypce) i siostrą Marią (fortepian) jako „Trio Wiłkomirskich”. Pierwszy ich koncert odbył się 23 II 1913 w Bogorodsku, w 1915 w Moskwie, a w 1919 w Warszawie. W latach 1919–1921 wiolonczelista w orkiestrze Opery Warszawskiej. W latach 1921-1925 nauczyciel w Kaliskim Towarzystwie Muzycznym: prowadził klasę wiolonczeli, klasę kameralną, wykładał przedmioty teoretyczne. Uczył także przedmiotów teoretycznych w Konserwatorium HKD w Łodzi. W latach 1926–1934 pierwszy wiolonczelista Filharmonii Warszawskiej, od 1927 także jej dyrygent, od 1933 dyrygent Teatru Wielkiego. W latach 1929-1934 w Warszawie uczył w prywatnej szkole muzycznej im. Mieczysława Karłowicza (chór, orkiestra, klasa kameralistyki), od 1932 prowadził także klasę wiolonczeli i zespołów kameralnych w Państwowym Konserwatorium Muzycznym.
W 1934 zgłosił swoją kandydaturę na stanowisko dyrektora Polskiego Konserwatorium w Gdańsku w odpowiedzi na apel polskiego Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Do Gdańska przybył z żoną i córką 19 III 1934. W maju 1934 doprowadził do włączenia Konserwatorium w strukturę Gdańskiej Macierzy Szkolnej (odtąd: Polskie Konserwatorium Muzyczne Macierzy Szkolnej), przeniesienia jego siedziby do budynku Dyrekcji Kolei (pokoje 338–349 z aulą na IV piętrze), rozbudował też zespół szkolnych pedagogów (do których m.in. włączył Tadeusza Tylewskiego w klasie nauki gry na organach i siostrę Marię w klasie gry na fortepianie). Z ramienia Konserwatorium był opiekunem chóru „Cecylia”-Gdańsk, od 1938 szefował połączonym chórom „Cecylia”-„Lutnia”, występował z nimi w Polskim Radiu i w Polsce, po raz ostatni w czerwcu 1939 na festiwalu w ramach Dni Krakowa na Wawelu. Był wiceprezesem i prezesem gdańskiego Polskiego Towarzystwa Muzycznego; współpracował z Gdyńskim Towarzystwem Muzycznym, jako dyrygent prowadził koncerty w Szkole Morskiej w Gdyni. Występował też jako dyrygent polskich chórów z Gdańska i solowo jako wiolonczelista w Operze Leśnej w Sopocie. W styczniu 1938 został wybrany na pierwszego dyrygenta powołanej wówczas orkiestry symfonicznej przy kościele Chrystusa Króla. Był m.in. autorem muzyki do tekstu Edwina Jędrkiewicza Słowo wam niosę, utworu skomponowanego z okazji 15-lecia Macierzy Szkolnej, utworu na chór mieszany Pozdrowienie Gdańska do słów Orta-Orta, w 1938 wygrał konkurs rozpisany przez Ligę Morską utworem Przysięga do słów Kornela Makuszyńskiego. Mieszkał w Gdańsku–Wrzeszczu przy Marienstraße (ul. Wajdeloty) i w 1938 przy Adolf-Hitler-Strasse 128 C (al. Grunwaldzka) .
Okupację spędził w Warszawie, działając w podziemnym szkolnictwie muzycznym, biorąc udział w koncertach tajnych i jawnych. Wraz z siostrą Marią i skrzypaczką Eugenią Umińską występował w kawiarni „Salon Sztuki” Bolesława Woytowicza przy Nowym Świecie 27, gdzie 21 V 1943 jako członek Kwartetu Umińskiej uczestniczył w prawykonaniu II Kwartetu Smyczkowego Grażyny Bacewicz.
W latach 1945–1947 organizator, rektor i profesor Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej (PWSM) w Łodzi (obecnie AMŁ), w latach 1947–1949 kierownik artystyczny, następnie do 1952 dyrygent Opery i Filharmonii we Wrocławiu, jednocześnie (1948–1952) wykładowca i dziekan Wydziału I tamtejszej PWSM i w 1950–1951 w PWSM w Poznaniu.
W Gdańsku ponownie od 1952. Na propozycję Ministerstwa Kultury i Sztuki od 1 IX 1952 kierownik artystyczny i dyrygent Filharmonii Bałtyckiej, od stycznia 1953 także kierownik Studia Operowego, a po połączeniu obu instytucji 1 V 1953 Państwowej Opery i Filharmonii Bałtyckiej. Także solista, w latach 1955–1957 dyrygent; profesor Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Sopocie (prowadził stworzoną przez siebie klasę wiolonczeli i klasę muzyki kameralnej). Skomponował m.in. Kantatę gdańską do słów Stanisławy Fleszarowej-Muskat, pieśń Od Elbląga do Szczecina (do słów tej samej). Jego uczniami byli np. Henryk Jabłoński i Roman Suchecki.
Po wyjeździe w 1957 z Trójmiasta pracował we Wrocławiu (1957–1960 dyrygent w Operze Wrocławskiej, od wiosny do grudnia 1960 jej kierownik artystyczny, od grudnia 1960 do 1963 ponownie dyrygent, jednocześnie 1958–1964 ponownie wykładowca w tamtejszej PWSM) i Warszawie (od 1963 kierownik Katedry Kameralistyki Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej (obecnie UMFC)). Od 1966 profesor zwyczajny, mimo przejścia na emeryturę (1970) pracował jako pedagog do 1981.
Występował także w teatrach zagranicznych, m.in. w Czechosłowacji, ZSRR, NRD, RFN, Francji, Izraelu, Iranie, na Węgrzech i w Rumunii. Po raz ostatni wystąpił jako wiolonczelista w 1983 w Sopocie, a jako dyrygent w 1986 we Wrocławiu. W 1988, z okazji 40-lecia gdańskiej Akademii Muzycznej, w jego obecności przedstawiono koncert, na który złożyły się jego wybrane utwory.
Członek m.in. Zarządu Związku Zawodowego Muzyków (1932-1934), Związku Kompozytorów Polskich (prezes Oddziału w Łodzi 1946-1951, przewodniczący Sądu Koleżeńskiego od 1979), Stowarzyszenia Polskich Artystów Muzyków (członek Prezydium od 1969, wiceprezes w latach 1968-1970, prezes Zarządu Głównego w latach 1970-1974, po 1974 Honorowy Prezes), Towarzystwa im. Fryderyka Chopina (członek Zarządu), Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego im. Stanisława Moniuszki (członek Zarządu), Stowarzyszenia Polskich Artystów Teatru i Filmu (SPATiF). Do 1934 prezes Zarządu Stowarzyszenia Artystów Orkiestry Filharmonii Warszawskiej, a także honorowy członek Orkiestry Filharmonii Narodowej, Dolnośląskiego Towarzystwa Muzycznego, Kaliskiego Towarzystwa Muzycznego i Kaliskiej Orkiestry Symfonicznej.
Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1937, 1952), Krzyżem Oficerskim (1955) i Krzyżem Komandorskim (1969) Orderu Odrodzenia Polski, Orderem Sztandaru Pracy II. (1949) i I. (1980) klasy, Medalem 40-lecia Polski Ludowej (1984), Medalem Komisji Edukacji Narodowej, Medalem za Zasługi dla Województwa Kaliskiego (1977), medalem z okazji 60. rocznicy działalności w Kaliszu (1981), Medalem 800-lecia Kalisza (1989). W 1953 otrzymał Nagrodę Artystyczną Gdańska Miejskiej Rady Narodowej, w latach 1964, 1967 i 1980 Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki I stopnia.
Żonaty po raz pierwszy 4 II 1923 w Kaliszu z Marią Bronisławą z domu Fryde (zm. 1963 Wrocław), ojciec Anieli, zamężnej Wojciechowskiej (IV 1924 Kalisz - IV 2014), plastyczki-scenografki. Po raz drugi żonaty 22 XII 1974 z Teresą z Lisiców (1922 - 5 I 2014 Stare Babice). Pochowany wraz z drugą żoną na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. Od 25 X 2001 patron ulicy w Gdańsku- Matarni, także w Kępnie. Patron Towarzystwa Muzycznego w Starych Babicach pod Warszawą, a także Zespołu Państwowych Szkół Muzycznych w Elblągu. Od 1991 co dwa lata odbywa się w Poznaniu Młodzieżowy Międzynarodowy Konkurs Wiolonczelowy jego imienia.
