JASIEŃ

Wersja z 14:22, 1 wrz 2023

Dzielnica Jasień na tle administracyjnego podziału miasta Gdańska

Przebieg granicy dzielnicy Jasień według statutu dzielnicy z 2014

JASIEŃ (1284 Gnanowo – identyfikacja niepewna, 1400 Nynnekow, 1402 Nynykaw, 1438 Nynnekow, 1509 Nynkow, Nynkowo, następnie między innymi 1615 Nenkaw, 1665 Nenkowy, 1765 Jasień jako oboczna nazwa na oznaczenie wsi Nynkowy, po niemiecku od XV wieku Nenkau, od 1954 Jasień), dzielnica Gdańska ( administracyjny podział). Według Statutu Rady Dzielnicy z 24 IV 2014 granicę dzielnicy: „stanowi Potok Kozacki od granicy administracyjnej miasta do zbiornika retencyjnego. Za zbiornikiem na północ do skrzyżowania ul. Jabłoniowej z Warszawską, następnie z Kartuską i dalej na północ przez ogródki działkowe Zabornia do Potoku Siedleckiego. Potokiem Siedlickim dochodzi do południowego skraju Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego i tam, przez las, w kierunku północno-zachodnim zmierza do Potoku Strzyży. Dalej granicę stanowi Potok Strzyża aż do Zachodniej Obwodnicy Trójmiasta, która stanowi granicę aż do ul. Stężyckiej. Następnie biegnie granicą administracyjną miasta do Potoku Kozackiego”.

Wieś w 1284 nadana przez Mściwoja II rycerzowi Piotrowi, synowi cześnika gdańskiego Glabuny (zob. wojewoda gdański Wajsyl) z rodziny emigrantów pruskich uchodzących na Pomorze Wschodnie przed Krzyżakami. Po 1308 wieś krzyżacka, w latach 1400–1438 liczyła około 480 ha, miała karczmę. Po wojnie trzynastoletniej królewszczyzna. W 1472, za pożyczone królowi 100 węgierskich złotych, wieś i jezioro Ninkow otrzymał w dzierżawę Tilman Hein. W 1475 osiem łanów ziemi nabyły pokutnice, utraciły je przed 1570, kiedy wieś liczyła około 540 ha. Inne grunta puszczane były w dzierżawę, do 1509 dziewięć łanów trzymał tu późniejszy burmistrz Peter Behme, który za zgodą króla ustąpił je kasztelanowi elbląskiemu Janowi Wulkowskiemu.

Wieś z folwarkiem od około 1570 była w rękach Tomasza Sokołowskiego. W 1588 pozostawała w dzierżawie u kupca gdańskiego Daniela Falckego (zm. 1606), ojca gdańskiego burmistrza tego samego imienia. W 1600 pozostawała własnością podkomorzego chełmińskiego Macieja Konopackiego, który w tym samym roku wystawił przywilej potwierdzający własność położonej tu karczmy Marcinowi Molerowi. Po nim karczmę trzymali Balcer Prus i Hanus Szach-Dembowski. W 1615 wieś po ojcu przejął Jan Konopacki, w 1624 trzymał ją już Georg Hein (z małżonką Brigidą ze Schwartzwaldów), wywodzący swoje prawa od wspominanego Tilmana Heina. Od 1648 wieś należała do dóbr królewskich Kielno. W 1664 majątek, obejmujący dwór, folwark, stodołę i cztery chałupy, dzierżawiony był przez chorążego chełmińskiego Samsona Garczyńskiego i Barbarę, córkę podkomorzego pruskiego Jana Werdy z gdańskiego rodu von Werden.

W 1704 dobra przejął późniejszy ławnik ziemi tczewskiej i sędzia ziemi puckiej Franciszek Jan Jasieński (Jasiński). W 1740 dzierżawcą majątku był Jan Teofil Sikorski. W 1744 od jego spadkobierców wykupił dzierżawę Ignacy Łebiński. W 1772 odziedziczył ją jego syn Feliks, który założył okazały kompleks dworsko-parkowy. Od 1758 właścicielem tutejszego popielnika i cegielni był gdański kupiec Johann Philipp (1731 – 1793 Gdańsk), syn pastora Johanna Daniela Unselta. W latach 1792–1794 właścicielem wsi był Ksawery Łoziński. Od lipca 1807 w granicach I Wolnego Miasta Gdańska. Od 1798 własność Nathanaela Berendta, następnie rodziny Fischerów (córka Abrahama Jakoba Fischera, Wilhelmina Mathilda w 1829 została żoną Heinricha Wilhelma Zernecke, 1834 majątek przeszedł w posiadanie Stanislausa Karla Gralatha, od 1835 własność kapitana Gustawa Pustara, następnie ponownie w rękach Gralathów. W 1869 zamieszkiwało go 270 osób (211 katolików, 55 ewangelików i czterech menonitów). W 1871 istniał folwark oraz 23 zagrody, mieszkało 261 osób (218 katolików, 35 ewangelików oraz ośmiu menonitów; 121 mężczyzn).

Od 1874 Nenkau wchodziło w obręb powiatu gdańskiego jako obszar dworski w okręgu urzędowym Kiełpino. W 1880 w obrębie Nenkau znajdowały się karczma, cegielnia, 20 zagród, mieszkało 270 osób (211 katolików, 55 ewangelików oraz 4 menonitów). W 1891 grunty majątku, którego właścicielem był Edward Maquet, liczyły 440 ha, funkcjonowała cegielnia. Właścicielem cegielni był mistrz murarski Theodor Wilhelm Willers (1814–1883), który przed 1854 nabył w Gdańsku kamienicę przy Hundegasse 23 (ul. Ogarna) i przed 1874 dokupił sąsiednią, pod nr 22. Po nim właścicielką była wdowa, Sophie Donner–Willers, około 1900 spadkobiercy wyzbyli się tych nieruchomości. W 1912 Nenkau zamieszkiwały 234 osoby (148 Kaszubów wyznania katolickiego, 86 Niemców, w tym 52 ewangelików). Po I wojnie światowej obszar dworski należał do II Wolnego Miasta Gdańska, mieszkało tu 199 (1923) i 210 (1924) osób, istniał folwark z dworkiem i parkiem, funkcjonowały kuźnia, szkoła i rzeźnia.

Wieś zajęta przez Armię Czerwoną 24 III 1945. Po wojnie zmieniono nazwę na Nenkowo, wieś zasiedlili napływowi Kaszubi i górale z Podhala, z Lubomierza, Mszany Dolnej i Słopnic, zajmujący gospodarstwa przy ulic Kartuskiej i Zwierzynieckiej. W 1951 wieś gromadzka gminy Łostowice w powiecie gdańskim, w 1954 wieś gromadzka powiatu gdańskiego, włączona w granice administracyjne Gdańska 1 I 1973. 15 VI 1979 bp Lech Kaczmarek erygował nową parafię pod wezwaniem bł. Doroty z Mątów ( kościół bł. Doroty z Mątów). W latach 1991–1998 na wykupionych gruntach rolniczych rozpoczęto budowę osiedla mieszkaniowego Jasień, następnie osiedla Kryształowe. Niektóre ulice noszą imiona wywodzące się z legend kaszubskich: rycerza Blizbora, Pólnicy, księżniczki Damroki, Kraśniąt, Stolema. Od 1996 wydawany jest miesięcznik osiedlowy „Dzwonek Jasieński”. W 2000 przeprowadzono rewaloryzację parku przy ul. Zwierzynieckiej. Od 2001 funkcjonuje Szkoła Podstawowa nr 85 im. Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego, funkcjonowało także Gimnazjum nr 48 im. Lecha Bądkowskiego.

Zespół dworsko-pałacowy przy ul. Zwierzynieckiej obecnie zajmuje powierzchnię około 2 ha. Zachowany budynek dworu jest murowany z cegły, pochodzi z 1. połowy XIX wieku. 30 IV 2015 park u zbiegu ul. Zwierzynieckiej i Jasieńskiej otrzymał imię ks. Bronisława Kabata (1939–2010), proboszcza kościoła bł. Doroty z Mątów. Do Jasienia zalicza się dawne przysiółki Nynkowska Góra (Nenkauerberg) w okolicy ul. Żołędziowej oraz Nynkowska Cegielnia (Nenkauer Ziegelei) w pobliżu ul. Leszczynowej i Jeziorowej. Na potrzeby powstającego od 1980 osiedla Karczemki (w dzielnicy Kokoszki) przekazano obszar na zachodzie zwany Karczemki Nynkowskie. Od 1992 osiedle w dzielnicy Chełm (i Gdańsk Południe), od 11 I 2011 samodzielna jednostka pomocnicza w administracyjnym podziale Gdańska (o statusie osiedla), od 2013 w randze dzielnicy.

1 IX 2018 przy ul. Lawendowe Wzgórze 1 otwarto publiczne przedszkole nr 68 (dziesięć oddziałów, 250 miejsc dla dzieci w wieku 3-6 lat). Od 30 VI 2020 do końcowego przystanku przy ul. Lawendowe Wzgórze dojeżdża tramwaj (linii 12), dzięki czemu dzielnica uzyskała dodatkowe połączenie komunikacyjne. AJJH