PELCZAR MARIAN, dyrektor Biblioteki Gdańskiej PAN, patron ulicy

Z Encyklopedia Gdańska
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania

< Poprzednie Następne >
Marian Pelczar
Marian Pelczar na tle księgozbioru Zachariasa Zappio (Zappio-Johannitana), około 1970
Od lewej: Marian Pelczar, jego córka Maria Pelczar, prof. Robert Szewalski
Marian Pelczar (pierwszy z prawej) jako laureat Nagrody Prezydenta Miasta Gdańska z 1980
Tablica upamiętniająca Mariana Pelczara w Gdańskiej Bibliotece PAN
Tablica uapmiętniająca Mariana Pelczara na domu przy ul. Grottgera 9
Polski Gdańsk, 1947

MARIAN PELCZAR (22 III 1905 Nowy Sącz – 9 III 1983 Gdańsk), historyk, dyrektor Biblioteki Miejskiej (następnie Biblioteki Gdańskiej Polskiej Akademii Nauk), patron gdańskiej ulicy. Syn Michała, nauczyciela łaciny i greki oraz dyrektora Państwowego Gimnazjum Klasycznego im. Jana Długosza w Nowym Sączu. W 1923 absolwent tego Gimnazjum, w 1929 historii na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego (UJ), doktor filozofii. W latach 1925-1929 był asystentem w Katedrze Historii Gospodarczej i Społecznej UJ. W 1931 uzyskał uprawnienia nauczyciela szkół średnich, pracował jako nauczyciel w Krakowie.

1 XII 1934 otrzymał etat w Szkole Ekonomiczno-Handlowej w Krakowie i skierowany został do Gdańska. Od 15 XII 1934 wykładał historię w Polskich Szkołach Handlowych, działacz harcerski. Od 1935 był członkiem komitetu redakcyjnego „Rocznika Gdańskiego”, w latach 1937–1939 sekretarz generalny Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki (TPNiS). Tuż przed wybuchem II wojny światowej zdołał wysłać z Gdańska do Krakowa i ulokować w archiwum najcenniejsze materiały naukowe oraz akta urzędowe TPNiS, dzięki czemu wielu działaczy Towarzystwa uniknęło represji ze strony okupanta. Podczas wojny pracował jako woźny, telefonista i księgowy w prywatnej firmie budowlanej w Zabierzowie pod Krakowem, brał udział w tajnym nauczaniu na terenie Kuratorium Okręgu Szkolnego Krakowskiego.

Ponownie w Gdańsku od kwietnia 1945 w tzw. grupie operacyjnej Ministerstwa Oświaty, mającej organizować życie naukowe i kulturalne w Gdańsku. Od 9 IV 1945 do 31 V 1973 dyrektor Biblioteki Miejskiej (następnie Biblioteki Gdańskiej Polskiej Akademii Nauk) i w okresie 1945–1956 ponownie sekretarz generalny TPNiS. Zabezpieczył zbiory Biblioteki Miejskiej, Archiwum Państwowego ( archiwa) i mniejszych bibliotek. Gromadził rozproszone pod koniec II wojny światowej zbiory, nadał bibliotece wysoką rangę naukową. W 1947 był współautorem programu obchodów 950-lecia Gdańska. W 1955 otrzymał tytuł docenta. W latach 1956–1959 drugi wiceprezes Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, od 1972 członek honorowy. W 1960 został prezesem Towarzystwa Miłośników Gdańska. W kadencji 1972–1976 przewodniczący Rady Naukowej Muzeum Historycznego Miasta Gdańska, w 1977–1984 członek tej Rady.

Był współredaktorem pierwszych po II wojnie światowej wznowionych tomów „Rocznika Gdańskiego”. Od 1968 współredagował „Libri Gedanenses”. Publikował na temat Gdańska i Pomorza Gdańskiego, autor książki Polski Gdańsk (1947). Z jego inicjatywy Franciszek Dąbrowski spisał swoje wspomnienia z Westerplatte (1957), namówił również w latach 70. XX wieku do utrwalenia gdańskich wspomnień Brunona Zwarrę. Wykładał w 1946 w Państwowym Centrum Wychowania Morskiego Ligi Morskiej w Gdyni, w 1948–1958 i 1962–1968 w Wyższej Szkole Pedagogicznej, prowadził wykłady z historii również w Wyższej Szkole Handlu Morskiego w Sopocie. Uczestniczył w licznych kongresach naukowych w kraju i za granicą, m.in. we Francji, Holandii, Belgii, Czechosłowacji, NRD i RFN, wygłaszając referaty z zakresu dziejów Gdańska, historii kultury, nauk pomocniczych historii i historii książki.

Od 31 XII 1975 na emeryturze. 16 X 1980 na UJ odbyła się uroczystość odnowienia po 50 latach jego dyplomu doktorskiego. W 1953 otrzymał nagrodę naukową Przewodniczącego MRN w Gdańsku, w 1980 Nagrodę Prezydenta Miasta Gdańska. Odznaczony m.in. Krzyżem Oficerskim (1958), Krzyżem Kawalerskim i Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, odznakami „Za opiekę nad zabytkami", „Zasłużony działacz kultury", „Za zasługi dla Gdańska” i „Zasłużonym Ziemi Gdańskiej” (1965), wyróżniony złotą odznaką PTTK, przyznaną mu w podczas jubileuszowego zjazdu tej organizacji z okazji 10-lecia działalności na Wybrzeżu 3–4 XII 1960.

Żonaty był z Marią z domu Trnka ( 12 VIII 1903 Kraków – 16 VII 1984 Gdańsk), w 1935 opiekunką biblioteki TPNiS, od 1945 do 1968 pracownicą Biblioteki Miejskiej, do 1968 kustoszem Biblioteki Gdańskiej PAN. Ojciec Andrzeja i Marii Pelczar.

Pochowany (z żoną) na cmentarzu Srebrzysko w Alei Zasłużonych. Od 28 X 2010 patron ulicy w Gdańsku- Jasieniu. 9 IV 2018 odsłonięto przed wejściem do budynku Biblioteki Gdańskiej PAN jego pomnik-ławeczkę. 20 IV 2023 na domu, w którym mieszkał przy ul. Grottgera 9, staraniem Fundacji Wspólnota Gdańska odsłonięto poświęconą mu tablicę pamiątkową. MA

⇦ WRÓĆ
Osobiste
Przestrzenie nazw

Warianty
Widok
Działania