POKUTNICE
| < Poprzednie | Następne > |
POKUTNICE. Stowarzyszenie kobiet pokutujących, założone najprawdopodobniej w 1. połowie XIV wieku w rejonie ► kościoła św. Brygidy, obok źródełka zwanego Studzienką Panny Maryi (Marienbrunn), któremu przypisywano cudowne właściwości i wiązano z nim kult Matki Boskiej. Pokutnice, kobiety ubogie, chore i tzw. upadłe, z Gdańska i okolic, osiedliły się wokół ► kaplicy św. Marii Magdaleny (stąd mylne nadawanie im miana magdalenek). Pozostawały bez nadzoru duchownych oraz określonych reguł, pod luźną opieką proboszczów ► kościoła św. Katarzyny (i bractw tam działających). W 1374, w drodze z Rzymu do Vadsteny (Szwecja), w kaplicy pokutnic dwa tygodnie spoczywał sarkofag z relikwiami św. Brygidy Birgersdotter (tzw. Szwedzkiej).
Dopiero w 1390 unormowano stosunki prawno-własnościowe dotyczące gruntu zajmowanego przez pokutnice. W 1392 otrzymały specjalny odpust od biskupa włocławskiego Henryka (księcia legnickiego); udzielany wszystkim osobom wspomagającym stowarzyszenie; w 1394 na polecenie papieża biskup zatwierdził wspólnotę i udzielił zgody na budowę klasztoru z kaplicą. 24 VII 1394 wielki mistrz Konrad von Jungingen zatwierdził stan posiadania pokutnic, uwolnił od czynszów na rzecz komtura gdańskiego, a osiedle przekształcił w szpital pod zarządem proboszcza ► kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Szpital otrzymał prawo zbierania jałmużny na terenie państwa krzyżackiego, prawo połowu ryb w ► Kanale Raduni na ► Starym Mieście. Pokutnice utrzymywały się też z wykonywania usług (np. pranie za opłatą bielizny z zamku). 8 VIII 1394 w części kościelnych postanowień zatwierdził powyższe biskup włocławski, z dodatkowymi odpustami i udziałem w dziesięcinach kościoła św. Katarzyny.
W 1396 szpital przekształcono w klasztor ► brygidek. Część pokutnic przeszła do brygidek, część utrzymała odrębność, podkreślając bezprawność dokonanego przekształcenia; brygidki z kolei broniły się przed przyjmowaniem kobiet o wątpliwej reputacji. Spór między brygidkami a pokutnicami rozgorzał w 1402 i był rozważany nawet na soborze w Konstancji (1415). Ostatecznie w 1467 dekretem biskupa włocławskiego Jakuba z Sienna szpital pokutnic trwale oddzielono od klasztoru brygidek i uposażono osobnymi dochodami. Otrzymał między innymi wieś ► Kiełpinek, trzy czwarte łąk ► Mniszki, prawo do drewna z lasów klasztornych. W 1475 pokutnice pozyskały osiem łanów w ► Jasieniu. Po raz ostatni wspomniano o nich w 1494. Stowarzyszenie nie przetrwało religijnych zaburzeń doby reformacji. Śladem po działalności pokutnic w XVII i XVIII wieku był szpital funkcjonujący w zespole klasztoru brygidek.
