WEICKHMANN JOACHIM HEINRICH, nadburmistrz Gdańska

Aktualna wersja na dzień 11:25, 12 lis 2024

Joachim Heinrich Weickhmann

Medal poświęcony Joachimowi Heinrichowi Weickhmannowi w 25-lecie pracy, autor Francis Brandt, 1839

Srebrny futerał na list gratulacyjny dla burmistrza Joachima Heinricha Weickhmanna, Johann Carl Roggatz, 1844

JOACHIM HEINRICH WEICKHMANN (5 II 1769 Gdańsk – 28 X 1857 Gdańsk), nadburmistrz Gdańska. Wnuk Johanna Leonharda Weickhmanna, właściciela Dworu I na Polankach, młodszego brata burmistrza Gottlieba Gabriela von Weickhmanna. Syn burgrabiego gdańskiego Joachima Wilhelma Weickhmanna; brat ławnika Johanna Wilhelma Weickhmanna i Johanny Heleny Charlotty, żony senatora I Wolnego Miasta Gdańska Karla Michaela Groddecka.

Początkowo uczył się w szkole mariackiej, 18 III 1783 zapisany został do przedostatniej klasy (secundy) Gimnazjum Akademickiego. Studia rozpoczął w 1789; ukończył prawo na uniwersytetach w Getyndze i Lipsku. Po dłuższej podróży po Niemczech, Holandii i Anglii powrócił do Gdańska w 1793 i podjął pracę w firmie ojca, zajmującej się hurtowym handlem zbożem i drewnem. W 1797, wraz z Christianem Gottliebem Gillerem (przybyłym z Torunia, od 13 X 1787 posiadającego kupieckie obywatelstwo Gdańska) był właścicielem firmy handlu hurtowego Giller & Weickhmann z kantorem w domu Gillera przy 2. Damm 1279 (ul. Grobla II 7). W 1801 posiadał udziały w znanej gdańskiej firmie handlowej H. Soermanns und Sohn, której właścicielem był Wilhelm Ernst Soermanns. Zajmował się także sprawami ludzi ubogich, m.in. w 1798 przewodniczył społecznej organizacji charytatywnej Armen Institut. Ponadto pełnił funkcję prezesa zarządu Szpitala Miejskiego (Lazaretu przy Bramie Oliwskiej).

Od 21 VII 1807 do 14 II 1814 z nominacji francuskiego gubernatora gen. Jeana Rappa był jednym z senatorów (rajców) I Wolnego Miasta Gdańska (WMG). Zajmował się głównie sprawami finansowo-gospodarczymi. Wraz z Gottliebem Hufelandem współprzewodniczył komisji do spraw spłaty kontrybucji nałożonej na Gdańsk przez cesarza Napoleona I. Był m.in. jednym z trzech inspektorów ds. gdańskich katolickich klasztorów, kościołów i szkół, ds. ubogich, jednym z tzw. Panów Szpitalnych, wchodził w skład Rady Wojennej jako odpowiedzialny za miejską artylerię, wchodził w skład komisji ds. cechów i rzemiosł i kilku innych. W czasie oblężenia Gdańska w 1813 przez wojska rosyjsko-pruskie pozostał w mieście. Był zwolennikiem większej samodzielności miasta i jego powiązań z ziemiami polskimi.

Po likwidacji I WMG i powrocie Gdańska pod rządy pruskie został 19 II 1814 powołany przez króla Fryderyka Wilhelma III na urząd nadburmistrza Gdańska; jego zastępcą z tytułem burmistrza został Johann Wilhelm Wernsdorf. Po pierwszych od czasów napoleońskich wyborach do Rady Miejskiej, przeprowadzonych w Gdańsku 14–17 X 1817, także nowa Rada wybrała go na urząd nadburmistrza.

Realizując politykę państwową, 2 IX 1816 wydał zakaz pochówków w gdańskich kościołach (jednak z możliwością korzystania z grobowców rodzinnych), jak i grzebania zmarłych na cmentarzach przykościelnych w granicach miasta ( cmentarze). Od 31 VIII 1801 był członkiem Towarzystwa Przyrodniczego. W 1821 był jednym z inicjatorów powstania, następnie współzałożycielem (26 XI 1821) i udziałowcem społecznej Gdańskiej Kasy Oszczędnościowej (Danziger Sparkasse), mającej wspomagać finansowo rozwój gdańskiego handlu i rzemiosła. Dowodem jego kurateli nad tą instytucją był fakt, że w latach 1821–1864 jej siedziba mieściła się pomieszczeniach Zarządu Miasta w Ratuszu Głównego Miasta. Był członkiem Towarzystwa Rzemieślniczego oraz jednym z pierwszych członków powstałego 12 X 1814 Towarzystwa Biblijnego (w okresie 1817–1842 jego wiceprezesem, 1842–1855 prezesem). W latach 1823–1857 prezesował Towarzystwu Pokoju. Od 1835 do śmierci był też członkiem Towarzystwa Przyjaciół Sztuki, głównego animatora życia artystycznego w Gdańsku w dziedzinie sztuk pięknych do czasów I wojny światowej. Współinicjator powstania Parku Jaśkowej Doliny, w którym jeden z centralnych placów nazwano jego imieniem, od 1840 należał do Towarzystwa Upiększania Gdańska.

W 1839 uroczyście obchodzono w Gdańsku 25-lecie pełnienia przez niego funkcji nadburmistrza, wybito też okolicznościowy medal. Po 1840, z racji jego wieku, bieżący nadzór nad działalnością magistratu i miejskich zakładów spoczywał na burmistrzu i członkach Zarządu Miasta. 28 III 1850, mając 81 lat, przeszedł na emeryturę, ale jeszcze w latach 1852–1856 był radnym. Król pruski Fryderyk Wilhelm mianował go tajnym radcą rządowym i odznaczył Orderem Czerwonego Orła drugiej klasy z liśćmi dębu.

Funkcję burmistrzów w czasie jego długoletniej kadencji pełnili kolejno: Johann Wernsdorf (1814–1820), Carl Gottlieb Döring (1820–1827), Georg Alexander Lankau (1827–1836), Friedrich Gotthold Siewert (1836–1842), Georg Carl Jacobi (1842–1846), Samuel Friedrich Schumann (1846–1862).

Jego małżonką była kuzynka, Anna Johanna Carolina Weickhmann (21 V 1773 Gdańsk – 8 VI 1841 Gdańsk). Ślub został zawarty w lutym 1796 w kościele Najświętszej Marii Panny (NMP). Nie mieli potomstwa. Zmarł w swoim domu przy Jopengasse 69 (ul. Piwna), gdzie mieszkał przez całe życie. W latach 1808–1831 był także właścicielem kamienicy przy Jopengasse 730 (ul. Piwna 51) z domami tylnymi przy Pfaffengasse 819 i 820 (ul. Klesza 2 i 3) oraz oficyną przy Heilige-Geist-Gasse 779 (ul. Św. Ducha 40/42).

Podniosły charakter miał jego pogrzeb, który odbył się 2 XI 1857. Obok rodziny wzięli w nim udział przedstawiciele władz państwowych z delegatem nadprezydenta prowincji, prezesem sądu najwyższego Heinrichem Oelrichsem, oraz władz rejencji gdańskiej z prezydentem Robertem Ludwigiem Blumenthalem, władze miasta z nadburmistrzem Karlem Augustem Groddeckiem, Rada Miejska z przewodniczącym Rudolfem Walterem, delegacja Korporacji Kupców Gdańskich z przewodniczącym Friedrichem Wilhelmem Jebensem, delegacje miejskich instytucji, duchowni gdańskich kościołów. Obecne były delegacje jednostek wojskowych gdańskiego garnizonu. W kondukcie poprzedzającym ukwiecony karawan, który wyruszył z domu żałoby przy Jopengasse na cmentarz Zbawiciela, szli profesorowie i uczniowie Gimnazjum Miejskiego. Na cmentarzu grały organy świątyni menonitów, śpiewał stuosobowy chór pod dyrekcją Ludwiga Traugotta Granzina, wykonując m.in. pieśń Jestem, Panie, w Twojej mocy (Ich bin ja, Herr, in Deiner Macht) Johanna Sebastiana Bacha. Egzekwiom na cmentarzu przewodniczył pastor kościoła NMP Eduard Friedrich Höpfner, który wygłosił pożegnalne przemówienie. Nadburmistrz został pochowany w grobowcu rodzinnym. Mocą jego testamentu bogaty księgozbiór przekazano do zbiorów Biblioteki Miejskiej. Rodzinną kamienicę przy Jopengasse 69 (ul. Piwna) nabył na swą gdańską siedzibę Bank Państwowy, jej wyposażenie sprzedano na licytacji. Z najbliższej rodziny Joachima Heinricha Weickhmanna w 1857 żyli: bratanek Konstantin Wilhelm von Weickhmann, urzędnik ziemski, syn Johanna Wilhelma, oraz liczni kuzyni i dalsi krewni z rodziny Weickhmannów, w tym pastor w Stegnie Carl Joachim Weickhmann i jego potomkowie.

W latach 1891–1945 jego imię, Weickhmanngasse, nosiła późniejsza ul. Polna na Dolnym Mieście. MrGl