GŁÓWNE MIASTO

Z Encyklopedia Gdańska
(Różnice między wersjami)
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
 
(Nie pokazano 38 wersji utworzonych przez 6 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
 
{{paper}}
 
{{paper}}
−
[[File:Wystawiony przez Winrycha Kniprode dokument odnawiający przywilej lokacyjny dla Głównego Miasta Gdańska, 1378.JPG|thumb|Wystawiony przez Winricha von Kniprode dokument odnawiający przywilej lokacyjny dla Głównego Miasta Gdańska, 1378]][[File:Główne Miasto, 1855.JPG|thumb|Główne Miasto, 1855]]
+
[[File: Przywielj_1378.jpg |thumb| Wielki mistrz zakonu krzyżackiego, a wcześniej między innymi [[KOMTURSTWO GDAŃSKIE | komtur gdański]], [[WINRICH von KNIPRODE, komtur gdański, wielki mistrz krzyżacki | Winrich von Kniprode]] odnawia (zaginiony) przywilej lokacyjny swojego poprzednika z 1343 dla Głównego Miasta Gdańska, Malbork 5 VII 1378]]
−
[[File:Główne Miasto, 1948.JPG|thumb|Główne Miasto, 1948]][[File:Południowa część Głównego Miasta.JPG|thumb|Południowa część Głównego Miasta]]
+
[[File:Główne Miasto, 1855.JPG|thumb|Główne Miasto, 1855]]
−
'''GŁÓWNE MIASTO''', obecnie reprezentacyjna dzielnica historyczna Śródmieścia. Po [[RZEŹ GDAŃSKA W 1308 ROKU | rzezi Gdańska w 1308]] roku i zniszczeniu miasta na prawie lubeckim ([[STARE MIASTO | Stare Miasto]]), od końca lat 20. XIV wieku miejsce odradzania się życia miejskiego. Zajmowało obszar między Podwalem Staromiejskim i [[TARG DRZEWNY | Targiem Drzewnym]] na północy a [[STARE PRZEDMIEŚCIE | Starym Przedmieściem]] (do Podwala Przedmiejskiego) na południu, na wschodzie dochodząc do [[MOTŁAWA | Motławy]], na zachodzie obejmując odcinki obecnej Wałów Jagiellońskich i ul. Okopowej. Początkowe nazwy: Nowe Miasto (''nova civitas'' – w roku 1345, ''nuwe stad'' – w 1379), Nowy Gdańsk (w 1402 – ''nüwe Danczk'', ''neye Gdanczk'', ''Neudanzig''), zostały wyparte przez nazwę Prawe Miasto (w 1406 ''rechte stat'', następnie systematycznie Rechtstadt, w 1635 Prawe Miasto), w znaczeniu: Prawne (Prawe), dysponujące prawem miejskim (w opozycji do innych gdańskich miast: Starego Miasta, [[MŁODE MIASTO (Jungstadt) | Młodego Miasta]], [[OSIEK | Osieka]], nieposiadających pełnych praw samorządowych). Obecna nazwa urzędowa, obowiązująca od roku 1949, jest tłumaczeniem późniejszego łacińskiego ''principalis civitas'' (po raz pierwszy w 1526) lub ''primaria civitas'' (1584). Najstarsze osadnictwo Głównego Miasta (ślady odkryte pod [[RATUSZ GŁÓWNEGO MIASTA | Ratuszem Głównego Miasta]]), sięgające X wieku, w 2. połowie XX wieku utożsamiane było początkowo z najstarszym miastem na prawie lubeckim. Badania archeologiczne przełomu XX/XXI wieku dowiodły, że osadnictwo było niewielkie przestrzennie, nie dochodziło do Motławy i nie przekraczało obecnej [[CHLEBNICKA | ul. Chlebnickiej]]. Nauka powróciła tym samym do opinii wcześniejszych badaczy o lokalizacji miasta na prawie lubeckim na Starym Mieście. Za rządów Krzyżaków jako nowe gdańskie miasto około 1342 roku otrzymało [[PRAWO CHEŁMIŃSKIE | prawo chełmińskie]]. Sieć ulic: [[DŁUGA | Długa]] (1331 ''longa platea''), [[OGARNA, ulica | Ogarna]] (1336 ''platea braseatorum'' = Browarnicza, 1378 ''platea canum'', niem. ''Hundegasse'' = Psia), [[ŚWIĘTEGO DUCHA |św. Ducha]] (1336 ''platea sancti spiritus'' niem. ''hiligegeistgasse'' = ''Heilige-Geist-Gasse''), Chlebnicka (1337), z której w 1449 wydzieliła się [[PIWNA | Piwna]] (''Jopengasse'' = Jopejska, od [[PIWO GDAŃSKIE | piwa jopejskiego]]), Świętojańska (1349 ''platea sancti Johannis'', niem. ''Johannisgasse''), Mariacka (1353 ''platea dominae Mariae'', niem. ''fruengasse'' = ''Frauengasse''), [[SZEROKA, ulica | Szeroka]] (1354 ''ampla platea'', niem. ''brede gasse'' = Breitgasse) itp. Od 1343 roku otaczane [[FORTYFIKACJE | fortyfikacjami]], po części zachowanymi, obejmującymi ponad 1,5 km murów z 22 [[BASZTY | basztami]] i 17 [[BRAMY MIEJSKIE | bramami]]. Na powierzchni 35 ha było w latach 1378–1379 aż 1396 zabudowanych posesji, w 1573 – 1761, w 1843 – 2098, w 1927 – 1699 (spadek). Obecnie stoi niewiele ponad 400 kamieniczek. Liczba mieszkańców wroku 1400 wynosiła 10–12 tysięcy, w 1500 – około 26 tysięcy, w 1880 – ponad 22 tysiące, obecnie nie przekracza 6 tysięcy. Po [[BUNT MIESZCZAN GDAŃSKICH W 1416 | buncie mieszczan gdańskich w 1416 roku]] podzielone zostało na 4 [[KWARTAŁY | kwartały]]. Dzielnica uległa w 1945 zniszczeniu w 95%. Rozpoczęta w roku 1948 odbudowa zespołu urbanistycznego nie została dokończona. Planuje się odtworzenie kolejnych około 200 kamieniczek. Najważniejsze budowle-zabytki: Ratusz Głównego Miasta, [[WIELKA ZBROJOWNIA | Wielka Zbrojownia]], [[DWÓR ARTUSA | Dwór Artusa]] z [[FONTANNA NEPTUNA | fontanną Neptuna]], [[DOM UPHAGENA |Dom Uphagena]]; kościoły: [[KOŚCIÓŁ ŚW. MIKOŁAJA | św. Mikołaja]], [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | NMP]], [[KOŚCIÓŁ ŚW. JANA CHRZCICIELA I ŚW. JANA APOSTOŁA | św. Jana]], [[KAPLICA KRÓLEWSKA I PLEBANIA KOŚCIOŁA NMP | Kaplica Królewska]]; bramy: [[BRAMA WYŻYNNA | Wyżynna]], [[BRAMA ZŁOTA | Złota]] (Długouliczna) z przedbramiem ul. Długiej oraz zespół bram wodnych [[DŁUGIE POBRZEŻE | Długiego Pobrzeża]] (ściśle: Nabrzeża – ''pons longus'', ''Lange Brücke'') z [[ŻURAW | Żurawiem]] i [[BRAMA ZIELONA | Bramą Zieloną]]. Ciąg ul. Długiej i Długiego Targu z przedłużeniem na Długie Ogrody (tzw. [[DROGA KRÓLEWSKA | Droga Królewska]]) uznano za najbardziej monumentalną oś urbanistyczną europejskiego średniowiecza. {{author: AJ}} [[Category: Encyklopedia]]
+
[[File: Bosmańska.jpg | thumb| Główne Miasto, widok ma obecną ul. Bosmańską i [[ŻURAW | Żuraw]], lata 20. XX wieku]]
 +
[[File: Grobla.jpeg | thumb| Główne Miasto, rejon [[KOŚCIÓŁ ŚW. JANA CHRZCICIELA I ŚW. JANA APOSTOŁA | kościoła św. Jana]] od obecnej ul. Grobla (po lewej), lata 20. XX wieku]]
 +
 
 +
[[File:Ulica Długa, 1855.JPG|thumb|Ulica Długa  na Głównym Mieście, 1853]]
 +
[[File:Ulica_Szeroka, około_1870.JPG|thumb|Ulica Szeroka, około 1870]]
 +
[[File:Portale_kamienic_na_Głównym_Mieście,_1890.jpg|thumb|Portale kamienic na Głównym Mieście, 1890]]
 +
 
 +
[[File:Ulica św. Ducha, 1906.JPG|thumb|Ulica św. Ducha na Głównym Mieście, 1906]]
 +
 
 +
 
 +
[[File:Główne Miasto, 1948.JPG|thumb|Główne Miasto, 1948]]
 +
 
 +
[[File:Ulica Piwna, widok od strony zachodniej.JPG|thumb|Ulica Piwna na Głównym Mieście]]
 +
 
 +
'''GŁÓWNE MIASTO''', obecnie reprezentacyjna część dzielnicy [[ŚRÓDMIEŚCIE | Śródmieście]]. Po [[RZEŹ GDAŃSKA W 1308 ROKU | rzezi Gdańska w 1308]] i zniszczeniu miasta na [[PRAWO LUBECKIE | prawie lubeckim]] ([[STARE MIASTO | Stare Miasto]]), od końca lat 20. XIV wieku miejsce odradzania się życia miejskiego (zob. [[GDAŃSK – POCZĄTKI MIASTA | Gdańsk – początki miasta]]). <br/><br/>
 +
Zajmowało obszar między Podwalem Staromiejskim i [[TARG DRZEWNY | Targiem Drzewnym]] na północy a [[STARE PRZEDMIEŚCIE | Starym Przedmieściem]] (do Podwala Przedmiejskiego) na południu, na wschodzie dochodząc do [[MOTŁAWA | Motławy]], na zachodzie obejmując odcinki obecnej Wałów Jagiellońskich i ul. Okopowej. Początkowe nazwy: Nowe Miasto (''nova civitas'' – w 1345, ''nuwe stad'' – w 1379), Nowy Gdańsk (w 1402 – ''nüwe Danczk'', ''neye Gdanczk'', ''Neudanzig''), zostały wyparte przez nazwę Prawe Miasto (w 1406 ''rechte stat'', następnie systematycznie Rechtstadt, w 1635 Prawe Miasto), w znaczeniu: Prawne (Prawe), dysponujące prawem miejskim (w opozycji do innych gdańskich miast: Starego Miasta, [[MŁODE MIASTO (Jungstadt) | Młodego Miasta]], [[OSIEK | Osieka]], nieposiadających pełnych praw samorządowych). Obecna nazwa urzędowa, obowiązująca od 1949, jest tłumaczeniem późniejszego łacińskiego ''principalis civitas'' (po raz pierwszy w 1526) lub ''primaria civitas'' (1584). <br/><br/>
 +
Najstarsze osadnictwo Głównego Miasta (ślady odkryte pod [[RATUSZ GŁÓWNEGO MIASTA | Ratuszem Głównego Miasta]]), sięgające X wieku, w 2. połowie XX wieku utożsamiane było początkowo z najstarszym miastem na prawie lubeckim. Badania archeologiczne przełomu XX/XXI wieku dowiodły, że osadnictwo było niewielkie przestrzennie, nie dochodziło do Motławy i nie przekraczało obecnej [[CHLEBNICKA, ulica | ul. Chlebnickiej]]. Nauka powróciła tym samym do opinii wcześniejszych badaczy o lokalizacji miasta na prawie lubeckim na Starym Mieście. Za rządów Krzyżaków jako nowe gdańskie miasto około 1342 otrzymało [[PRAWO CHEŁMIŃSKIE | prawo chełmińskie]].<br/><br/>
 +
Sieć ulic: [[DŁUGA | Długa]] (1331 ''longa platea''), [[OGARNA, ulica | Ogarna]] (1336 ''platea braseatorum'' = Browarnicza, 1378 ''platea canum'', niem. ''Hundegasse'' = Psia), [[ŚWIĘTEGO DUCHA, ulica |św. Ducha]] (1336 ''platea sancti spiritus'' niem. ''hiligegeistgasse'' = ''Heilige-Geist-Gasse''), Chlebnicka (1337), z której w 1449 wydzieliła się [[PIWNA | Piwna]] (''Jopengasse'' = Jopejska, od [[PIWO GDAŃSKIE | piwa jopejskiego]]), Świętojańska (1349 ''platea sancti Johannis'', niem. ''Johannisgasse''), Mariacka (1353 ''platea dominae Mariae'', niem. ''fruengasse'' = ''Frauengasse''), [[SZEROKA, ulica | Szeroka]] (1354 ''ampla platea'', niem. ''brede gasse'' = Breitgasse) itp. <br/><br/>
 +
Od 1343 otaczane [[FORTYFIKACJE | fortyfikacjami]], po części zachowanymi, obejmującymi ponad 1,5 km murów z 22 [[BASZTY | basztami]] i 17 [[BRAMY MIEJSKIE | bramami]]. Na powierzchni 35 ha było w latach 1378–1379 aż 1396 zabudowanych posesji, w 1573 – 1761, w 1843 – 2098, w 1927 – 1699 (spadek). Obecnie stoi niewiele ponad 400 kamieniczek. Liczba mieszkańców w  1400 wynosiła 10–12 000, w 1500 – około 26 000, w 1880 – ponad 22 000, obecnie nie przekracza 6000. Po [[BUNT MIESZCZAN GDAŃSKICH W 1416 | buncie mieszczan gdańskich w 1416]] podzielone zostało na 4 [[KWARTAŁY | kwartały]].<br/><br/>
 +
W 1945 uległo zniszczeniu w 95%. Rozpoczęta w 1948 [[ODBUDOWA ŚRÓDMIEŚCIA GDAŃSKA PO 1945 ROKU | odbudowa]] zespołu urbanistycznego nie została dokończona. Planuje się odtworzenie kolejnych około 200 kamieniczek. Najważniejsze budowle-zabytki: Ratusz Głównego Miasta, [[WIELKA ZBROJOWNIA | Wielka Zbrojownia]], [[DWÓR ARTUSA | Dwór Artusa]] z [[FONTANNA NEPTUNA | fontanną Neptuna]], [[DOM UPHAGENA |Dom Uphagena]]; kościoły: [[KOŚCIÓŁ ŚW. MIKOŁAJA | św. Mikołaja]], [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny]], [[KOŚCIÓŁ ŚW. JANA CHRZCICIELA I ŚW. JANA APOSTOŁA | św. Jana]], [[KAPLICA KRÓLEWSKA I PLEBANIA KOŚCIOŁA NMP | Kaplica Królewska]]; bramy: [[BRAMA WYŻYNNA | Wyżynna]], [[BRAMA ZŁOTA | Złota]] (Długouliczna) z przedbramiem ul. Długiej oraz zespół bram wodnych [[DŁUGIE POBRZEŻE | Długiego Pobrzeża]] (ściśle: Nabrzeża – ''pons longus'', ''Lange Brücke'') z [[ŻURAW | Żurawiem]] i [[BRAMA ZIELONA | Bramą Zieloną]]. Ciąg ul. Długiej i Długiego Targu z przedłużeniem na Długie Ogrody (tzw. [[DROGA KRÓLEWSKA | Droga Królewska]]) uznano za najbardziej monumentalną oś urbanistyczną europejskiego średniowiecza. {{author: AJ}} <br/><br/>
 +
{| class="tableGda"
 +
|-
 +
|+ Ulice Głównego Miasta
 +
|-
 +
! style="width: 150px" | Ulica
 +
! style="width: 400px" | Nazwy historyczne
 +
! style="width: 200px" | Informacje o nazwie współczesnej
 +
! style="width: 150px" | Uwagi
 +
|-
 +
| rowspan="4" style="vertical-align:top" | Wojciecha Bogusławskiego
 +
| style="vertical-align:top" | w XVII wieku hohes Tor am Wall (Brama Wyżynna przy Wale)
 +
| rowspan="4" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 19 XII 1953, na pamiątkę aktora, śpiewaka, dramatopisarza (1757–1829) i występów jego trupy w [[TEATR MIEJSKI | teatrze]] na [[TARG WĘGLOWY | Targu Węglowym]] w 1811
 +
| rowspan="4" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1800 An der Reitbahn (Przy Ujeżdżalni), od [[UJEŻDŻALNIA | ujeżdżalni]], na której miejscu stanęła w 1883 roku [[WIELKA SYNAGOGA | Wielka Synagoga]]
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | do 1945 Reitbahn
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | w 1945 Kredytowa
 +
|-
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | Bosmańska
 +
| style="vertical-align:top" | od 1358 boczmannstrate, później Bosmannsgasse
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | do 1945 Bootsmannsgasse
 +
|-
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | [[CHLEBNICKA | Chlebnicka]]
 +
| style="vertical-align:top" | 1337 platea pistorum (Piekarska) – razem z ul. Piwną
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1382 platea panum (Chlebowa)
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | do 1945 Brotbänkengasse (Ław Chlebowych)
 +
|-
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | [[DŁUGA | Długa]]
 +
| style="vertical-align:top" | od 1331 longa platea
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | do 1945 Langgasse, niekiedy razem z Długim Targiem, po polsku już w 1552 (długa ulica)
 +
|-
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | [[DŁUGI TARG | Długi Targ]]
 +
| style="vertical-align:top" | 1379 forum (Targ)
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | od 1416 z dodatkiem Długi: langer markt, Langemarkt
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | do 1945 Langer Markt, po polsku w czasach nowożytnych także jako Długi Rynek
 +
|-
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | [[DŁUGIE POBRZEŻE | Długie Pobrzeże]]
 +
| style="vertical-align:top" | XIV– XV wiek – pomosty przeładunkowe nad Motławą nazywane były od bram, przed którymi powstawały: Brotbänkenbrücke (pomost Chlebnicki), Frauenbrücke (pomost Mariacki), Heilige-Geist-Brücke (pomost Świętego Ducha) itd.
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1592–1945 Lange Brücke (Długi Pomost)
 +
|-
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | Dziana
 +
| style="vertical-align:top" | 1382 novum raas (Nowe Grzęzawisko)
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1459–1945 Kleine Hosennähergasse (Mała Spodniarska)
 +
|-
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | Garbary
 +
| style="vertical-align:top" | od 1357 platea cerdonum, później Gerbergasse
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | do 1945 Große Gerbergasse
 +
|-
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | Grobla
 +
| style="vertical-align:top" | od 1351 agger
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | obecna nazwa (z numeracją odcinków) od 1945
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | do 1945 Damm, numeracja odcinków: I–IV od około 1400
 +
|-
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | Grząska
 +
| style="vertical-align:top" | 1353 ras (Grzęzawisko)
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | od 1382 antiquum raes
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | do 1945 Altes Ross (Stare Grzęzawisko)
 +
|-
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | Kaletnicza
 +
| style="vertical-align:top" | 1353 nova platea (Nowa)
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | od 1415 platea bursatorum
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | do 1945 Beutlergasse (Kaletnicza), w 1552 także po polsku (miechownicza)
 +
|-
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | Klesza
 +
| style="vertical-align:top" | od 1382 platea sacerdotum
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1416–1945 Pfaffengasse (Kapłanów), od sąsiednich domów kościelnych
 +
|-
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | Kołodziejska
 +
| style="vertical-align:top" | od 1382 platea currificum, później Scharrmachergasse, w 1552 także po polsku (stalmaska)
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1800–1945 z dodatkiem Wielka (Große Scharrmachergasse)
 +
|-
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | Kotwiczników
 +
| style="vertical-align:top" | od 1361 platea ancuficum
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | do 1945 Ankerschmiedegasse
 +
|-
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | Kozia
 +
| style="vertical-align:top" | od 1382 platea caprarum lub czegengasse
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | do 1945 Ziegengasse
 +
|-
 +
| rowspan="4" style="vertical-align:top" | Kramarska
 +
| style="vertical-align:top" | 1350 Paternosterstrade (Paternoster), od bursztynowych ołtarzyków
 +
| rowspan="4" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="4" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1356 platea institutorum
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1378 także cremergosse = Krämergasse (Kramarska)
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | do 1945 z dodatkiem Große Krämergasse
 +
|-
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | Krowia
 +
| style="vertical-align:top" | 1415 putckergasse (Putziger = Pucka)
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | nazwa od 1945
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1633–1945 Kuhgasse (Krowia), od sąsiednich [[ŁAWY MIĘSNE | Ław Mięsnych]]
 +
|-
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | Księża
 +
| style="vertical-align:top" | 1378 twergasse retro Gotscalcum Nasen (Poprzeczna za Gottschalkiem Nase, [[NASE GOTTSCHALK, burmistrz Głównego Miasta Gdańska | Gottschalk Nase]], burmistrz Głównego Miasta)
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | nazwa od 1945
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | obecnie nie istnieje, biegała przez teren obecnego zieleńca między Szeroką a Świętojańską, zanikła podczas jego budowy, ostatni budynek (nr 5) wyburzono w 1992 roku
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | od 1415 platea sacerdotum
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | do 1945 Priestergasse (Księża), od domów księży, w XIX wieku z dodatkiem I
 +
|-
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | Kuśnierska
 +
| style="vertical-align:top" | od 1378 platea pellificum
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1416 Corssenergasse = (do 1945) Kürschnergasse
 +
|-
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | Latarniana
 +
| style="vertical-align:top" | początkowo Hintergasse (Tylna)
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1633 an der Mauer (Przy Murze)
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1766–1945 po wprowadzeniu oświetlenia ulic (w 1766) Laternengasse (Latarniana), od przechowywanych tutaj latarni
 +
|-
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | Lawendowa
 +
| style="vertical-align:top" | 1357 twergasse ante monach os (Poprzeczna przed Mnichami)
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1763–1945 (ironicznie) Lawendelgasse (Lawendowa)
 +
|-
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | Lektykarska
 +
| style="vertical-align:top" | 1349 platea bremensium (Bremeńska, identyfikacja niepewna)
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1377 platea bedellina, później Büttelgasse (Katowska), od kata, który miał tu siedzibę do 1484
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1778–1945 Portechaisengasse (Lektykarska)
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | Ławnicza
 +
| style="vertical-align:top" | 1415–1945 Matzkausche Gasse (Maćkowska), od nazwiska
 +
| style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | [[MARIACKA, ulica | Mariacka]]
 +
| style="vertical-align:top" | od 1353 platea dominae Mariae
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | później fruengasse = (do 1945) Frauengasse, w1552 także po polsku (niewiesczia)
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | XIX–XX wiek niekiedy Panieńska, od [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny]]
 +
|-
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | Mieszczańska
 +
| style="vertical-align:top" | 1357 twergasse (Poprzeczna)
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | od 1415 Birhalssche Gasse (Birhalsa) – od nazwiska
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | do 1945 zniekształcona na Berholdsche Gasse (Berholda)
 +
|-
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | Minogi
 +
| style="vertical-align:top" | 1378 twergasse ante sanctum Johannem (Poprzeczna przed św. Janem)
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1415 tendelmarkt (Tandeta) – razem z obecną ul. Tandetą
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1633–1945 Neunaugengasse (Minogi)
 +
|-
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | Mokra
 +
| style="vertical-align:top" | od 1415 broklosegasse, od „Bruch” czyli „bagno”
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | do 1945 Brocklosengasse (Bagnista)
 +
|-
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | Mydlarska
 +
| style="vertical-align:top" | 1357 arta platea (Wąska)
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1415–1945 seyphengasse = Seifengasse (Mydlarska)
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | od 1523 sporadycznie także schomakergasse = Schuhmachergasse (Szewska)
 +
|-
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | [[OGARNA, ulica | Ogarna]]
 +
| style="vertical-align:top" | 1336 platea braseatorum (Browarna)
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | od 1378 platea panum (Psia)
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | do 1945 Hundegasse, od nazwiska lub od psów przeprowadzanych z [[DWÓR MIEJSKI | Dworu Miejskiego]] na [[SPICHLERZE | Spichlerze]]
 +
|-
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | Okopowa
 +
| style="vertical-align:top" | 1903–1945 Karrenwall (Wał Karowy) od bastionu Karowego z 1574
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 16 X 1953
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | odcinek przy Głównym Mieście, wytyczona po rozbiórce wałów w końcu XIX wieku
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | od 1945 Okopowa I
 +
|-
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | Pachołów
 +
| style="vertical-align:top" | początkowo quergasse (Poprzeczna)
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | do 1945 Büttelgasse (Katowska), od pachołków kata, którego siedzibę przeniesiono tu w roku 1484 – nazwa obowiązywała dla odcinka prostopadłego do Straganiarskiej (w przedłużeniu Słomianej); odcinek prostopadły do Grobli do XVIII wieku zaliczano do ulicy Tobiasza
 +
|-
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | Pańska
 +
| style="vertical-align:top" | 1352 twergasse versus monachos (Poprzeczna w stronę Mnichów)
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | po 1415 kageltympel, później Kagelzippel (Zakątek Kogi – etymologia niepewna), od kształtu
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1443–1945 Junkergasse (Kawalerska)
 +
|-
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | [[PIWNA | Piwna]]
 +
| style="vertical-align:top" | 1337 i 1382 jak Chlebnicka (zob. wyżej)
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1449–1945 osobno jako Jopengasse (Jopejska), od piwa jopejskiego
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | plac Dominikański
 +
| style="vertical-align:top" | po 1840–1945 Dominikanerplatz
 +
| style="vertical-align:top" | nazwa od 1945
 +
| style="vertical-align:top" | w miejscu klasztoru [[DOMINIKANIE | dominikanów]], rozebranego po spaleniu w 1813 roku
 +
|-
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | plac [[POLAK TADEUSZ CZESŁAW, historyk sztuki, konserwator, patron placu | Tadeusza Polaka]]
 +
| style="vertical-align:top" | 1378 historyczna nazwa curia civitatis
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 26 IX 2002
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | do 1945 Stadthof ([[DWÓR MIEJSKI | Dwór Miejski]])
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | po 1945 bez nazwy
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | plac księdza [[ZATOR-PRZYTOCKI JÓZEF, proboszcz kościoła NMP, patron ulicy | Józefa Zator-Przytockiego]]
 +
| style="vertical-align:top" | plac powstał w 1945, po rezygnacji z odbudowy kamieniczek przy ul. Piwnej 46 i 47
 +
| style="vertical-align:top" | nazwa od 30 XI 2000
 +
| style="vertical-align:top" | usytuowany przed wieżą [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny]]
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | Plebania
 +
| style="vertical-align:top" | od 1342 locus dotis lub (do 1945) Pfarrhof
 +
| style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| style="vertical-align:top" | wytyczona dookoła [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny]]
 +
|-
 +
| rowspan="4" style="vertical-align:top" | Pocztowa
 +
| style="vertical-align:top" | 1357 Quergasse zur Langgasse (Poprzeczna do Długiej)
 +
| rowspan="4" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="4" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1415 Kevelergasse (Kłótników)
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | od 1522 Pluczengasse, później Plautzengasse (Płuckowa)
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1876–1945 Postgasse (Pocztowa)
 +
|-
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | Podgarbary
 +
| style="vertical-align:top" | od 1343 Hintergasse (Tylna)
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | od 1633 hinter der Gerbergasse an der Mauer (Za Garbarami Przy Murze)
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | od XVIII wieku do 1945 Kleine Gerbergasse (Małe Garbary)
 +
|-
 +
| rowspan="4" style="vertical-align:top" | Podkołodziejska
 +
| style="vertical-align:top" | początkowo Hintergasse (Tylna)
 +
| rowspan="4" style="vertical-align:top" |
 +
| rowspan="4" style="vertical-align:top" | obecnie nie istnieje
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1633 hinter der Scharrmachergasse (Za Kołodziejską)
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | od około 1800 Kleine Scharrmachergasse (Mała Kołodziejska)
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | w 1945 Podkołodziejska (boczna od św. Ducha, między Kołodziejską i Teatralną)
 +
|-
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | Podkramarska
 +
| style="vertical-align:top" | 1357 twergasse ante dotem (Poprzeczna przed Plebanią)
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | od 1378 parva platea institutorum
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | do 1945 Kleine Krämergasse (Mała Kramarska)
 +
|-
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | Podmurze
 +
| style="vertical-align:top" | początkowo Hintergasse (Tylna)
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1805–1945 Mauergang (Zaułek Murowy)
 +
|-
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | Pończoszników
 +
| style="vertical-align:top" | 1357 circa Mutilaviam (Przy Motławie)
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1378 z dodatkiem iuxta Mutilavam circa valvam liburnorum (Przy Bramie Kogi) lub ad plateam panum (Przy ul. Chlebnickiej)
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1459–1945 Große Hosennähergasse (Wielka Spodniarska), od wytwórców obcisłych trykotowych spodni, przypominających rajstopy
 +
|-
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | Powroźnicza
 +
| style="vertical-align:top" | od 1357 platea funificum sive reperstrate
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | do 1945 Röpergasse, 1552 także w języku polskim (powroznicza)
 +
|-
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | Przędzalnicza
 +
| style="vertical-align:top" | 1357 twergasse (Poprzeczna)
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1415 Belgardsche gasse (Białogardzka), raczej od nazwiska niż od miasta
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1465–1945 twernegasse = Zwirngasse (Przędzowa), od zamieszkałych tu przędzalników
 +
|-
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | Różana
 +
| style="vertical-align:top" | początkowo twergasse (Poprzeczna)
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | obecna nazwa do 1945
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1415 arta platea scilicet rosengasse (Wąska lub Różana)
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | do 1945 Rosengasse (Różana)
 +
|-
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | Rybackie Pobrzeże
 +
| style="vertical-align:top" | 1540 Fischerbrücke
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | odcinek nabrzeża od Bramy Straganiarskiej do Baszty Łabędź
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | do 1945 Fischbrücke (Rybacki lub Rybny Pomost)
 +
|-
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | Słodowników
 +
| style="vertical-align:top" | 1382 versus valvam (W stronę Bramy zwanej w XV wieku Żabiokrucką, (Poggenpolsches Tor, od 1574 Rybacką, Fischertor [[BRAMA ŻABIA | Bramia Żabia]])
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1633–1945 Mälzergasse (Słodowników), od słodowni istniejącej tu już w 1382
 +
|-
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | Słomiana
 +
| style="vertical-align:top" | od 1461 Strohgasse
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1946
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | XVII–XVIII wiek przejściowo także Kleine Lawendelgasse (Mała Lawendowa)
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1839–1945 Priestergasse (Księża II)
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | Służebna*
 +
| style="vertical-align:top" | 1570–1945 Dienergasse, od mieszkających tu pracowników miejskich
 +
| style="vertical-align:top" | od 1945
 +
| style="vertical-align:top" | obecnie nie istnieje, do 1945 przedłużenie ul. Hintergasse (ul. Za Murami)
 +
|-
 +
| rowspan="4" style="vertical-align:top" | Straganiarska
 +
| style="vertical-align:top" | od 1357 platea campensium (Szynkarska)
 +
| rowspan="4" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="4" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1382 z dodatkiem: sive piscatorum (lub Rybacka)
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1415 z innym dodatkiem: powszechnie communiter Hökergasse (Straganiarska), ale także 1416 Große Fischergasse (Wielka Rybacka)
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | do 1945 Hökergasse (odcinek od Lawendowej do Słomianej 1357 retro monachos (Za Mnichami), w XVII wieku zaliczany do Słomianej, a co najmniej od 1763 już do Straganiarskiej)
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | [[SZEROKA, ulica | Szeroka]]
 +
| style="vertical-align:top" | od 1354 (do 1945) ampla platea lub brede gasse = Breitgasse, w 1552 także po polsku (seroka)
 +
| style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | Szewska
 +
| style="vertical-align:top" | 1378 twergasse circa turrim (Poprzeczna przy Wieży)
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | od 1416 Trippenmachergasse
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1633–1945 Korkenmachergasse (Korkarzy), od wytwórców drewniaków
 +
|-
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | Szklary
 +
| style="vertical-align:top" | 1378 twerghasse ex opposito kleynsmedegasse (Poprzeczna na wprost Ślusarskiej)
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | od 1415 (do 1945) schivenrissergasse = Scheibenritzergasse (Szlifierzy Szkła), później różnie zniekształcane, np. 1600 schiferittergasse (Krzywych Rycerzy), 1636 schiffredergasse (Armatorów), 1805 Scheibenrittergasse (Szybowych (Szklanych) Rycerzy)
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | Szpitalna
 +
| style="vertical-align:top" | Gang nach dem Hospital zum Heiligen Geist (Zaułek Szpitalny św. Ducha) około 1800–1945 Lazarettgang (Zaułek Lazaretowy)
 +
| style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | Św. Ducha
 +
| style="vertical-align:top" | od 1336 (do 1945) platea sancti spiritus lub hiligegeistgasse = Heilige-Geist-Gasse, od [[SZPITAL ŚW. DUCHA | szpitala św. Ducha]], przeniesionego w 1357 na róg obecnej ul. U Furty i Tobiasza, w 1552 także po polsku (s. Ducha)
 +
| style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | Świętojańska
 +
| style="vertical-align:top" | od 1349 platea sancti Johannis
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | do 1945 Johannisgasse
 +
|-
 +
| rowspan="4" style="vertical-align:top" | Tandeta
 +
| style="vertical-align:top" | 1378 platea apud sanctum Johannem (Przy Świętym Janie)
 +
| rowspan="4" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="4" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1415 czwernegasse = Zwirngasse (Przędzowa)
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | po 1415 tendelmarkt
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | do 1945 Tagnetergasse (Tandeta), prawdopodobnie pod wpływem polskiego słowa „tani”
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | [[TARG RYBNY | Targ Rybny]]
 +
| style="vertical-align:top" | Fischmarkt, przewidziany przywilejem w 1342 roku, funkcjonował pod tą nazwą do 1945, po polsku także Rybny Rynek (1752)
 +
| style="vertical-align:top" | nazwa od 1945
 +
| style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | [[TARG WĘGLOWY | Targ Węglowy]]
 +
| style="vertical-align:top" | 1342 anger umme sente Gertruden kirchhof (Łąka przy cmentarzu św. Gertrudy), od kościoła (rozebranego w 1563, [[KAPLICA ŚW. GERTRUDY | kaplica św. Gertrudy]])
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | po 1473 Dominiksplan (plac Dominika), także 1765 Kohlenmarkt (Targ Węglowy)
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | od 1939 Theaterplatz (Plac Teatralny)
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | Teatralna
 +
| style="vertical-align:top" | Theatergasse
 +
| style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| style="vertical-align:top" | ulica wytyczona około 1850
 +
|-
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | Tkacka
 +
| style="vertical-align:top" | od 1347 platea lanificum, później Wollwebergasse (Wełniarska)
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | do 1945 Wollwebergasse Große, od tkaczy wełny
 +
|-
 +
| rowspan="6" style="vertical-align:top" | Tobiasza
 +
| style="vertical-align:top" | 1353 twergasse circa forum piscium (Poprzeczna koło Targu Rybnego)
 +
| rowspan="6" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="6" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1357 platea piscatorum (Rybaków)
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1368 neue Heilige Geistgasse (Nowa św. Ducha) – po przeniesieniu tu [[SZPITAL ŚW. DUCHA | szpitala św. Ducha]]
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1416 Kleine Fischergassei (Mała Rybacka)
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | od 1456 platea sancti Tobie
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | do 1945 Tobiasgasse (Tobiasza)
 +
|-
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | Tokarska
 +
| style="vertical-align:top" | 1357 platea circa Mutlavem (Koło Motławy)
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1415–1945 Drehergasse (Tokarska), może także pochodzić od tragarzy (Träger, w gwarze wymawiane „drejer”)
 +
|-
 +
| rowspan="4" style="vertical-align:top" | U Furty
 +
| style="vertical-align:top" | 1357 twergasse versus castrum (Poprzeczna ku Zamkowi)
 +
| rowspan="4" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="4" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1377 versus valvam (Ku Bramie, od [[BRAMA ZAMKOWA | Bramy Zamkowej]])
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | od 1415 nach dem Haustor (Ku Bramie Zamkowej), później Am Haustor (Przy Bramie Zamkowej)
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | do 1945 Haustor
 +
|-
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | Wały Jagiellońskie
 +
| style="vertical-align:top" | od 1897 Dominikswall (Wał Dominikański)
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 16 X 1953
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | odcinek przy Głównym Mieście, od Huciska do Bramy Wyżynnej, wytyczona po rozbiórce fortyfikacji w końcu XIX wieku
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | od 1945 Wały Jagiellońskie II
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | w 1946 Dominikańska
 +
|-
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | Warzywnicza
 +
| style="vertical-align:top" | 1357 twergasse circa Mutlaviam (Poprzeczna koło Motławy)
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1415 Petercziliengasse
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | do 1945 Petersiliengasse (Pietruszkowa), w 1552 także po polsku (Pietruszczana)
 +
|-
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | Wełniarska
 +
| style="vertical-align:top" | 1633 hinter der Wollwebergasse an der Mauer (Za Tkacką (ściślej: Wełniarską – Tkaczy Wełny) Przy Murze)
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1805–1945 Kleine Wollwebergasse (Mała Wełniarska)
 +
|-
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | Węglarska
 +
| style="vertical-align:top" | 1354 twergasse sancti spiritus versus monachos (Poprzeczna św. Ducha w stronę Mnichów)
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | od 1415 (do 1945) colengasse = Kohlengasse (Węglowa)
 +
|-
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | Za Murami
 +
| style="vertical-align:top" | do XVI wieku. An der Mauer (Przy Murze) – dla całego ciągu przewidzianych przywilejem z 1342 wąskich uliczek wzdłuż murów – od [[BRAMA KOTWICZNIKÓW | Bramy Kotwiczników]] do [[BASZTA JACEK | Baszty Jacek]]
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1946
 +
| rowspan="3" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | do 1945 Hintergasse (Tylna), w 1552 także po polsku (tilna)
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | od 1945 Zamurna
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | Zbytki
 +
| style="vertical-align:top" | 1378 versus valvam keterhagin, później (do 1945) Ketterhagergasse
 +
| style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | Złotników
 +
| style="vertical-align:top" | 1357 clensmedegasse = Kleinschmiedegasse (Ślusarska)
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 1945
 +
| rowspan="2" style="vertical-align:top" |
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | 1523–1945 Goldschmiedegasse (Złotników)
 +
|-
 +
| style="vertical-align:top" | Zaułek [[ZAPPIO ZACHARIAS, kupiec, filantrop | Zachariasza Zappio]]
 +
| style="vertical-align:top" | 1378/1379 acies circa cimeterium s-ti johannis (zaułek przy cmentarzu św. Jana), później cmentarz św. Jana (Johannis Kirchhof lub St. Johannes Kirchhoff), sporadycznie (1880) Johannis Hintergasse (Tylna Świętojańska)
 +
| style="vertical-align:top" | obecna nazwa od 25 III 1999
 +
| style="vertical-align:top" | na planach często bez nazwy
 +
|-
 +
| class="authorEgTab" | *Nazwa potoczna. <br/><br/> {{author: AJ}}
 +
|}
 +
[[Category: Encyklopedia]] [[Category: Przestrzeń miasta]]

Aktualna wersja na dzień 16:32, 5 sie 2024

Wielki mistrz zakonu krzyżackiego, a wcześniej między innymi komtur gdański, Winrich von Kniprode odnawia (zaginiony) przywilej lokacyjny swojego poprzednika z 1343 dla Głównego Miasta Gdańska, Malbork 5 VII 1378
Główne Miasto, 1855
Główne Miasto, widok ma obecną ul. Bosmańską i Żuraw, lata 20. XX wieku
Główne Miasto, rejon kościoła św. Jana od obecnej ul. Grobla (po lewej), lata 20. XX wieku
Ulica Długa na Głównym Mieście, 1853
Ulica Szeroka, około 1870
Portale kamienic na Głównym Mieście, 1890
Ulica św. Ducha na Głównym Mieście, 1906


Główne Miasto, 1948
Ulica Piwna na Głównym Mieście

GŁÓWNE MIASTO, obecnie reprezentacyjna część dzielnicy Śródmieście. Po rzezi Gdańska w 1308 i zniszczeniu miasta na prawie lubeckim ( Stare Miasto), od końca lat 20. XIV wieku miejsce odradzania się życia miejskiego (zob. Gdańsk – początki miasta).

Zajmowało obszar między Podwalem Staromiejskim i Targiem Drzewnym na północy a Starym Przedmieściem (do Podwala Przedmiejskiego) na południu, na wschodzie dochodząc do Motławy, na zachodzie obejmując odcinki obecnej Wałów Jagiellońskich i ul. Okopowej. Początkowe nazwy: Nowe Miasto (nova civitas – w 1345, nuwe stad – w 1379), Nowy Gdańsk (w 1402 – nüwe Danczk, neye Gdanczk, Neudanzig), zostały wyparte przez nazwę Prawe Miasto (w 1406 rechte stat, następnie systematycznie Rechtstadt, w 1635 Prawe Miasto), w znaczeniu: Prawne (Prawe), dysponujące prawem miejskim (w opozycji do innych gdańskich miast: Starego Miasta, Młodego Miasta, Osieka, nieposiadających pełnych praw samorządowych). Obecna nazwa urzędowa, obowiązująca od 1949, jest tłumaczeniem późniejszego łacińskiego principalis civitas (po raz pierwszy w 1526) lub primaria civitas (1584).

Najstarsze osadnictwo Głównego Miasta (ślady odkryte pod Ratuszem Głównego Miasta), sięgające X wieku, w 2. połowie XX wieku utożsamiane było początkowo z najstarszym miastem na prawie lubeckim. Badania archeologiczne przełomu XX/XXI wieku dowiodły, że osadnictwo było niewielkie przestrzennie, nie dochodziło do Motławy i nie przekraczało obecnej ul. Chlebnickiej. Nauka powróciła tym samym do opinii wcześniejszych badaczy o lokalizacji miasta na prawie lubeckim na Starym Mieście. Za rządów Krzyżaków jako nowe gdańskie miasto około 1342 otrzymało prawo chełmińskie.

Sieć ulic: Długa (1331 longa platea), Ogarna (1336 platea braseatorum = Browarnicza, 1378 platea canum, niem. Hundegasse = Psia), św. Ducha (1336 platea sancti spiritus niem. hiligegeistgasse = Heilige-Geist-Gasse), Chlebnicka (1337), z której w 1449 wydzieliła się Piwna (Jopengasse = Jopejska, od piwa jopejskiego), Świętojańska (1349 platea sancti Johannis, niem. Johannisgasse), Mariacka (1353 platea dominae Mariae, niem. fruengasse = Frauengasse), Szeroka (1354 ampla platea, niem. brede gasse = Breitgasse) itp.

Od 1343 otaczane fortyfikacjami, po części zachowanymi, obejmującymi ponad 1,5 km murów z 22 basztami i 17 bramami. Na powierzchni 35 ha było w latach 1378–1379 aż 1396 zabudowanych posesji, w 1573 – 1761, w 1843 – 2098, w 1927 – 1699 (spadek). Obecnie stoi niewiele ponad 400 kamieniczek. Liczba mieszkańców w 1400 wynosiła 10–12 000, w 1500 – około 26 000, w 1880 – ponad 22 000, obecnie nie przekracza 6000. Po buncie mieszczan gdańskich w 1416 podzielone zostało na 4 kwartały.

W 1945 uległo zniszczeniu w 95%. Rozpoczęta w 1948 odbudowa zespołu urbanistycznego nie została dokończona. Planuje się odtworzenie kolejnych około 200 kamieniczek. Najważniejsze budowle-zabytki: Ratusz Głównego Miasta, Wielka Zbrojownia, Dwór Artusa z fontanną Neptuna, Dom Uphagena; kościoły: św. Mikołaja, Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, św. Jana, Kaplica Królewska; bramy: Wyżynna, Złota (Długouliczna) z przedbramiem ul. Długiej oraz zespół bram wodnych Długiego Pobrzeża (ściśle: Nabrzeża – pons longus, Lange Brücke) z Żurawiem i Bramą Zieloną. Ciąg ul. Długiej i Długiego Targu z przedłużeniem na Długie Ogrody (tzw. Droga Królewska) uznano za najbardziej monumentalną oś urbanistyczną europejskiego średniowiecza. AJ

Ulice Głównego Miasta
Ulica Nazwy historyczne Informacje o nazwie współczesnej Uwagi
Wojciecha Bogusławskiego w XVII wieku hohes Tor am Wall (Brama Wyżynna przy Wale) obecna nazwa od 19 XII 1953, na pamiątkę aktora, śpiewaka, dramatopisarza (1757–1829) i występów jego trupy w teatrze na Targu Węglowym w 1811
1800 An der Reitbahn (Przy Ujeżdżalni), od ujeżdżalni, na której miejscu stanęła w 1883 roku Wielka Synagoga
do 1945 Reitbahn
w 1945 Kredytowa
Bosmańska od 1358 boczmannstrate, później Bosmannsgasse obecna nazwa od 1945
do 1945 Bootsmannsgasse
Chlebnicka 1337 platea pistorum (Piekarska) – razem z ul. Piwną obecna nazwa od 1945
1382 platea panum (Chlebowa)
do 1945 Brotbänkengasse (Ław Chlebowych)
Długa od 1331 longa platea obecna nazwa od 1945
do 1945 Langgasse, niekiedy razem z Długim Targiem, po polsku już w 1552 (długa ulica)
Długi Targ 1379 forum (Targ) obecna nazwa od 1945
od 1416 z dodatkiem Długi: langer markt, Langemarkt
do 1945 Langer Markt, po polsku w czasach nowożytnych także jako Długi Rynek
Długie Pobrzeże XIV– XV wiek – pomosty przeładunkowe nad Motławą nazywane były od bram, przed którymi powstawały: Brotbänkenbrücke (pomost Chlebnicki), Frauenbrücke (pomost Mariacki), Heilige-Geist-Brücke (pomost Świętego Ducha) itd. obecna nazwa od 1945
1592–1945 Lange Brücke (Długi Pomost)
Dziana 1382 novum raas (Nowe Grzęzawisko) obecna nazwa od 1945
1459–1945 Kleine Hosennähergasse (Mała Spodniarska)
Garbary od 1357 platea cerdonum, później Gerbergasse obecna nazwa od 1945
do 1945 Große Gerbergasse
Grobla od 1351 agger obecna nazwa (z numeracją odcinków) od 1945
do 1945 Damm, numeracja odcinków: I–IV od około 1400
Grząska 1353 ras (Grzęzawisko) obecna nazwa od 1945
od 1382 antiquum raes
do 1945 Altes Ross (Stare Grzęzawisko)
Kaletnicza 1353 nova platea (Nowa) obecna nazwa od 1945
od 1415 platea bursatorum
do 1945 Beutlergasse (Kaletnicza), w 1552 także po polsku (miechownicza)
Klesza od 1382 platea sacerdotum obecna nazwa od 1945
1416–1945 Pfaffengasse (Kapłanów), od sąsiednich domów kościelnych
Kołodziejska od 1382 platea currificum, później Scharrmachergasse, w 1552 także po polsku (stalmaska) obecna nazwa od 1945
1800–1945 z dodatkiem Wielka (Große Scharrmachergasse)
Kotwiczników od 1361 platea ancuficum obecna nazwa od 1945
do 1945 Ankerschmiedegasse
Kozia od 1382 platea caprarum lub czegengasse obecna nazwa od 1945
do 1945 Ziegengasse
Kramarska 1350 Paternosterstrade (Paternoster), od bursztynowych ołtarzyków obecna nazwa od 1945
1356 platea institutorum
1378 także cremergosse = Krämergasse (Kramarska)
do 1945 z dodatkiem Große Krämergasse
Krowia 1415 putckergasse (Putziger = Pucka) nazwa od 1945
1633–1945 Kuhgasse (Krowia), od sąsiednich Ław Mięsnych
Księża 1378 twergasse retro Gotscalcum Nasen (Poprzeczna za Gottschalkiem Nase, Gottschalk Nase, burmistrz Głównego Miasta) nazwa od 1945 obecnie nie istnieje, biegała przez teren obecnego zieleńca między Szeroką a Świętojańską, zanikła podczas jego budowy, ostatni budynek (nr 5) wyburzono w 1992 roku
od 1415 platea sacerdotum
do 1945 Priestergasse (Księża), od domów księży, w XIX wieku z dodatkiem I
Kuśnierska od 1378 platea pellificum obecna nazwa od 1945
1416 Corssenergasse = (do 1945) Kürschnergasse
Latarniana początkowo Hintergasse (Tylna) obecna nazwa od 1945
1633 an der Mauer (Przy Murze)
1766–1945 po wprowadzeniu oświetlenia ulic (w 1766) Laternengasse (Latarniana), od przechowywanych tutaj latarni
Lawendowa 1357 twergasse ante monach os (Poprzeczna przed Mnichami) obecna nazwa od 1945
1763–1945 (ironicznie) Lawendelgasse (Lawendowa)
Lektykarska 1349 platea bremensium (Bremeńska, identyfikacja niepewna) obecna nazwa od 1945
1377 platea bedellina, później Büttelgasse (Katowska), od kata, który miał tu siedzibę do 1484
1778–1945 Portechaisengasse (Lektykarska)
Ławnicza 1415–1945 Matzkausche Gasse (Maćkowska), od nazwiska obecna nazwa od 1945
Mariacka od 1353 platea dominae Mariae obecna nazwa od 1945
później fruengasse = (do 1945) Frauengasse, w1552 także po polsku (niewiesczia)
XIX–XX wiek niekiedy Panieńska, od kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny
Mieszczańska 1357 twergasse (Poprzeczna) obecna nazwa od 1945
od 1415 Birhalssche Gasse (Birhalsa) – od nazwiska
do 1945 zniekształcona na Berholdsche Gasse (Berholda)
Minogi 1378 twergasse ante sanctum Johannem (Poprzeczna przed św. Janem) obecna nazwa od 1945
1415 tendelmarkt (Tandeta) – razem z obecną ul. Tandetą
1633–1945 Neunaugengasse (Minogi)
Mokra od 1415 broklosegasse, od „Bruch” czyli „bagno” obecna nazwa od 1945
do 1945 Brocklosengasse (Bagnista)
Mydlarska 1357 arta platea (Wąska) obecna nazwa od 1945
1415–1945 seyphengasse = Seifengasse (Mydlarska)
od 1523 sporadycznie także schomakergasse = Schuhmachergasse (Szewska)
Ogarna 1336 platea braseatorum (Browarna) obecna nazwa od 1945
od 1378 platea panum (Psia)
do 1945 Hundegasse, od nazwiska lub od psów przeprowadzanych z Dworu Miejskiego na Spichlerze
Okopowa 1903–1945 Karrenwall (Wał Karowy) od bastionu Karowego z 1574 obecna nazwa od 16 X 1953 odcinek przy Głównym Mieście, wytyczona po rozbiórce wałów w końcu XIX wieku
od 1945 Okopowa I
Pachołów początkowo quergasse (Poprzeczna) obecna nazwa od 1945
do 1945 Büttelgasse (Katowska), od pachołków kata, którego siedzibę przeniesiono tu w roku 1484 – nazwa obowiązywała dla odcinka prostopadłego do Straganiarskiej (w przedłużeniu Słomianej); odcinek prostopadły do Grobli do XVIII wieku zaliczano do ulicy Tobiasza
Pańska 1352 twergasse versus monachos (Poprzeczna w stronę Mnichów) obecna nazwa od 1945
po 1415 kageltympel, później Kagelzippel (Zakątek Kogi – etymologia niepewna), od kształtu
1443–1945 Junkergasse (Kawalerska)
Piwna 1337 i 1382 jak Chlebnicka (zob. wyżej) obecna nazwa od 1945
1449–1945 osobno jako Jopengasse (Jopejska), od piwa jopejskiego
plac Dominikański po 1840–1945 Dominikanerplatz nazwa od 1945 w miejscu klasztoru dominikanów, rozebranego po spaleniu w 1813 roku
plac Tadeusza Polaka 1378 historyczna nazwa curia civitatis obecna nazwa od 26 IX 2002
do 1945 Stadthof ( Dwór Miejski)
po 1945 bez nazwy
plac księdza Józefa Zator-Przytockiego plac powstał w 1945, po rezygnacji z odbudowy kamieniczek przy ul. Piwnej 46 i 47 nazwa od 30 XI 2000 usytuowany przed wieżą kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny
Plebania od 1342 locus dotis lub (do 1945) Pfarrhof obecna nazwa od 1945 wytyczona dookoła kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny
Pocztowa 1357 Quergasse zur Langgasse (Poprzeczna do Długiej) obecna nazwa od 1945
1415 Kevelergasse (Kłótników)
od 1522 Pluczengasse, później Plautzengasse (Płuckowa)
1876–1945 Postgasse (Pocztowa)
Podgarbary od 1343 Hintergasse (Tylna) obecna nazwa od 1945
od 1633 hinter der Gerbergasse an der Mauer (Za Garbarami Przy Murze)
od XVIII wieku do 1945 Kleine Gerbergasse (Małe Garbary)
Podkołodziejska początkowo Hintergasse (Tylna) obecnie nie istnieje
1633 hinter der Scharrmachergasse (Za Kołodziejską)
od około 1800 Kleine Scharrmachergasse (Mała Kołodziejska)
w 1945 Podkołodziejska (boczna od św. Ducha, między Kołodziejską i Teatralną)
Podkramarska 1357 twergasse ante dotem (Poprzeczna przed Plebanią) obecna nazwa od 1945
od 1378 parva platea institutorum
do 1945 Kleine Krämergasse (Mała Kramarska)
Podmurze początkowo Hintergasse (Tylna) obecna nazwa od 1945
1805–1945 Mauergang (Zaułek Murowy)
Pończoszników 1357 circa Mutilaviam (Przy Motławie) obecna nazwa od 1945
1378 z dodatkiem iuxta Mutilavam circa valvam liburnorum (Przy Bramie Kogi) lub ad plateam panum (Przy ul. Chlebnickiej)
1459–1945 Große Hosennähergasse (Wielka Spodniarska), od wytwórców obcisłych trykotowych spodni, przypominających rajstopy
Powroźnicza od 1357 platea funificum sive reperstrate obecna nazwa od 1945
do 1945 Röpergasse, 1552 także w języku polskim (powroznicza)
Przędzalnicza 1357 twergasse (Poprzeczna) obecna nazwa od 1945
1415 Belgardsche gasse (Białogardzka), raczej od nazwiska niż od miasta
1465–1945 twernegasse = Zwirngasse (Przędzowa), od zamieszkałych tu przędzalników
Różana początkowo twergasse (Poprzeczna) obecna nazwa do 1945
1415 arta platea scilicet rosengasse (Wąska lub Różana)
do 1945 Rosengasse (Różana)
Rybackie Pobrzeże 1540 Fischerbrücke obecna nazwa od 1945 odcinek nabrzeża od Bramy Straganiarskiej do Baszty Łabędź
do 1945 Fischbrücke (Rybacki lub Rybny Pomost)
Słodowników 1382 versus valvam (W stronę Bramy zwanej w XV wieku Żabiokrucką, (Poggenpolsches Tor, od 1574 Rybacką, Fischertor Bramia Żabia) obecna nazwa od 1945
1633–1945 Mälzergasse (Słodowników), od słodowni istniejącej tu już w 1382
Słomiana od 1461 Strohgasse obecna nazwa od 1946
XVII–XVIII wiek przejściowo także Kleine Lawendelgasse (Mała Lawendowa)
1839–1945 Priestergasse (Księża II)
Służebna* 1570–1945 Dienergasse, od mieszkających tu pracowników miejskich od 1945 obecnie nie istnieje, do 1945 przedłużenie ul. Hintergasse (ul. Za Murami)
Straganiarska od 1357 platea campensium (Szynkarska) obecna nazwa od 1945
1382 z dodatkiem: sive piscatorum (lub Rybacka)
1415 z innym dodatkiem: powszechnie communiter Hökergasse (Straganiarska), ale także 1416 Große Fischergasse (Wielka Rybacka)
do 1945 Hökergasse (odcinek od Lawendowej do Słomianej 1357 retro monachos (Za Mnichami), w XVII wieku zaliczany do Słomianej, a co najmniej od 1763 już do Straganiarskiej)
Szeroka od 1354 (do 1945) ampla platea lub brede gasse = Breitgasse, w 1552 także po polsku (seroka) obecna nazwa od 1945
Szewska 1378 twergasse circa turrim (Poprzeczna przy Wieży) obecna nazwa od 1945
od 1416 Trippenmachergasse
1633–1945 Korkenmachergasse (Korkarzy), od wytwórców drewniaków
Szklary 1378 twerghasse ex opposito kleynsmedegasse (Poprzeczna na wprost Ślusarskiej) obecna nazwa od 1945
od 1415 (do 1945) schivenrissergasse = Scheibenritzergasse (Szlifierzy Szkła), później różnie zniekształcane, np. 1600 schiferittergasse (Krzywych Rycerzy), 1636 schiffredergasse (Armatorów), 1805 Scheibenrittergasse (Szybowych (Szklanych) Rycerzy)
Szpitalna Gang nach dem Hospital zum Heiligen Geist (Zaułek Szpitalny św. Ducha) około 1800–1945 Lazarettgang (Zaułek Lazaretowy) obecna nazwa od 1945
Św. Ducha od 1336 (do 1945) platea sancti spiritus lub hiligegeistgasse = Heilige-Geist-Gasse, od szpitala św. Ducha, przeniesionego w 1357 na róg obecnej ul. U Furty i Tobiasza, w 1552 także po polsku (s. Ducha) obecna nazwa od 1945
Świętojańska od 1349 platea sancti Johannis obecna nazwa od 1945
do 1945 Johannisgasse
Tandeta 1378 platea apud sanctum Johannem (Przy Świętym Janie) obecna nazwa od 1945
1415 czwernegasse = Zwirngasse (Przędzowa)
po 1415 tendelmarkt
do 1945 Tagnetergasse (Tandeta), prawdopodobnie pod wpływem polskiego słowa „tani”
Targ Rybny Fischmarkt, przewidziany przywilejem w 1342 roku, funkcjonował pod tą nazwą do 1945, po polsku także Rybny Rynek (1752) nazwa od 1945
Targ Węglowy 1342 anger umme sente Gertruden kirchhof (Łąka przy cmentarzu św. Gertrudy), od kościoła (rozebranego w 1563, kaplica św. Gertrudy) obecna nazwa od 1945
po 1473 Dominiksplan (plac Dominika), także 1765 Kohlenmarkt (Targ Węglowy)
od 1939 Theaterplatz (Plac Teatralny)
Teatralna Theatergasse obecna nazwa od 1945 ulica wytyczona około 1850
Tkacka od 1347 platea lanificum, później Wollwebergasse (Wełniarska) obecna nazwa od 1945
do 1945 Wollwebergasse Große, od tkaczy wełny
Tobiasza 1353 twergasse circa forum piscium (Poprzeczna koło Targu Rybnego) obecna nazwa od 1945
1357 platea piscatorum (Rybaków)
1368 neue Heilige Geistgasse (Nowa św. Ducha) – po przeniesieniu tu szpitala św. Ducha
1416 Kleine Fischergassei (Mała Rybacka)
od 1456 platea sancti Tobie
do 1945 Tobiasgasse (Tobiasza)
Tokarska 1357 platea circa Mutlavem (Koło Motławy) obecna nazwa od 1945
1415–1945 Drehergasse (Tokarska), może także pochodzić od tragarzy (Träger, w gwarze wymawiane „drejer”)
U Furty 1357 twergasse versus castrum (Poprzeczna ku Zamkowi) obecna nazwa od 1945
1377 versus valvam (Ku Bramie, od Bramy Zamkowej)
od 1415 nach dem Haustor (Ku Bramie Zamkowej), później Am Haustor (Przy Bramie Zamkowej)
do 1945 Haustor
Wały Jagiellońskie od 1897 Dominikswall (Wał Dominikański) obecna nazwa od 16 X 1953 odcinek przy Głównym Mieście, od Huciska do Bramy Wyżynnej, wytyczona po rozbiórce fortyfikacji w końcu XIX wieku
od 1945 Wały Jagiellońskie II
w 1946 Dominikańska
Warzywnicza 1357 twergasse circa Mutlaviam (Poprzeczna koło Motławy) obecna nazwa od 1945
1415 Petercziliengasse
do 1945 Petersiliengasse (Pietruszkowa), w 1552 także po polsku (Pietruszczana)
Wełniarska 1633 hinter der Wollwebergasse an der Mauer (Za Tkacką (ściślej: Wełniarską – Tkaczy Wełny) Przy Murze) obecna nazwa od 1945
1805–1945 Kleine Wollwebergasse (Mała Wełniarska)
Węglarska 1354 twergasse sancti spiritus versus monachos (Poprzeczna św. Ducha w stronę Mnichów) obecna nazwa od 1945
od 1415 (do 1945) colengasse = Kohlengasse (Węglowa)
Za Murami do XVI wieku. An der Mauer (Przy Murze) – dla całego ciągu przewidzianych przywilejem z 1342 wąskich uliczek wzdłuż murów – od Bramy Kotwiczników do Baszty Jacek obecna nazwa od 1946
do 1945 Hintergasse (Tylna), w 1552 także po polsku (tilna)
od 1945 Zamurna
Zbytki 1378 versus valvam keterhagin, później (do 1945) Ketterhagergasse obecna nazwa od 1945
Złotników 1357 clensmedegasse = Kleinschmiedegasse (Ślusarska) obecna nazwa od 1945
1523–1945 Goldschmiedegasse (Złotników)
Zaułek Zachariasza Zappio 1378/1379 acies circa cimeterium s-ti johannis (zaułek przy cmentarzu św. Jana), później cmentarz św. Jana (Johannis Kirchhof lub St. Johannes Kirchhoff), sporadycznie (1880) Johannis Hintergasse (Tylna Świętojańska) obecna nazwa od 25 III 1999 na planach często bez nazwy
*Nazwa potoczna.

AJ
Źródło „https://gdansk.gedanopedia.pl/index.php?title=G%C5%81%C3%93WNE_MIASTO&oldid=139051”
⇦ WRÓĆ
Osobiste
Przestrzenie nazw

Warianty
Widok
Działania