DWÓR MIEJSKI
| < Poprzednie | Następne > |
DWÓR MIEJSKI (Stadthof), zespół miejskich budynków gospodarczych w południowo-zachodnim narożniku dawnych murów miejskich, między obecną ul. Za Murami, Ogarną, Bogusławskiego i Podgarbary, powstałych wraz z lokacją Głównego Miasta w latach 40-tych XIV wieku. Dowodnie już w 1457 mieściły się w nim wozownia i stajnie dla koni wykorzystywanych na potrzeby Rady Miasta (także koni prywatnych członków Rady i koni przez Radę wynajmowanych), stajnia dla koni królewskich podczas wizyt panujących w Gdańsku, miejsce przetrzymywania zaprzęgów i sprzętu do oczyszczania miasta. W latach 1616–1619 Hans Strakowski wybudował stajnię składającą się z budynku zachodniego (obecnie ul. Podgarbary 10) i południowego (obecnie ul. Za Murami 2–10). Oba budynki, jednopiętrowe, z piętrem na poddaszu, z dachem dwuspadowym, na planie prostokąta, przylegały do Baszty Narożnej; budynek południowy kończył się na Baszcie Schultza ( Johann Carl Schultz).
Do budowania ścian podłużnych wykorzystano mur obronny wysoki i niski, dostawiając ściany szczytowe o trójkątnym zwieńczeniu, ozdobione rzeźbami koni. W 2. połowie XVII wieku przedłużono budynek południowy, już dwukondygnacyjny, w stronę wschodnią, włączając obniżoną i ze wspólnym dachem Basztę Browarną. W połowie XVIII wieku przedstawiciele Trzeciego Ordynku występowali z postulatami ograniczenia wydatków na stajnię miejską: zredukowania ilości koni miejskich z 70 do 30 (z zakazem kupna nowych i uprzęży do nich bez specjalnej zgody zarządu stajni), rezygnację z utrzymania miejskich powozów (co było odpowiedzią na jaskrawe ich nadużywanie przez osoby nieuprawnione, korzystającym z nich prawnie urzędnikom proponowano wypłacanie rycztałtu), wykorzystywaną do sprzątania miasta służbę stajenną zatrudnić w ramach pracy akordowej albo zastąpić wynajętą prywatną firmą. W charakterze stajni dla władz miasta funkcjonował do 1808, kiedy sprzedano konie i wozy. W 1812, wobec spodziewanego oblężenia Gdańska, umieszczono tu odlewnię dział. Dwór spłonął w 1826, odbudowany, wydzierżawiany był prywatnym przedsiębiorstwom, m.in. zajmującym się oczyszczaniem miasta. Od 1859 miała tu swoją siedzibę miejska straż pożarna. W 1887 rozebrano Basztę Schultza, około 1903 rozebrano część budynku zachodniego w celu przebicia wylotu obecnej ul. Ogarnej (przed jej skrzyżowaniem z obecną ul. Bogusławskiego).
W 1945 zniszczony, w latach 1947–1949 zabezpieczony. W budynku południowym mieścił się początkowo warsztat samochodowy, po 1956 pracownia kamieniarska Przedsiębiorstwa Robót Elewacyjnych (powstawały rzeźby i detale architektoniczne dla odbudowywanych kamienic Głównego Miasta). W latach 1951–1961 odbudowano budynek zachodni (ul. Podgarbary 10) według projektu Zbigniewa Świerka, jednopiętrowy z poddaszem. W latach 1965–1970 – według projektu Zbigniewa Świerka i Józefa Chrzanowicza – odbudowano budynek południowy (ul. Za Murami 2-10) wraz z Basztą Narożną, Schultza i Browarną, przeznaczając go (akt erekcyjny wmurowano 23 XI 1964) na Dom Harcerza ( Tadeusz Polak), siedzibę Związku Harcerstwa Polskiego. Pierwotny charakter obiektu podkreślono rzeźbą konia, autorstwa Zygfryda Korpalskiego. Obiekt oddano harcerzom do użytku 15 XI 1970. (zob. harcerstwo). Na frontonie odsłonięto tablice pamiątkowe poświęcone m.in. Tadeuszowi Polakowi i Józefowi Grzesiakowi (21 IX 1991).
