DWÓR MIEJSKI
| < Poprzednie | Następne > |
DWÓR MIEJSKI (Stadthof), zespół miejskich budynków gospodarczych w południowo-zachodnim narożniku dawnych ► murów miejskich, między obecną ul. Za Murami, ► Ogarną, Bogusławskiego i Podgarbary, powstałych wraz z lokacją ► Głównego Miasta w latach 40-tych XIV wieku. Dowodnie już w 1457 mieściły się w nim wozownia i stajnie dla koni wykorzystywanych na potrzeby Rady Miasta (także koni prywatnych członków Rady i koni przez Radę wynajmowanych), stajnia dla koni królewskich podczas wizyt panujących w Gdańsku, miejsce przetrzymywania zaprzęgów i sprzętu do oczyszczania miasta. W latach 1616–1619 ► Hans Strakowski wybudował stajnię składającą się z budynku zachodniego (obecnie ul. Podgarbary 10) i południowego (obecnie ul. Za Murami 2–10). Oba budynki, jednopiętrowe, z piętrem na poddaszu, z dachem dwuspadowym, na planie prostokąta, przylegały do ► Baszty Narożnej; budynek południowy kończył się na Baszcie Schultza (► Johann Carl Schultz).
Do budowania ścian podłużnych wykorzystano mur obronny wysoki i niski, dostawiając ściany szczytowe o trójkątnym zwieńczeniu, ozdobione rzeźbami koni. W 2. połowie XVII wieku przedłużono budynek południowy, już dwukondygnacyjny, w stronę wschodnią, włączając obniżoną i ze wspólnym dachem ► Basztę Browarną. W połowie XVII i ponownie w połowie XVIII wieku przedstawiciele ► Trzeciego Ordynku występowali z postulatami ograniczenia wydatków na stajnię miejską: zredukowania ilości koni miejskich z 70 do 30 (z zakazem kupna nowych i uprzęży do nich bez specjalnej zgody zarządu stajni), rezygnację z utrzymania miejskich powozów (co było odpowiedzią na jaskrawe ich nadużywanie przez osoby nieuprawnione, korzystającym z nich prawnie urzędnikom (burmistrzom, rajcom, starszemu Ławy i syndykowi) proponowano wypłacanie rycztałtu), wykorzystywaną do sprzątania miasta służbę stajenną zatrudnić w ramach pracy akordowej albo zastąpić wynajętą prywatną firmą. W 1806 władze miasta podjęły decyzję o likiwdacji stajni, w 1808 na licytacji sprzedano konie i wozy, pomieszczania wydzierżawiano prywatnym przedsiębiorcom m.in. zajmującym się oczyszczaniem miasta. W 1812, wobec spodziewanego ► oblężenia Gdańska, umieszczono tu odlewnię dział. Dwór spłonął w 1826, odbudowany, nadal wydzierżawiany był prywatnym przedsiębiorstwom. Od 1859 miała tu swoją siedzibę miejska ► straż pożarna. W 1887 rozebrano Basztę Schultza, około 1903 rozebrano część budynku zachodniego w celu przebicia wylotu obecnej ul. Ogarnej (przed jej skrzyżowaniem z obecną ul. Bogusławskiego).
W 1945 zniszczony, w latach 1947–1949 zabezpieczony. W budynku południowym mieścił się początkowo warsztat samochodowy, po 1956 pracownia kamieniarska Przedsiębiorstwa Robót Elewacyjnych (powstawały rzeźby i detale architektoniczne dla odbudowywanych kamienic Głównego Miasta). W latach 1951–1961 odbudowano budynek zachodni (ul. Podgarbary 10) według projektu Zbigniewa Świerka, jednopiętrowy z poddaszem. W latach 1965–1970 – według projektu Zbigniewa Świerka i ► Józefa Chrzanowicza – odbudowano budynek południowy (ul. Za Murami 2-10) wraz z Basztą Narożną, Schultza i Browarną, przeznaczając go (akt erekcyjny wmurowano 23 XI 1964) na Dom Harcerza (► Tadeusz Polak), siedzibę Związku Harcerstwa Polskiego. Pierwotny charakter obiektu podkreślono rzeźbą konia, autorstwa ► Zygfryda Korpalskiego. Obiekt oddano harcerzom do użytku 15 XI 1970. (zob. ► harcerstwo). Na frontonie odsłonięto tablice pamiątkowe poświęcone m.in. Tadeuszowi Polakowi i ► Józefowi Grzesiakowi (21 IX 1991).
