ŁOSOWSKI ALFONS, rzeźbiarz, malarz, rysownik

Aktualna wersja na dzień 15:11, 20 lip 2023

Alfons Łosowski przy gipsowym modelu posągu króla Zygmunta Augusta z Ratusza Głównego Miasta, Sień Gdańska, 1948

Alfons Łosowski przy pracy

Fontanna z rzeźbą Alfonsa Łosowskiego przy Teatrze Wybrzeże, 1967

Fontanna na skwerze Heweliusza z rzeźbą „Fregta”

Fontanna z rzeźbą Mors przy ul. Szerokiej, lata 60. XX wieku

Fontanna z rzeźbą Mors przy ul. Szerokiej, 2018

Rzeźby Alfonsa Łosowskiego ustawione przy ul. Św. Ducha, 1972

Rzeźby Alfonsa Łosowskiego nad Potokiem Oliwskim, na pierwszym planie Centaur, 2018

ALFONS ŁOSOWSKI (4 I 1908 Orkiewicze, powiat Nowogródek, obecna Białoruś – 27 VI 1988 Gdańsk), rzeźbiarz, malarz, rysownik. Syn rolnika. Do 1939 studiował na Wydziale Sztuk Pięknych uniwersytetu w Wilnie, podczas II wojny światowej żołnierz Armii Krajowej i pułku zapasowego I Armii Ludowego Wojska Polskiego. Po wojnie osiedlił się w Gdańsku, zatrudniony w Przedsiębiorstwie Państwowe Pracownie Konserwacji Zabytków. Kierując pracownią rzeźby kamiennej (1946–1955), wykonał wiele rekonstrukcji i replik zabytkowych rzeźb, reliefów, detali architektonicznych odbudowywanego Gdańska, m.in. uczestniczył w odtworzeniu figury Zygmunta Augusta z wieży Ratusza Głównego Miasta (1948–1950), fasad kamienic nr 37 i 45 przy ul. Długiej oraz nr 3, 26, 28, 40, 41 ( Złota Kamieniczka), 42, 43 i przedproża nr 45 przy Długim Targu (1953–1954). Uczestniczył też w socrealistycznych wystawach plastyki (Głowa robotnicy, 1950; Dziecko w przedszkolu, 1952; Portret kamieniarza, 1954). Prowadził indywidualną pracownię przy ul. Mariackiej 11/13.

Jego portrety, figury, formy zoomorficzne i fantastyczne, rzadziej abstrakcyjne, są zwykle syntetyczne, zwarte i obłe, sugerują organiczność i wewnętrzną energię, podkreślają jakość kamiennego tworzywa, znaczenie ma też kolor granitu, od jasnego przez czerwony po czerń. W późniejszej twórczości używał także drewna, w którym drastyczna ingerencja nie niweczy, ale ujawnia strukturę, fakturę i wewnętrzny rysunek tkanki. Rzeźby artysty odwołują się do pierwotnej symboliki, archetypów, do rzeźby kultowej, niekiedy totemicznej.

Autor m.in. pomnika na cmentarzu Żołnierzy Radzieckich w Gdańsku ( cmentarze na terenie Śródmieścia. Zespół przy ul. Giełguda), o architekturze parawanowej, wklęsłej ściany z reliefowymi tablicami (1949) oraz prac w przestrzeni miasta (14 rzeźb), stojących od 1963 na zieleńcach Głównego i Starego Miasta. Prace te oficjalnie przekazał miastu na własność 20 XII 1966 podczas uroczystości w siedzibie Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki. Były to: Ptak, Foka, Mamut, Rytm, Zwierz – na skwerze wzdłuż ówczesnej al. Leningradzkiej (ul. Podwale Przedmiejskie), Lotos, Centaur, Królewicz, Abstrakcja – przy ul. św. Ducha, Legenda – Norwidowi – Wrzeszcz (przy Cristal), Macierzyństwo – przy ul. Świerczewskiego (Nowe Ogrody), Marabut – ul. Piwna, przy kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, Mors – fontanna przy ul. ul. Szerokiej, Korweta – w latach 1964–2002 element fontanny przy Wielkim Młynie (na skwerze Heweliusza). Do tego doszły trzy rzeźby: Arlekin, Pelikan, Mandryl ustawione w Miejskim Ogrodzie Zoologicznym Wybrzeża. Po likwidacji zieleńców, w latach 2003–2007 zostały częściowo przeniesione na północną stronę Potoku Oliwskiego, na zieleniec między ul. Subisława i ul. Pomorską, i ustawione w kolejności: Korweta, Królewicz, Lotos, Abstrakcja, Centaur (w 2008 rzeźbę zdewastowano, odnowiona). Rzeźbę Ptak, do 2014 stanowiącą własność Edwarda Grzegorza Ostrowskiego, przekazano miastu i ustawiono na placu u zbiegu ul. Malczewskiego i Kościelnej na Siedlcach. W połowie lat 60. XX wieku przy ul. Wodopój na Starym Mieście ustawiono sześć jego rzeźb Abstrakcja, Macierzyństwo, Kobieta w ciemniej chustce, Portret rybaczki, dwie zatytulowane Kompozycja i Zgoda. W 2. połowie lat 70. XX wieku, na zamówienie dyrekcji Hotelu Posejdon, wykonał sześć granitowych rzeźb ustawionych w hotelowym ogrodzie (Mandryl, Medytacja, Magda, Matylda, Narodziny, szósta o nieznanej nazwie) oraz cztery drewniane (Kolumna, Kompozycja, Meduza, Sowy) stanowiące wystrój hotelowej restauracji (usunięte w 1993). W tym samym czasie dla hotelu Novotel wykonał rzeźbę Dar Morza (usunięta w 2020), cztery bezimienne rzeźby ustawiono w Parku Oruńskim. Pojedyńcze rzeźby nadal znajdują się w różnych punktach miasta (np. rzeźba Dawid, od 1981 przy przedprożu na ul. Mariackej 15, rzeźba w Parku im. Bema na Siedlcach).

Jego dziełem są również pomniki-popiersia książąt Świętopełka i Mściwoja II w Parku Oliwskim. Prace artysty znajdowały się lub znajdują także w trójmiejskich instytucjach (między innymi w Urzędzie Wojewódzkim, hotelach Hevelius i Posejdon), w zbiorach muzealnych (Muzea Narodowe w Gdańsku, Szczecinie, Warszawie) oraz kolekcjach za granicą (Niemcy, Szwecja, Holandia, Belgia). Rzeźbę Doktor zakupiło Ministerstwo Kultury podczas wystawy XV-lecia Polskiego Dzieła Plastycznego w Muzeum Narodowym w Warszawie, Głowa rybaka przedstawiano na Międzynarodowym Holenderskim Festiwalu Rzeźby w 1963, zorganizowanym pod patronatem UNESCO, przedstawiano ją także w Antwerpii i Arnhem, w 1972 jego rzeźby, w tym Portret rybaczki, prezentowano w berlińskim Treptower Park.

W 1967 w plebiscycie „Wieczoru Wybrzeża” został wybrany na gdańszczanina roku. Uhonorowano go m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1972), medalem „Tysiąclecia Państwa Polskiego” (1966), medalem „X Wieków Gdańska” (1966), odznakami „Za zasługi dla Gdańska” (1966) i „Zasłużonym Ziemi Gdańskiej” (1972), odznaką honorową za działalność dla miasta Gdańska (1971), honorowym medalem Wojewódzkiej Rady Narodowej za działalność kulturalną (1971). W 1973 otrzymał Nagrodę Przewodniczącego Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Gdańsku w Diedzinie Kultury, w 1984 Nagrodę Prezydenta Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury.

Był żonaty z Marią (30 VI 1911 – 7 VI 2008 Gdańsk); ojciec Sławomira Łosowskiego (ur. 31 VIII 1951 Gdańsk), założyciela zespołu Kombi. Został pochowany na cmentarzu Srebrzysko (na nagrobku data urodzin: 4 I 1912). EKA