ZŁOTA KAMIENICZKA

Z Encyklopedia Gdańska
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania

< Poprzednie Następne >
Złota Kamieniczka, rys. Julius Greth, 1857
Złota Kamieniczka, koniec XIX wieku
Złota Kamieniczka na przełomie XIX/XX wieku
Przedproże Złotej Kamieniczki, 1920–1930
Zrujnowana fasada Złotej Kamieniczki, około 1950
Figury na attyce Złotej Kamieniczki, symbolizujące cnoty kardynalne
Płaskorzeźba z fasady Złotej Kamieniczki

ZŁOTA KAMIENICZKA (Dom Steffensów, Dom Speimanna), Długi Targ 41. Posesja w 2. połowie XIV wieku była własnością ławnika (od 1367) i rajcy (od 1372) Meinharda Steina (zm. po 1397), do 1411 ławnika, rajcy i burmistrza Arnolda Hechta, od 1443 jego spadkobiercy, ławnika (od 1424) i rajcy (od 1426) Johanna Bilera (zm. 28 IV 1434). Najpewniej w końcu XV wieku wzniesiono jednopiętrową kamienicę (widoczną na obrazie z 1601 Antona Möllera Grosz czynszowy). Pod koniec XVI wieku kilkakrotnie wchodziła w skład pomieszczeń rezydencji króla polskiego Zygmunta III Wazy podczas jego pobytu w Gdańsku.

Od 1601 własność Johanna Speimanna. W 1609 polecił on wzniesienie nowej kamienicy, według projektu Abrahama van den Blocka, z kamienną manierystyczną fasadą o bogatej dekoracji rzeźbiarskiej, ukończonej w 1618, fragmentarycznie przypisywanej Hansowi Voigtowi z Rostocku. Kamieniczka jeszcze za życia Johanna Speimanna pełniła funkcję muzeum osobliwości, z kolekcją obrazów, rzeźb, wyrobów rzemiosła artystycznego, minizbrojownią z mediolańskimi zbrojami i biblioteką. Po kamieniczce-muzeum raz w tygodniu oprowadzał zainteresowanych gości specjalnie wynajęty do tego celu i przeszkolony kustosz. W XVIII wieku w sień wbudowano kantorek i antresolę.

Po śmierci Johanna Speimanna właścicielami zostali jego zięciowie Reinhold Cölmer i Peter Henrichs, następnie Matthaus Krause. W 1786 właścicielem został Carl Gottlieb Steffens, w rękach tej rodziny pozostawała do 1918, następnie przeszła na własność miasta. W 1924 przebudowana i połączona z sąsiednimi kamienicami nr 40 i 42 stanowiła siedzibę Sparkasse der Stadt Danzig. W latach 1924–1925 poddana konserwacji według projektu Friedricha Fischera (wymiana uszkodzonych kamieni, wymiana ram okiennych, zastąpienie popiersia Regulusa kopią popiersia Katona). W 1938 na parter przeniesiono zbiory (głównie przyrodnicze i bursztynu) Państwowego Muzeum Przyrodniczego i Prehistorii, zaginione z końcem II wojny światowej. Zniszczona w 1945, ocalała fasada. Odbudowana według projektu Mariana Bajdo, elementy rzeźbiarskie częściowo (po prawej) wykonał Alfons Łosowski.

Trójosiowa, czterokondygnacyjna fasada o podziałach pilastrowych ma bogatą, złoconą kamienną dekorację. Program zawarty w wyobrażeniach jest gloryfikacją cnót obywatelskich. W przyziemiu pilastry toskańskie zostały ozdobione przepaskami z płaskorzeźbionych motywów panoplii, w drugiej i trzeciej kondygnacji jońskie i korynckie udekorowane motywem winnej latorośli, w czwartej hermowe z symbolami cnót kardynalnych (głowy jelenia, lwa, baranka i wołu). Portal zaznaczony jedynie głęboką archiwoltą – tu w przyłuczach płaskorzeźbione alegorie Wiary i Nadziei, nad wejściem pełnoplastyczna rzeźba alegorii Miłosierdzia i sentencje łacińskie: „Cnotę kochaj, to cię uszczęśliwi, zechcesz prześladować, to obali”, „Czyń słusznie, nikogo się nie lękaj”. W szerokich fryzach pod oknami płaskorzeźbione sceny prezentujące czyny bohaterów historycznych i mitologicznych, ich popiersia opatrzone podpisami – w I kondygnacji od lewej: Wawrzyniec Medyceusz, król Zygmunt III Waza, cesarz Henryk IV (lub Henryk IV król Francji), Scypion Afrykański Młodszy Numatyjski; na płycinach: Juda Machabeusz, Horacjusz Kokles, Kamilliusz; w II kondygnacji: Marek Katon Młodszy, cesarz Otton III, król Władysław Jagiełło, Fabrycjusz; na płycinach: Brutusowie, herby – własny Speimanna, także Rawicz – jego małżonki, Horacjusze i Kuracjusze; w III kondygnacji: Solon, Attiliusz Regulus, Scypion Afrykański Starszy, Katon Starszy; na płycinach: Temistokles, albański bohater narodowy Gjergj Skanderbeg (Jerzy Kastriota, 1405–1468), János Hunyady i Mucjusz Scewola. Fasadę wieńczy attyka w formie tralkowej balustrady, rozdzielonej słupkami, na których płaskorzeźbione popiersia: nieokreślonej postaci, Regulusa, Scypiona Młodszego i Scypiona Starszego, nad nimi rzeźby – od lewej: Roztropność, Sprawiedliwość, Męstwo i Umiarkowanie; na cokole data 1609. Za nimi taras i cofnięty szczyt naczółkowy, szczyt dachu wieńczy cokół z posągiem alegorii Fortuny (wykonany w 1991 według modelu Krystyny Filipskiej–Frejer).

Zniszczone w 1945 przedproże zrekonstruowano z użyciem oryginalnych elementów, konserwowanych w 1990. W 1995 zabezpieczono także elewacje i wyremontowano dach, renowacja fasady w latach 1999–2001. Od 1952 siedziba Instytut Morskiego. TD

⇦ WRÓĆ
Osobiste
Przestrzenie nazw

Warianty
Widok
Działania