WEICKHMANN JOACHIM HEINRICH, nadburmistrz Gdańska
| < Poprzednie | Następne > |
JOACHIM HEINRICH WEICKHMANN (5 II 1769 Gdańsk – 28 X 1857 Gdańsk), ► nadburmistrz Gdańska. Wnuk
► Johanna Leonharda Weickhmanna, właściciela ► Dworu I na Polankach, młodszego brata burmistrza ► Gottlieba Gabriela von Weickhmanna. Syn burgrabiego gdańskiego ► Joachima Wilhelma Weickhmanna; brat ławnika ► Johanna Wilhelma Weickhmanna i Johanny Heleny Charlotty, żony senatora ► I Wolnego Miasta Gdańska ► Karla Michaela Groddecka.
Już w wieku dwóch miesięcy, 18 IV 1769, zapisany przyszłościowo na uniwersytet w Wittenberdze. Początkowo uczył się w ► szkole mariackiej, 18 III 1783 zapisany został do przedostatniej klasy (secundy) ► Gimnazjum Akademickiego. 28 IV 1789 zapisał się na studia prawnicze na uniwersytetach w Getyndze i Lipsku. Po dłuższej podróży po Niemczech, Holandii i Anglii powrócił do Gdańska w 1793 i podjął pracę w firmie ojca, zajmującej się hurtowym handlem zbożem i drewnem. W 1797, wraz z Christianem Gottliebem Gillerem (przybyłym z Torunia, od 13 X 1787 posiadającego kupieckie ► obywatelstwo Gdańska) był właścicielem firmy handlu hurtowego Giller & Weickhmann z kantorem w domu Gillera przy 2. Damm 1279 (ul. Grobla II 7). W 1801 posiadał udziały w znanej gdańskiej firmie handlowej H. Soermanns und Sohn, której właścicielem był ► Wilhelm Ernst Soermanns. Zajmował się także sprawami ludzi ubogich, m.in. w 1798 przewodniczył społecznej organizacji charytatywnej Armen Institut. Ponadto pełnił funkcję prezesa zarządu ► Szpitala Miejskiego (Lazaretu przy Bramie Oliwskiej).
Od 21 VII 1807 do 14 II 1814 z nominacji francuskiego gubernatora ► gen. Jeana Rappa był jednym z senatorów (rajców) ► I Wolnego Miasta Gdańska (WMG). Zajmował się głównie sprawami finansowo-gospodarczymi. Wraz z ► Gottliebem Hufelandem współprzewodniczył komisji do spraw spłaty kontrybucji nałożonej na Gdańsk przez cesarza Napoleona I. Był m.in. jednym z trzech inspektorów ds. gdańskich katolickich klasztorów, kościołów i szkół, ds. ubogich, jednym z tzw. Panów Szpitalnych, wchodził w skład Rady Wojennej jako odpowiedzialny za miejską artylerię, wchodził w skład komisji ds. cechów i rzemiosł i kilku innych. W czasie oblężenia Gdańska w 1813 przez wojska rosyjsko-pruskie pozostał w mieście. Był zwolennikiem większej samodzielności miasta i jego powiązań z ziemiami polskimi.
Po likwidacji I WMG i powrocie Gdańska pod rządy pruskie został 19 II 1814 powołany przez króla Fryderyka Wilhelma III na urząd nadburmistrza Gdańska; jego zastępcą z tytułem burmistrza został ► Johann Wilhelm Wernsdorf. Po pierwszych od czasów napoleońskich wyborach do ► Rady Miejskiej, przeprowadzonych w Gdańsku 14–17 X 1817, także nowa Rada wybrała go na urząd nadburmistrza.
Realizując politykę państwową, 2 IX 1816 wydał zakaz pochówków w gdańskich kościołach (jednak z możliwością korzystania z grobowców rodzinnych), jak i grzebania zmarłych na cmentarzach przykościelnych w granicach miasta (► cmentarze). Od 31 VIII 1801 był członkiem ► Towarzystwa Przyrodniczego. W 1821 był jednym z inicjatorów powstania, następnie współzałożycielem (26 XI 1821) i udziałowcem społecznej Gdańskiej Kasy Oszczędnościowej (Danziger Sparkasse), mającej wspomagać finansowo rozwój gdańskiego handlu i rzemiosła. Dowodem jego kurateli nad tą instytucją był fakt, że w latach 1821–1864 jej siedziba mieściła się pomieszczeniach Zarządu Miasta w ► Ratuszu Głównego Miasta. Był członkiem Towarzystwa Rzemieślniczego oraz jednym z pierwszych członków powstałego 12 X 1814 ► Towarzystwa Biblijnego (w okresie 1817–1842 jego wiceprezesem, 1842–1855 prezesem). W latach 1823–1857 prezesował ► Towarzystwu Pokoju. Od 1835 do śmierci był też członkiem ► Towarzystwa Przyjaciół Sztuki, głównego animatora życia artystycznego w Gdańsku w dziedzinie sztuk pięknych do czasów I wojny światowej. Współinicjator powstania ► Parku Jaśkowej Doliny, w którym jeden z centralnych placów nazwano jego imieniem, od 1840 należał do ► Towarzystwa Upiększania Gdańska.
W 1839 uroczyście obchodzono w Gdańsku 25-lecie pełnienia przez niego funkcji nadburmistrza, wybito też okolicznościowy medal. Po 1840, z racji jego wieku, bieżący nadzór nad działalnością magistratu i miejskich zakładów spoczywał na burmistrzu i członkach Zarządu Miasta. 28 III 1850, mając 81 lat, przeszedł na emeryturę, ale jeszcze w latach 1852–1856 był radnym. Król pruski Fryderyk Wilhelm mianował go tajnym radcą rządowym i odznaczył Orderem Czerwonego Orła drugiej klasy z liśćmi dębu.
Funkcję burmistrzów w czasie jego długoletniej kadencji pełnili kolejno: ► Johann Wernsdorf (1814–1820), ► Carl Gottlieb Döring (1820–1827), ► Georg Alexander Lankau (1827–1836), ► Friedrich Gotthold Siewert (1836–1842), ► Georg Carl Jacobi (1842–1846), ► Samuel Friedrich Schumann (1846–1862).
Jego małżonką była kuzynka, Anna Johanna Carolina Weickhmann (21 V 1773 Gdańsk – 8 VI 1841 Gdańsk). Ślub został zawarty w lutym 1796 w ► kościele Najświętszej Marii Panny (NMP). Nie mieli potomstwa. Zmarł w swoim domu przy Jopengasse 69 (ul. Piwna), gdzie mieszkał przez całe życie. W latach 1808–1831 był także właścicielem kamienicy przy Jopengasse 730 (ul. Piwna 51) z domami tylnymi przy Pfaffengasse 819 i 820 (ul. Klesza 2 i 3) oraz oficyną przy Heilige-Geist-Gasse 779 (ul. Św. Ducha 40/42).
Podniosły charakter miał jego pogrzeb, który odbył się 2 XI 1857. Obok rodziny wzięli w nim udział przedstawiciele władz państwowych z delegatem nadprezydenta prowincji, prezesem sądu najwyższego ► Heinrichem Oelrichsem, oraz władz rejencji gdańskiej z prezydentem ► Robertem Ludwigiem Blumenthalem, władze miasta z nadburmistrzem ► Karlem Augustem Groddeckiem, Rada Miejska z przewodniczącym ► Rudolfem Walterem, delegacja ► Korporacji Kupców Gdańskich z przewodniczącym ► Friedrichem Wilhelmem Jebensem, delegacje miejskich instytucji, duchowni gdańskich kościołów. Obecne były delegacje jednostek wojskowych gdańskiego garnizonu. W kondukcie poprzedzającym ukwiecony karawan, który wyruszył z domu żałoby przy Jopengasse na ► cmentarz Zbawiciela, szli profesorowie i uczniowie ► Gimnazjum Miejskiego. Na cmentarzu grały organy świątyni menonitów, śpiewał stuosobowy chór pod dyrekcją ► Ludwiga Traugotta Granzina, wykonując m.in. pieśń Jestem, Panie, w Twojej mocy (Ich bin ja, Herr, in Deiner Macht) Johanna Sebastiana Bacha. Egzekwiom na cmentarzu przewodniczył pastor kościoła NMP ► Eduard Friedrich Höpfner, który wygłosił pożegnalne przemówienie. Nadburmistrz został pochowany w grobowcu rodzinnym.
Mocą jego testamentu bogaty księgozbiór przekazano do zbiorów ► Biblioteki Miejskiej. Rodzinną kamienicę przy Jopengasse 69 (ul. Piwna) nabył na swą gdańską siedzibę Bank Państwowy, jej wyposażenie sprzedano na licytacji. Z najbliższej rodziny Joachima Heinricha Weickhmanna w 1857 żyli: bratanek Konstantin Wilhelm von Weickhmann, urzędnik ziemski, syn Johanna Wilhelma, oraz liczni kuzyni i dalsi krewni z rodziny Weickhmannów, w tym pastor w Stegnie ► Carl Joachim Weickhmann i jego potomkowie.
W latach 1891–1945 jego imię, Weickhmanngasse, nosiła późniejsza ul. Polna na ► Dolnym Mieście.
Bibliografia:
Album Academiae Vitebergensis, Bd. 9, s. 92; www.deutsche-digitale-bibliothek.de.
Die Matrikel der Georg-August-Universität zu Göttingen 1734–1837, Bd. 1, Hildesheim und Leipzig 1937, s. 314.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 365
