MICHEL STANISŁAW, architekt
| < Poprzednie | Następne > |
STANISŁAW MICHEL (2 I 1927 Sambor (obecnie obwód lwowski, Ukraina) – 30 VI 2020 Gdańsk), architekt, malarz. W czasie II wojny światowej kontynuował edukację w technikum budowlanym w Lublinie.
11 IV 1943, w tajnym lokalu w Lublinie przy ul. Lubartowskiej złożył przysięgę Szarym Szeregom, przyjął pseudonim „Długi”, w oddziale porucznika „Rysia” brał udział w kilku akcjach partyzanckich pod Lublinem m.in. z akcji demontażu szyn przed i za niemieckim pociągiem z dostawą żywności i broni (na trasie Warszawa–Lublin) wrócił z lekko postrzelonym uchem. W piwnicy domu przy ul. Złotej 1 w Lublinie, gdzie mieszkał z dziadkami, znajdował się arsenał broni. W 1944, po powstaniu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (PKWN) w Lublinie otrzymał rozkaz rozpędzenia wiecu parcelacyjnego majątku dalekiej rodziny ojca, Wierzbickich w Wolce Lubartowskiej. Przeprowadził głosowanie w dowodzonej przez siebie 12-osobowej drużynie, w jego wyniku (11 głosów za odmową, dwa głosy za wykonaniem rozkazu) rozwiązał drużynę i wyjechał do Warszawy. W Gdańsku od czerwcu 1945. Dokończył naukę z zakresu szkoły średniej w ► Gdańskich Technicznych Zakładach Naukowych, w 1951 ukończył studia na ► Wydziale Architektury Politechniki Gdańskiej (PG), 28 VI 1952 uzyskał dyplom architekta. W latach 1953–1958 prowadził zajęcia w Katedrze Rysunku, Malarstwa i Rzeźby PG.
Od 1952 brał udział w odbudowie Gdańska, w latach 1953–1981 był jednym z naczelnych projektantów Miastoprojektu. Od 1982 do 2014 członek zespołu architektów ZAPA Architekci (Zespół Autorskich Pracowni Architektonicznych Spółdzielnia Pracy Twórczej w Gdańsku). Był zwolennikiem nurtu „rekonstrukcji kreatywnej”, czyli odtwarzania kamienic nie w ich przedwojennej formie, lecz w wersji zbliżonej do oryginalnej, opartej na gruntownych badaniach historycznych, jednak o funkcjonalności wymaganej przez planowane nowe warunki eksploatacji (np. łączenie kamienic dla uzyskania większej powierzchni mieszkań, funkcjonalnych klatek schodowych, powierzchni handlowych czy użytkowych). Zaprojektował budowę i odbudowę przeszło 100 kamienic, w większość na terenie ► Głównego Miasta, między innymi gotyckiej kamieniczki przy ul. Mariackiej 1, z tylną częścią w konstrukcji szachulcowej, rokokowej kamienicy przy Długim Targu 29 ze stylizowanym portalem, renesansowej licowanej cegłą kamienicy przy ul. Mariackiej 3, barokowych kamienic przy ul. Świętego Ducha 119, Mariackiej 2 i Piwnej (48/49–52). Ważnym dokonaniem była również rekonstrukcja wnętrz kamienicy mieszczańskiej – ► Domu Uphagena – oraz odbudowa ► Bramy Stągiewnej.
Twórca obowiązującego do 1999 „Planu Szczegółowego Zagospodarowania Śródmieścia Gdańska”. Mimo że początkowo wyburzał „relikty pruskiego panowania nad Gdańskiem”, w latach 80. i 90. XX wieku nazwał to „największym błędem w dziejach sztuki” i zwrócił się w stronę projektów historyzujących, do których należą m.in. budynki ZUS przy ul. Chmielnej 27/33, ► 42 kamienice w kwartale ulic Stągiewna – Chmielna – Spichrzowa – Motławska (zaprojektowane wraz z architektami Kazimierzem Jaroszem, Stefanem Filippem i Andrzejem Sotkowskim dla Międzyzakładowej Własnościowej Spółdzielni Mieszkaniowej „Stągiewna”), wskrzeszające XIX-wieczną zabudowę mieszkalno-usługową na przedłużeniu Drogi Królewskiej, budynek NFZ na rogu ul. Podwale Staromiejskie 69 i Olejarnej 10, zabudowa wschodniej pierzei ul. Grobla I 13 A–F.
Obok charakterystycznych ceglano-szklanych elewacji, ważnym motywem w jego twórczości był drewniany szachulec wypełniony białymi polami tynku (mur pruski), w której to technologii zrealizował zabudowę pasażu przy kościele św. Mikołaja (obecnie Szeroka 119/120, w miejscu przedwojennego ciągu kamienic Szeroka 119 – Świętojańska 3), rekonstrukcję Domu Młynarza przy ► Wielkim Młynie (1997), odbudowę ► Lwiego Dworu w ► Lipcach, tzw. Górkę Dominikańską (piętro przybudówki do prezbiterium ► kościoła św. Mikołaja od strony ul. Lawendowej) czy plebanię ► kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (NMP) przy ul. Podkramarskiej.
Stworzył także wiele projektów modernistycznych, m.in. budynek Domu Rzemiosła (ul. Klonowa 1 we Wrzeszczu), siedzibę Rolniczej Kasy Ubezpieczeniowej (Trakt św. Wojciecha 137), pawilon handlowy przy Kartuskiej 149, kubistyczny w formie wieżowiec ► Olimp (al. Grunwaldzka 92/98 we Wrzeszczu), dom kultury na Oruni (tzw. Dworek Artura, ul. Dworcowa 9) czy kompleks biurowy Artus Park (ul. Długie Ogrody 6–14). Zaprojektował także 12-budynkowe osiedle punktowców na ► Oruńskim Przedmieściu (ulice: Granitowa, Koralowa, Perłowa i Piaskowa) i dziesięć budynków mieszkalnych na Osiedlu Społecznym w Gdańsku (ul. Jeleniogórska 1–21). Według jego projektu w 1969 wybudowano też trzy przeszklone pawiloniki-pijalnie piwa (na placu między ul. Szymanowskiego i ul. Wojska Polskiego, przy dawnej pętli tramwajowej, w Brzeźnie na placu przy ul. Emilii Plater 22 i na Oruni między ul. Rolną i ul. Kmiecą). Brał również udział w tworzeniu ogólnego planu zagospodarowania miasta Rumi.
W 1970, pracując wraz ze swoim studentem, Wojciechem Peszkowskim, uzyskał efekt w postaci zaprojektowanego wcześniej przez siebie i przeniesionego na papier przez Wojciecha Peszkowskiego sgraffita (poprzez wydłubywanie przy pomocy noży fragmentów trzech warstw świeżego tynku), zdobiącego elewację frontową kamienicy (też jego projektu) przy ul. Szerokiej 119/120.
W latach 1963–1970 mieszkał i miał pracownię przy ul. Mariackiej 11/13 (na parterze funkcjonowała pracownia ► Alfonsa Łosowskiego). Za wkład w odbudowę Gdańska przewodniczący Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Gdańsku
► Tadeusz Bejm gwarantował mu przeniesienie siedziby pracowni do odbudowywanej kamienicy gotyckiej przy Mariackiej 1. W związku z przejęciem kamienicy przez IV Wydział ► Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (celem „opieki” nad pobliskim ► kościołem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny) dostał możliwość wyboru nowej działki i zamieszkał ostatecznie w zaprojektowanej przez siebie kamienicy przy Długim Pobrzeżu 4.
Wśród niezrealizowanych projektów jego współautorstwa były m.in.: zabudowa północnego cypla ► Spichlerzy (2003), Targu Węglowego (2004–2005), ► Targu Siennego (z przedłużeniem ► Drogi Królewskiej zamkniętej gmachem ► Nowego Ratusza, 2008) czy otoczenie kościoła NMP (2007).
W 1957 był współzałożycielem ► Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki (GTPS). W latach 60. XX wieku działał w komisji Ochrony Zabytków Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, w latach 1966–1967 zabiegał o uratowanie Wartowni nr 1 na ► Westerplatte (obiekt przesunięto 7 V 1967) oraz południowej nawy ► kościoła św. Barbary (bez powodzenia, decyzję podjęto w 1966, rozebrano 1967–1968). W latach 1969–1973 pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Ładu Przestrzennego przy Radzie Dzielnicy Śródmieście, m.in. wspierając działania lokalnego Komitetu Blokowego, w wyniku których podwórko między ul. Mariacką 4/5–14/15 a ul. Chlebnicką 30/32–41/42 było najlepiej wyposażonym placem zabaw dla dzieci w całym ► Śródmieściu (zob. ► Jan Kroman). W latach 1966–1971 członek Zarządu Stowarzyszenia Architektów Polskich (SARP) – Oddziału Wybrzeże. W 1990 z listy Niezależne Forum Społeczne w Gdańsku bezskutecznie kandydował do ► Rady Miasta (w wyborach otrzymał 169 głosów). Członek ► Stowarzyszenia „Nasz Gdańsk”.
W 2012 w galerii GTPS „Punkt” (ul. Chlebnicka 2) odbyła się wystawa jego prac architektonicznych i malarskich. W 2017 obrazy jego autorstwa były prezentowane w galerii obok dzieł córki, Magdaleny Michel. Laureat Nagrody Państwowej za Plan Szczegółowy Zagospodarowania Śródmieścia Gdańska, I nagrody w Ogólnopolskim Konkursie „Piękne Miejsca” za projekt Kompleksu „Stągiewna” (2000). Uhonorowany medalem 1000-lecia Miasta Gdańska za projekt Kompleksu „Stągiewna” (1999), tytułem „Zasłużony w Historii Miasta Gdańska” (2017) przyznawanym przez Stowarzyszenie „Nasz Gdańsk”, ► Medalem Prezydenta Miasta Gdańska oraz Medalem Jana Heweliusza przyznanym przez ► Muzeum Historycznego Miasta Gdańska.
Żonaty był z Dobrochną z domu Witosławską (25 I 1925 Kartuzy – 20 XI 2009 Gdańsk), artystką plastyczką, absolwentką architektury wnętrz Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Poznaniu. Ojciec Anny Michel-Parzyszek, projektantki i producentki biżuterii ze srebra i bursztynu, Magdaleny, absolwentki Zespołu Szkół Plastycznych w Gdyni-Orłowie, Graphic Arts w Gloucester County Institute of Technology in New Jersey oraz Gloucester County College in New Jersey, Doroty i Marii, specjalistki CAD (Computer Aided Design).
Zwornik z jego podobizną widnieje wśród wizerunków innych zasłużonych dla odbudowy Gdańska osób nad wejściem do kamienicy przy ul. Długie Pobrzeże 4, od strony ul. Pończoszników. Pochowany 17 VII 2020 na ► cmentarzu Srebrzysko.
