DRUKARSTWO I DRUKARNIE

< Poprzednie

Następne >

Drukarnia Alfreda Wintera przy Langer Markt 21 (Długi Targ)

Drukarnia Springerów przy Frauengasse 19 (ul. Mariacka), przed odnowieniem w 1937 barokowej fasady

Reklama drukarni Bodenstein und Miehlke przy Hundegasse 48/49 (ul. Ogarna)

DRUKARSTWO i DRUKARNIE. Drukarstwo pojawiło się w Gdańsku dosyć późno, bo w 1498 za sprawą przybysza z Magdeburga Konrada Baumgarta. Był on drukarzem „wędrownym” (czyli zmieniającym miejsce swojej działalności), podobnie jak kolejni wydawcy czasowo działający w Gdańsku, Martin Tretter z Frankfurtu nad Odrą oraz Hans Weinreich, pierwszy drukarz urodzony w Gdańsku.

Pierwszą stałą drukarnię w Gdańsku, przy Fleischergasse (ul. Rzeźnicka), założył w 1538 wywodzący się z Flandrii Franciscus Rhode (Rhodus), w rękach jego potomków pozostawała do 1619, kiedy nabył ją Georg Rhete, wywodzący się ze szczecińskiej rodziny drukarskiej. W 1629 uzyskał on od Rady Miejskiej tytuł typografa miejskiego i gimnazjalnego, z którego korzystali później jego potomkowie. Oficyna Rhetów specjalizowała się w drukach protestanckich. W 1605 Wilhelm Guillemot z Niderlandów uruchomił drugą, mniejszą oficynę w Bramie Na Zbytkach przy Ketterhagergasse (ul. Zbytki) na potrzeby kalwinów. Po jego śmierci w 1608 przejął ją Andreas Hünefeld z Saksonii. Drukował on książki przeznaczone dla kalwinów w języku niemieckim i języku polskim, m.in. Biblię gdańską (1632). Od 1618 wydawał tygodnik „Wöchentliche Zeitung aus mehrerlei Orten…” („Gazeta tygodniowa z kilku miejscowości …”), który w 1619 ukazywał się nawet trzy razy w tygodniu i był pierwszą gazetą w Rzeczypospolitej (zamkniętą w 1619 za sprawą burmistrza Eggerta von Kempena).

Dzięki starannemu wykonaniu oraz wysokiej jakości ilustracji w połowie XVII wieku książka gdańska przeżywała złoty wiek. Odbiorcą – obok gdańszczan – była polska szlachta zjeżdżająca z towarami do Gdańska, a także mieszkańcy miast nadbałtyckich. W latach 1662–1679 drukarnię, ze specjalistycznymi czcionkami do druków z tablicami astronomicznymi, założył na własny użytek Jan Heweliusz przy Pfefferstadt 47–48 (ul. Korzenna). Jej typografem był Simon Reiniger jr. Wychodzące z tej oficyny druki charakteryzują się wielkim kunsztem zdobniczym. Wzory dla rytowników przygotowywali znani gdańscy malarze, jak Andreas Stech, Adolf Boy. Podobną oficynę, ale o profilu botanicznym, posiadał w latach 1678–1680 Jacob Breyn, kupiec i przyrodnik, który zatrudnił do jej prowadzenia Davida Friedricha Rhetego.

W 1672 założono drukarnię w opactwie cystersów w Oliwie, działającą przez blisko 40 lat. Wychodziły z niej dzieła katolickie, w większości polskojęzyczne. W 1710 Paul Pater założył pierwszą w Polsce zawodową szkołę typograficzną kształcącą drukarzy. Obok niego działał krótko na Chełmie Elias Kopijewitz, posługujący się w druku cyrylicą. Najaktywniejszym w XVIII wieku drukarzem gdańskim był Thomas Johann Schreiber, który wszedł w posiadanie drukarni radzieckiej. Odnowił zasób czcionek i wprowadził różne kroje pisma w drukach gdańskich. Wydawał pisma Rady Miejskiej, książki oraz czasopisma. W 1740 zorganizował uroczystości 300-lecia wynalezienia drukarstwa, a Michael Christoph Hanow wydał w tym czasie Denkmahl der Danziger Buchdruckereyen und Buchdrucker (Pomnik gdańskich drukarń i drukarzy książek), pierwszą historię drukarstwa gdańskiego. Poza drukami w językach niemieckim i polskim drukowano wyjątkowo po rosyjsku i hebrajsku (Paul Pater). W latach 1645, 1660, 1684 i 1759 Rada Miejska wydawała ordynacje drukarskie. Nakładały one obowiązek dostarczania obowiązkowego egzemplarza każdego druku gdańskiego do Archiwum Miasta Gdańska ( archiwa), Biblioteki Miejskiej oraz Gimnazjum Akademickiego. PP

Najważniejsi drukarze gdańscy XVI–XVIII wieku

Imię i nazwisko drukarza	Lata działalności
Drukarze wędrowni
Konrad Baumgart (Baumgarten)	1498–1499
Martin Tretter	1505–1507
Hans Weinreich	1512–1523, 1555
Drukarnia radziecka (gimnazjalna)
Franciscus Rhode (Rhodus)	1538–1559
Jacob Israel Rhode	1563–1602
Martin Rhode	1603–1614
Jacob Rhode	1615–1619
Georg Rhete	1619–1647
David Friedrich Rhete	1655–1694
Johann Zacharias Stolle	1695–1720
Johann Daniel Stolle	1720–1723
Thomas Johannes Schreiber	1724–1778
Daniel Ludwig Wedel	1780–1822
Drukarnia Guillemota
Wilhelm Guillemot	1605–1606
Andreas Hünefeld	1608–1652
Simon Reiniger sen.	1656–1662
Simon Reiniger jr	1662–1712
Israel Müller	1713–1722
Ulrich Kross	1724–1732
Johann Jacob Preuss	1732–1743
Gottfried Hartmann	1745–1761
Johannes Friedrich Bartels	1762–1770
Johannes Emanuel Müller	1770–1781
Pozostałe inicjatywy drukarskie
Jan Heweliusz	1662–1679
drukarnia opactwa w Oliwie	1672–1744
Jacob Breyn	1678–1680
Elias Kopijewitz	1706–1711
Paul Pater	1710–1724
Carl Bäcker (Chełm?)	1782 introligatornia od 1870 drukarnia
Johann Emanuel Friedrich Müller jun. (zm. 1805)	1797 ul. Korzenna 40 od 1799 Targ Drzewny 1
PP

Drukarnie i drukarze gdańscy w latach 1800–1945

Lp.	Nazwa	Adres	Lata działalności	Właściciel	Liczba pracowników
1.	Alexander H.L. (wydawca prasy: „Danziger Courier” 1882–1901)	Heilige-Geist-Gasse 126 (ul. św. Ducha)	1884–1901	1884–1901 Hermann Ludwig Alexander
2.	Carl Bäcker (wydawca prasy: „Danziger Beamten-Zeitung” 1929–1933)	1874–1942 Röpergasse 8 i 6/8 (ul. Powroźnicza)	1781–1810	1781–1810 Carl Bäcker	1897 – 16 1907 – 34
			ok. 1874 – 1944	1874–1895 Louis Bäcker
				1896–1933 Carl Bäcker
				1934–1944 Hans Tolksdorf
3.	Bayer und Eggert	1933 Alfred Eggert	1933–1944	1933–1944 Conrad Bayer
		1942–1944 Brotbänkengasse 27 (ul. Chlebnicka)		1933–1939 Steingraben 10 (ul. Kamienna Grobla)
4.	Heinrich Beck	Poggenpfuhl 92 (ul. Żabi Kruk)	1892	1892 Heinrich Beck
5.	Gebr. Befeld	Olivaer Straβe 56A (ul. Oliwska)	1918–1936	1918–1936 Paul Befeld
				1918 – przed 1928 Bruno Befeld
6.	Heinrich Benecke	Adolf-Hitler-Straβe 510 (al. Grunwaldzka)	ok. 1935 – 1944	ok 1935 – 1944 Heinrich Benecke
7.	Beneke Paul (wydawca prasy: „Danziger Kreis-Zeitung” 1914–1925, „Olivaer Zeitung” 1914–1934, „Prauster Anzeiger” 1914–1922)	1914–1928 Oliwa, Zoppoter Straβe 76 (al. Grunwaldzka)	1910–1936	1910–1936 Paul Beneke
		po 1933 – 1936 Adolf-Hitler-Straβe 527 (al. Grunwaldzka)
8.	Th. Bertling	1847 Heilige-Geist-Gasse 113 (ul. św. Ducha)	1845–1900	1845–1890 Karl Theodor Bertling
		1854 Groβe Gerbergasse 3 (ul. Garbary)		1891–1900 Anton Bertling (1861 – po 1942)
		1869–1900 Groβe Gerbergasse 2 i 3 (ul. Garbary)
9.	Bodenstein und Miehlke	1908–1935 Hundegasse 48/49 (ul. Ogarna)	ok. 1908 – 1944	ok. 1908 – 1914 Richard Miehlke
	Otto Bodenstein			ok. 1908 – 1928 Otto Bodenstein (1871–1928)
		1936–1944 Dienergasse 41/42 (obecnie nie istnieje, do 1945 przedłużenie ul. Hintergasse (ul. Za Murami))		1928–1944 Hans Bodenstein
10.	Georg Bönig	Kohlenmarkt 30 (Targ Węglowy)	1921	1921 Georg Bönig, Doris Bönig
11.	H.F. Bönig (wydawca prasy: „Westpreuβisches Volksblatt” 1873–1915)	1869 Hundegasse 99 (ul. Ogarna)	1869–1935	1869–1895 Hermann Friedrich Bönig	1907 – 28
		1874 Poggenpfuhl 1 (ul. Żabi Kruk)		1897–1935 Leo Bönig (1869 – po 1942)
		1884–1935 Frauengasse 3 (ul. Mariacka)
12.	C.L. Botzon (wydawca prasy: „Danziger Dampfwagen” 1837)	1825–1839 Hundegasse 95 (ul. Ogarna)	1825/1826–1839	1825/1826–1839 Carl Louis Botzon (1798–1854)
13.	Waldemar Brodt	1924 Hauptstraβe 65 (al. Grunwaldzka)	1924–1944	1924–1928 Waldemar Brodt
		1933–1944 Hauptstraβe 25 (al. Grunwaldzka)		1935–1939 Ida Brodt (wdowa)
				1942–1944 Fritz Brodt
14.	W.F. Burau	1900–1933 Langgasse 39/40 (ul. Długa)	1900–1933	1900–1906 Ferdinand Philipp Siebenfreund (1855–1906)
		1900–1924 drukarnia: Hopfengasse 74 (ul. Chmielna)		1906–1933 Kurt Siebenfreund i 1925 Ottomar Steinbach
	Danziger Verlags-Gesellschaft mbH Paul Rosenberg und W.F.Burau		1922–1928	1922–1928 Kurt Siebenfreund
				1922–1928 Paul Rosenberg
15.	Karl Cieślicki	Hauptstraβe 118 (al. Grunwaldzka)	1908	1908 Karl Cieślicki
16.	E.R. Czerwinski	1856 Jopengasse 55 (ul. Piwna)	1856–1891	1854–1875 Ernst Robert Czerwinski (1817–1875)
		1874–1891 Jopengasse 26 (ul. Piwna)		1875–1891 Georg Hermann Czerwinski (1821–1891)
17.	J. Czyżewski	Johannisgasse 36 (ul. Świętojańska)	1894–1897	1894–1897 Józef Czyżewski (1857–1935)
18.	S. Czyżewski S.H. Feller Nachf.	1908–1912 Hundegasse 81/82 (ul. Ogarna)	1908–1939	1908–1935 Stanisław Czyżewski
		1914–1935 Ankerschmiedegasse 6 (ul. Kotwiczników)		1908–1939 Mieczysław Czyżewski
		1937–1939 Poggenpfuhl 79 (ul. Żabi Kruk)
19.	M. Dannemann (wydawca prasy: „Conzertzeitung” 1884)	1884–1888 Jopengasse 10 (ul. Piwna)	1884–1918	1884–1888 Maximilian Hermann Dannemann (1842–1888)
		1892–1918 Hundegasse 30 (ul. Ogarna)		1892–1918 Agnes Dannemann, wdowa (1846–1918)
20.	Danziger Allgemeine Zeitung AG	Hundegasse 51 (ul. Ogarna)	ok. 1900 – 1934	ok. 1900 – 1934 AG (towarzystwo akcyjne)
21.	Danzig Papierwarenfabrik „Daropa”	Hopfengasse 74 (ul. Chmielna)	1928–1939	1928–1935 GmbH (sp. z o.o.)
				1939 Hans Grenner
22.	Danziger Neueste Nachrichten	Breitgasse 90/94 (ul. Szeroka)	1894–1944	1895–1908 Gustav Adolf Fuchs (1857–1929)	1894 – 35 1895 – 37 1896 – 39 1897 – 34 1907 – 208
				1908–1929 Gustav Fuchs & Co.
				1929–1944 Fuchs & Co. (Hans Fuchs)
23.	Danziger Verlagsgesellschaft mbH Paul Rosenberg	Langgasse 40 (ul. Długa)	1928–1942	1928–1942 GmbH (sp. z o.o.)
24.	Danziger Verlags-Druckerei (wydawca prasy: „Danziger Zollblatt” 1922–1938, „Gläubiger und Sparer in der FSD” 1925–1937)	Ketterhagergasse 11/12 (ul. Zbytki)	1922–1944	1922–1924 GmbH (sp. z o.o.)
				1928–1944 Theodor Richter
25.	Der Vorposten	Ketterhagergasse 11/12 (ul. Zbytki)	1931–1933	NSDAP Gau Danzig
	Der Danziger Vorposten		1933–1945	NSDAP Gau Danzig
26.	Dix & Co.	1916–1945 Röpergasse 17 (ul. Powroźnicza)	1916–1932	1916–1932 Gerhard Dix (1886–1932; cała rodzina zmarła w wyniku zaczadzenia)
		1921 Hundegasse 30 (ul. Ogarna)
		1924–1932 Milchkannengasse 26 (ul. Stągiewna)
	Ernst Gnuschke vorm. Dix & Co.	1944 Röpergasse 17 (ul. Powroźnicza)	1935–1944	1935–1944 Ernst Gnuschke
27.	C. Feller	Hundegasse 25 (ul. Ogarna)	1892	1892 Carl Feller
28.	H. Feller	1884 Frauengasse 10 (ul. Mariacka)	1884–1895	Hermann Feller
		1892–1895 Johannisgasse 36 (ul. Świętojańska)
29.	H. Flach	Fleischergasse 55 (ul. Rzeźnicka)	1935	1935 Hermann Flach
30.	A. Fooken (wydawca prasy: „Danziger Echo” 1934–1936, „Danziger Volksstimme” 1934–1936)	Hopfengasse 71 (ul. Chmielna)	1928–1944	1928–1944 Anton Gerdas Fooken
		1935 Am Spendhaus 6 (ul. Sieroca)
31.	K. Formell (wydawca prasy: „Danziger Volkszeitung” 1934–1937, „In den Wogen der Zeit” 1937–1941)	Frauengasse 3 (ul. Mariacka)	1934–1941	1934–1941 Karl Formell
32.	M. Gawlowski	Hundegasse 30 (ul. Ogarna)	1933–1944	1933–1944 Max Gawlowski
33.	Gazeta Gdańska (wydawca prasy: „Gazeta Gdańska” 1891–1921)	1891 Frauengasse 37 (ul. Mariacka 3)	1891–1921	1891–1901 Bernard Milski	1896 – 5
				1901–1904 Waleria Palędzka
		1908–1920 Vorstädtischer Graben 49 (ul. Podwale Przedmiejskie)		1904–1913 Spółka Wydawnicza Gazeta Gdańska
				1913–1920 Jan Kwiatkowski
		1921 Stadtgebiet 12 (Trakt św. Wojciecha 57)		1921–1922 „Gazeta Gdańska” AG
34.	Gehl & Co.	Am Spendhaus 6 (ul. Sieroca)	1924–1931	1924–1931 Julius Gehl
	Buchdruckerei und Verlagsgesellschaft (wydawca prasy: „Danziger Volksstime” 1924–1935)		1933–1935	1933–1935 GmbH (sp. z o.o.)
35.	G.A. Gerhard (wydawca prasy: „Danziger Schnellpost”, 1837; „Danziger Dampfboot”, 1837–1849; „Allgemeine Politische Zeitung für die Provinz Preussen”, 1839–1849)	Langgasse 39 (ul. Długa)	1836–1849	1836–1849 Gustav Adolph Friedrich Gerhard
36.	E. Gnuschke	1924 Langgarten 63 (ul. Długie Ogrody)	1924–1935	1924–1935 Ernst Gnuschke
		1928–1935 Hundegasse 113 (ul. Ogarna)
	Ernst Gnuschke vorm. Dix & Co.	Röpergasse 17 (ul. Powroźnicza)	1939–1944	1939–1944 Ernst Gnuschke
37.	Georg Gordon	Vorstädtischer Graben 24/25 (ul. Podwale Przedmiejskie)	1944	1944 Georg Gordon
38.	Görl und Petzold	1892–1897 Hundegasse 52 (ul. Ogarna)	1892–1905	1892 Ferdinand Görl i Georg Johann Petzold	1893 – 23 1894 – 30 1895 – 16 1896 – 15 1897 – 12
		1905 Strauβgasse 9 (ul. Chłodna)		1897–1905 Georg Johann Petzold
39.	R.J. Gorschalky (wydawca prasy: „Danziger Bote” 1925–1928)	Vorstädtischer Graben 24/25 (ul. Podwale Przedmiejskie)	1905–1939	1905–1932 Richard Johann Gorschalky (1873–1932)
				1932–1939 Elisabeth Gorschalky
40.	Edwin Gröning (wydawca prasy: „Danziger Dampfboot”)	1849–1854 Langgasse 35 (ul. Długa)	1849–1897	1849–1879 Carl Edwin Gröning
		1869–1897 Portechaisengasse 5 (ul. Lektykarska)		1879–1897 Carl Louis Gröning
41.	F. Haarbrücker	1884 Jopengasse 4 (ul. Piwna)	1878–1900	1872–1886 Franz Haarbrücker (1835–1886)
		1892 Vorstädtischer Graben 33A (ul. Podwale Przedmiejskie)		1892 Ida Haarbrücker, wdowa
				1900 Paul Springer (1857–1934)
42.	H. Herrmann	Jagowstraβe 25 (ul. Derdowskiego)	1935–1944	1935–1944 Heinrich Herrmann
43.	Paul Höpfner & Co.	1912–1916 Karthäuser Straβe 40 (ul. Kartuska)	1912–1928	1912–1928 Paul Höpfner
		1924–1928 Karthäuser Straβe 107 (ul. Kartuska)
44.	J. Hildebrandt (wydawca prasy: „Der Werderbote” 1918–1935)	Langgarten 101 (ul. Długie Ogrody)	1908–1935	1908–1935 Julius Hildebrandt
45.	H.P. Hückmann	1908 Johannistal 2 (ul. Matejki)	1908–1922	1908–1922 Heinrich Paul Hückmann (1853–1922)
		1916–1922 Hauptstraβe 7 (al. Grunwaldzka)
46.	Jacobsohn Heinrich	Heilige-Geist-Gasse 121 (ul. św. Ducha)	1892–1901	1892–1901 Heinrich Jacobsohn (1857–1929)
47.	Fritz Jarius	Heiligenbrunnerweg 47 (ul. Do Studzienki)	1933–1944	1933–1944 Fritz Jarius
48.	A.W. Kafemann	1851–1945 Ketterhagergasse 4 (ul. Zbytki)	1851–1908	1851–1891 Albert Wilhelm Kafemann (1819–1891)	1893 – 93 1894 – 92 1895 – 78 1896 – 93 1897 – 77 1907 – 186
				1891–1897 Maria Kafemann, wdowa (1834–1916)
				1891–1908 Otto Julius Kafemann (1858–1916)
	A.W. Kafemann GmbH (wydawca prasy: „Danziger Zeitung” 1858–1930, „Westpreuβische Schulzeitung”, „Olivaer Nachrichten”, „Aus dem Reich der Frau” 1926–1933, „Für den Herrn” 1927–1932, „Danziger Sonntags-Zeitung” 1930–1943, „Ohraer Zeitung” 1901, „Ostdeutsche Blätter” 1864–1865)		1908–1944	1908–1944 GmbH (sp. z o.o.)
49.	M. Kahan	1897 Langgasse 17 (ul. Długa)	1897–1916	1897–1908 Meyer Kahan
		1900 Vorstädtischer Graben 54 (ul. Podwale Przedmiejskie)		1916 Gedalia Kahan
	G. Kahan & Co.	1905–1937 Milchkannengasse 7 (ul. Stągiewna)	1921–1937	1921–1937 David Kahan
				1921 Ester Kahan
				1924–1928 Ester Finkelstein z d. Kahan
50.	M.J. Kaminsky	Heilige-Geist-Gasse 62 (ul. św. Ducha)	1912–1921	1912–1921 Max J. Kaminsky
51.	W. Klapp	Radauneufer 32/34 (ul. Raduńska)	1924–1944	1924–1944 Walter Klapp
52.	Gebr. Krafzig	Milchkannengasse 22 (ul. Stągiewna)	1935–1941	1935–1941 Karl Ernst Krafzig (1904–1941) i Kurt Krafzig
53.	Hansa-Buchdruckerei	1939–1944 Faulgraben 9A (ul. Gnilna)	1933–1935	1933–1944 Julius Krajewski
	Julius Krajewski		1939–1944
54.	Eugen Krüger	Jungferngasse 27 (ul. Panieńska)	1937–1939	1937–1939 Eugen Krüger
55.	K. Langowski	Altschottland 90 (Stare Szkoty), następnie jako Radauneufer 34 (ul. Raduńska)	1892–1918	1892–1918 Karl Langowski (1842–1923)
56.	Oscar Lauter	Schmiedegasse 22 (ul. Kowalska)	1916	1916 Oscar Max Artur Lauter (1863–1917)
	Oscar Lauter jr	1918–1921 Schmiedegasse 22 (ul. Kowalska)	1918–1944	1918 Oscar Lauter jr
		1924 Judengasse 8 (ul. Owsiana)		1921–1928 Margarette (wdowa) i Walther Lauter
		1928–1944 Langgarten 29 (ul. Długie Ogrody)		1928–1944 Walther Lauter
57.	Erich Lauter	Collbatzer Straβe 34B (ul. Bora-Komorowskiego)	1935	1935 Erich Lauter
58.	W.T. Lohde	Hundegasse 95 (ul. Ogarna)	1823–1825	1823–1825 Wilhelm T. Lohde
59.	A. Mewes	Hundegasse 30 (ul. Ogarna)	1884	1884 Albert Mewes
60.	J.E. Müller	1797–1817 Holzmarkt 1 (Targ Drzewny)	1797–1805	1797–1805 Johann Emanuel Friedrich Müller jr
	H. Müller (wydawcy prasy: „Danziger Zeitung” 1795–1801, 1806–1814)	1831–1837 Brotbänkengasse 12 (ul. Chlebnicka)	1817–1837	1817–1837 Carl Heinrich Müller (1791–1837)
61.	Owsiej Rol vorm. Schwital und Rohrbeck	Langgarter Hintergasse, Kaserne Roggen (ulica nie istnieje – Bastion Żytni)	1924	1924 Roland Owsiej
62.	Ostdruck Kommanditgesellschaft	Pfefferstadt 17 (ul. Korzenna)	1924	1924 Kommanditgesellschaft (spółka komandytowa)
63.	G. Piechowski & Co.	Hundegasse 52 (ul. Ogarna)	1905–1944	1905–1938 Gustav Richard Piechowski
				1938–1944 Maria Piechowski
64.	W. Poedtke	Johannisgasse 11 (ul. Świętojańska)	1928–1935	1928–1935 Wilhelm Poedtke
65.	Hermann Preiss	Olivaer Straβe 56B (ul. Oliwska)	1939	1939 Hermann Preiss
66.	Przedsiębiorstwo Wydawnicze „Gazeta Gdańska” AG	Stadtgebiet 12 (Trakt św. Wojciecha 57)	1920–1921	1920–1921 AG (spółka akcyjna)
	Zakłady Graficzne Drukarnia Gdańska AG		1922–1939	1922–1939 AG (towarzystwo akcyjne)
67.	F. Raczkiewicz Feller C. Nachf.	1897–1916 Hundegasse 25 (ul. Ogarna)	1897	1897–1921 Franz Raczkiewicz
	F. Raczkiewicz	1918 Hundegasse 21 (ul. Ogarna)	1908–1921
		1921 Hundegasse 30 (ul. Ogarna)
68.	Radke Walter	Lawendelgasse 2/3 (ul. Lawendowa)	1930–1939	1930–1939 Walter Radke
69.	P. Reich	1935 Adolf-Hitler-Straβe 110 (al. Grunwaldzka 21)	1935–1945	1935–1939 Paul Reich
		1937–1942 Adolf-Hitler-Straβe 121 (al. Grunwaldzka 100)
70.	J. Sauer	1865 Große Wollwebergasse 4 (ul. Tkacka) 1876–1945 Fleischergasse 69/70 (ul. Rzeźnicka)	1865–1945	Julius Sauer (1823–1907)	1893 – 142 1894 – 152 1895 – 170 1896 – 192 1897 – 187 1907 – 350
				1907–1945 spadkobiercy-współwłaściciele
				1907–1915 Ludwig Alexander Reinhold (1844–1915) 1907–1938 Max Ferdinand Krogol (1864–1944) 1907–1916 Franz Schulz (1869–1916) 1907–1921 Julius Richard Sartorius (1848–1921) 1939–1945 Werner Krogoll
71.	H. Schnelle	1924–1928 Ziegengasse 8 (ul. Kozia)	1924–1944	1924–1944 Herbert Schnelle
		1935–1944 Pfefferstadt 53 (ul. Korzenna)
72.	A. Schroth (wydawca prasy: „Die Wogen der Zeit” 1848–1849 i przy zmienionym tytule: „Die Neuen Wogen der Zeit” 1849–1877, „Danziger Allgemeine Zeitung” 1877 – ok. 1900, „Amtsblatt der Königlichen Regierung zu Danzig” 1870–1919)	1842 Hundegasse 79 (ul. Ogarna)	1842–1944	1842 F.R. Rathke	1893 – 40 1894 – 49 1895 – 33 1896 – 34 1897 – 27 1907 – 51
		ok. 1850 – 1884 Frauengasse 37 (ul. Mariacka)		1842–1877 Johann August Schroth
		1892–1944 Heilige-Geist-Gasse 83 (ul. św. Ducha)		1877–1937 Carl Richard Schroth
				1938–1944 Hedwig Schroth, wdowa (1864–1940), i dr Werner Schroth (1888–1952)
73.	Fr. Schutz	An der Abtsmühle 1B (ul. Leczkowa)	1921–1928	1921–1928 Fr. Schultz
74.	Schwital und Rohrbeck (wydawca prasy: „Danziger Schulalmanach” 1905–1914)	Hopfengasse 21 (ul. Chmielna)	1905–1921	1905–1921 Adolf Schwital
75.	Spending und Graf	1909 Hauptstraβe 118 (al. Grunwaldzka)	1909	1909–1912 Max Spending
	M. Spending	1912 Banhofstraβe 4 (ul. Dmowskiego)	1912
76.	Julius Springer	Hundegasse 30 (ul. Ogarna)	1927–1944	1927–1932 Julius Ernst Reinhold Springer (1867–1932)
				1927–1932 Paul Heinrich Springer (1857–1934)
				1933–1944 Max Gawlowski
77.	P. Springer (wydawca prasy: „Danziger Kirchenblatt”)	Frauengasse 19 (ul. Mariacka) i Frauengasse 18 (ul. Mariacka)	1907–1944 1919–1944	1905–1934 Paul Heinrich Springer (1857–1934)
				1934–1944 Walter Springer (1891 – po 1942)
78.	O. Steinbach	Langgasse 39 (ul. Długa)	1935–1939	1935–1939 Ottomar Steinbach
79.	H. Streiber	Groβe Mühlengasse 10 (ul. Młyńska)	1874–1892	1874–1884 Hermann Streiber
				1892 Ottilia Streiber, wdowa
80.	O. Strohschein	An der Abtsmühle 1A (ul. Leczkowa)	1937–1944	1937–1944 Otto Strohschein
81.	J. Stuller	Hansmantel 4A (Biskupia Górka, ul. obecnie nie istnieje)	1924–1944	1924–1944 Josef Stuller
82.	A. Thieme (wydawca prasy: „Westpreuβen Zeitung” 1872–1874)	1867 1. Damm 2 (Grobla I)	1867–1877	1867–1877 Carl Ernst Paul Thieme
		1872–1874 Altstädtischer Graben 103 (ul. Podwale Staromiejskie)
83.	Tosch und Höpfner	Karthäuser Straβe 40 (ul. Kartuska)	1908	1908 Heinrich Tosch i Paul Höpfner
84.	Towarzystwo Wydawnicze Pomorskie	Brotbänkengasse 14 (ul. Chlebnicka)	1919–1926	1919–1926 spółka akcyjna
85.	A.H. Troschel	Heilige-Geist-Gasse 14 (ul. św. Ducha)	1796–1813	1796–1813 Adolf Heinrich Troschel
86.	Gustav Unger	Altstädtischer Graben 57 (ul. Podwale Staromiejskie)	1935–1944	1935–1944 Gustav Unger
87.	Johann Volkmann	Heilige-Geist-Gasse 125 (ul. św. Ducha)	1924	1924 Johann Volkmann
88.	D.L. Wedel Hofbuchdrucker	1800–1944 Jopengasse 8 (ul. Piwna)	1780–1831	1780–1822 Daniel Ludwig Wedel (1728–1822)	1893 – 22 1894 – 49 1895 – 42 1896 – 42 1897 – 41 1907 – 28
				1822–1831 Eleonora Juliana Rathstock (1765–1831)
	Delmanzo C.L.		1832–1853	1831–1840 Christoph Ludwig Delmanzo (1794–1840)
	Wedelsche Hofbuchdruckerei (wydawca prasy: „Danziger Wochenschrift” 1784–1790, „Danziger Intelligenzblatt” 1813–1921, „Kreisblatt des Danziger Kreises”)		1854–1944	1840–1862 Elisa Antonia Delmanzo (1815–1862) i drugi mąż Antonio Müller
				1855–1887 Malwina Elisa Kulenkamp, z d. Delmanzo (1835–1887)
				1897 Max Anton Julius Müller (1813 – po 1890)
				1908–1914 Gustav Fuchs
				1916–1930 Kurt Hermann Zander
				1933–1935 Maria Kantar, wdowa
				1935–1939 Adolf Müller
				1939–1945 Ernst Fengelmann
89.	R.W. Wendt (wydawca prasy: „Westpreuβen Zeitung” 1869)	1859 Langgasse 35 (ul. Długa)	1859–1874	1859–1874 Robert Wilhelm Wendt
		1861 Frauengasse 3 (ul. Mariacka)
		1869 Hundegasse 70 (ul. Ogarna)
		1874 Faulgraben 9 (ul. Gnilna)
90.	Westpreuβischer Verlag AG (wydawca prasy: „Westpreuβisches Volksblatt” 1915–1935; zmiana tytułu: „Danziger Volksblatt” 1920, „Danziger Landeszeitung” 1925)	Am Sande 2 (ul. Na Piaskach)	1916–1935	1916–1935 AG (spółka akcyjna)
91.	Th. Wick	Ankerschmiedegasse 22/23 (ul. Kotwiczników)	1916–1931	1916–1931 Theodor Wick
92.	A. Winter	Langer Markt 21 (Długi Targ)	1892–1912	1892–1912 Alfred Winter
	Alfred Winter Nachf.		1914–1921	1914–1921 Franz Lulkowski
93.	R. Witt	1924–1944 Hopfengasse (ul. Chmielna) 21 i 1928–1944 Langgasse 48/49 (ul. Długa)	1924–1944	1924–1944 Rudolf Witt
94.	Max Xaver	Ketterhagergasse 16 (ul. Zbytki)	1908–1931	1908–1931 Max Xaver (zm. 1935)
95.	Gebr. Zeuner	Fleischergasse 13 (ul. Rzeźnicka) Hundegasse 95 (ul. Ogarna)	1879–1882 1893–1908	1893–1895 Alfred Robert (1856–1895) i Paul Zeuner (1851–1939)	1893 – 35 1894 – 28 1895 – 42 1896 – 42 1897 – 41 1907 – 30
				1879–1911 „Zeuner Bracia”, firma edytorska
96.	Gebr. Zielony	Hundegasse 109 (ul. Ogarna)	1928–1937	1928–1937 Salomon Zielony
MrGl

Drukarnie w latach 1945–1990

Adres	Lata działalności	Nazwa
ul. Jana z Kolna 6	1946–1948	Drukarnia PPR
ul. Robotnicza 1	1946–1948	Drukarnia PPS
ul. Jana z Kolna 6	1948–1950	Drukarnia PZPR
al. Rokossowskiego 58	1946	Drukarnia nr 12 pod Zarządem Państwowym
ul. Gdyńskich Kosynierów 11	1947–1948	Drukarnia „Wiedza” nr 9
	1948–1949	Drukarnia RSW Prasa
	1949–1951	Gdańskie Zakłady Graficzne
ul. Targ Drzewny 9/11	1946–1948	Państwowe Gdańskie Zakłady Graficzne, oddział prasowy
	1949–1966	Gdańskie Zakłady Graficzne, oddział prasowy
		Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza „Prasa” (RSW Prasa)
	1967–1990	Gdańskie Wydawnictwo Prasowe
pl. Wałowy 14	1947–1949	Miejskie Zakłady Graficzne
	1949–1957	Gdańskie Zakłady Graficzne, oddział
	1957–1965	Centrala Wydawnicza Druków
	1966–1968	Gdyńska Drukarnia Akcydensowa, Oddział w Gdańsku
	1969–1983	Zakłady Graficzne, oddział
ul. Derdowskiego 25	1946–1947	Okręg Państwowych Zakładów Graficznych
	1947–1949	Dom Prasy
	1950–1952	Gdańskie Zakłady Graficzne, Oddział Oliwa
	1953–1990	Gdańskie Zakłady Papiernicze Przemysłu Terenowego, drukarnia
ul. Szeroka 91/92	1949–1956	Gdańskie Zakłady Graficzne, oddział lito-offsetowy (po 1956 część zakładu przy ul. Świętojańskiej)
ul. Świętojańska 19/23	1956–1968	Gdańskie Zakłady Graficzne, drukarnia offsetowa
	1969–1983	Zakłady Graficzne w Gdańsku, drukarnia
	1983–1990	Zakłady Graficzne, oddział akcydensowy
	1984–1990	Wydawnictwo Akcydensowe, drukarnia
ul. Aldony 14	1958–1990	Drukarnia Zjednoczenia Polskich Zespołów Śpiewaczych i Instrumentalnych
ul. Łąkowa 35/38	1963–1990	Gdańskie Zakłady Papiernicze Przemysłu Terenowego, drukarnia
al. Grunwaldzka 142	1969–1990	Spółdzielnia Poligraficzno-Papiernicza „Nowator” w Gdyni, oddział w Gdańsku
ul. Trzy Lipy 3	18 VII 1983–1990	Zakłady Graficzne, drukarnia offsetowa
MrGl