BÖMELN GEORG von, burmistrz Gdańska
| < Poprzednie | Następne > |
GEORG von BÖMELN (12 X 1603 Kłajpeda (Memel) – 16 IX 1676 Gdańsk), burmistrz Gdańska. Jego dziadek był burmistrzem Kłajpedy. Ojciec, Hermann von Bömeln, był właścicielem majątku Tauerlauken w sąsiedztwie Kłajpedy, w 1598 ożenił się w Gdańsku z Kordulą, córką kupca gdańskiego Georga Blömcke. Brat Lamberta (ur. 1601) oraz Hermanna (ur. 1604), ktorzy również zaślubili gdańszczanki i podobnie zamieszkali w Gdańsku. Lambert w 1641 poślubił Annę, córkę Hermana Hofen, która po jego śmierci (w 1644) wyszła za Gottfrieda Esken. Trzeci z braci, Ernst (zm. 1674) w 1642 ożenił się z gdańszczanką, Cathariną córką Balthasara Kocka, pozostał jednak w Prusach Książęcych jako kolejny właściciel Tauerlauken. Siostra Barbara (zm. 4 VI 1574) była żoną doktora Ambrożego Storma, zastrzelonego w 1555, od 1562 zaś późniejszego burmistrza Gdańska Georga Rosenberga. Inni bracia (m.in. Heinrich, który odebrał edukację w Gdańsku i w Królewcu), jak i siostra Anna, umarli w młodości, bądź niewiele o nich wiadomo.
W październiku 1610, wspólnie ze starszym bratem Lambertem, podjął naukę w Gimnazjum Akademickim. W 1619 studiował na luterańskim uniwersytecie w Królewcu, w 1620 na również luterańskim uniwersytecie w Rostoku. Od 1632 był sekretarzem Rady Miejskiej Gdańska. W recesach stanów Prus Królewskich zachowały się z tego okresu liczne pisma jego autorstwa, kierowane najczęściej do Rady Miasta Gdańska z informacjami o ważnych wydarzeniach. Najwcześniejsze z nich pochodzą z okresu rokowań polsko-szwedzkich w Sztumskiej Wsi w 1635 i dokumentują działania stron mediujących w sporze, m.in. rozmowy przedstawicieli Gdańska z wysłannikami Niderlandów (sierpień 1635). W 1637 szczegółowo dokumentował rozmowy i negocjacje podczas sejmików generalnych w Malborku (maj 1637, sierpień 1637), a także Sejmu Rzeczypospolitej (czerwiec 1637) dotyczące podejmowanych wówczas przez króla polskiego Władysława IV inicjatyw politycznych w stosunku do Prus Królewskich. Dotyczyły one zwłaszcza zamiarów narzucenia Gdańskowi nowych ceł morskich.
Podczas dłuższego pobytu w Warszawie (czerwiec – grudzień 1637) spełniał rolę rezydenta gdańskiego, bezpośrednio informującego Radę o nastrojach w stolicy i na dworze królewskim. Przestrzegał m.in. o szykowanej akcji zablokowania gdańskiego portu przez wynajęte przez Władysława IV okręty, następnie o reakcji tego monarchy na zdjęcie blokady przez flotę duńską. W miesiącach tych osobiście rozmawiał z najwyższymi dygnitarzami Rzeczypospolitej, w tym z prymasem Janem Wężykiem, kanclerzem wielkim koronnym Jerzym Ossolińskim i kanclerzem wielkim litewskim Albrychtem Stanisławem Radziwiłłem, próbując poprzez nich wpłynąć na zmianę stanowiska króla.
Od 1645 był ławnikiem Głównego Miasta, zostając pierwszym przedstawicielem swojej rodziny w gdańskim patrycjacie. Od 1647 był rajcą, w 1652 sędzią, od 1655 był burmistrzem. Urząd pierwszego burmistrza pełnił w 1657, 1661, 1664, 1668, 1672 i 1676, drugiego w 1656, 1660, 1667, 1671 i 1675, trzeciego w 1655, 1659, 1663, 1666, 1670 oraz 1674, czwartego w 1658, 1662, 1665, 1669 i 1673. W 1663 otrzymał od króla Jana Kazimierza nominację na burgrabiego królewskiego w Gdańsku. Pierwszy wybór na burmistrza (1655) uczcił m.in. okolicznościowym wierszem Freudentag (Dzień radosny) Georg Baumgart.
Burmistrzem został w bardzo trudnym dla Gdańska momencie, w okresie przygotowań do obrony przed spodziewanym szwedzkim atakiem w 1655. Jako burmistrz wojenny (trzeci) był wówczas odpowiedzialny za wzmocnienie fortyfikacji i stanu obronności miasta. W toku wojny polsko-szwedzkiej („potopu” 1655–1660) reprezentował Gdańsk wobec chroniących się w mieście uchodźców z całej Rzeczypospolitej, w tym na przełomie 1656 i 1657 współpodejmował z innymi członkami Rady Miasta króla Jana Kazimierza. Katolickie księgi metrykalne z obszaru miasta odnotowywały w tym okresie jego obecność podczas różnych uroczystości familijnych chroniącej się w Gdańsku szlachty. Za jego prezydencji w 1657 miasto Gdańsk wystąpiło z postulatem uzyskania rekompensaty za poniesione w wojnie straty w podmiejskich dobrach kościelnych, w tym nawet stanowiących dla miasta konkurencję ekonomiczną Starych Szkotów. Po przeprowadzeniu w Rzeczypospolitej reform monetarnych, polegających głównie na wymuszonym katastrofalną sytuacją gospodarczą psuciu monety (1659, 1665), kilkakrotnie wypowiadał się publicznie w tej sprawie, krytykując skutki tych redukcji dla obrotu towarowego. Jego stanowisko wobec deprecjacji pieniądza w Rzeczypospolitej utorowało po 1675 drogę zerwaniu w praktyce unii monetarnej między Koroną a Gdańskiem i Prusami Królewskimi.
W 1674 podarował Bibliotece Rady Miejskiej specjalnie sprowadzoną z Lubeki Biblię w języku niemieckim, wydrukowaną tam w 1494. W 1676 kierując władzami Gdańska reprezentował zdecydowanie wrogą politykę wobec narastającej opozycji cechowej i rzemieślniczej w mieście, Doprowadził do jej przejściowej pacyfikacji, zwłaszcza po usunięciu z miasta rzecznika cechowych i opozycyjnych interesów, kaznodziei i rektora gdańskiego Gimnazjum Akademickiego, Aegidiusa Straucha (październik 1675). Jedną z ostatnich czynności publicznych, w jakiej wziął udział jako burmistrz prezydujący, było złożenie 7 VII 1676 wespół z całą Radą przysięgi świeżo koronowanemu w Krakowie królowi Janowi III Sobieskiemu. Dokonano tego symbolicznie w Gdańsku, w Ratuszu Głównego Miasta składając ją na ręce królewskiego wysłannika, biskupa warmińskiego Jana Stanisława Wydżgi.
29 IV 1641 poślubił Barbarę (zm. 29 XII 1653, pochowana w kościele NMP), córkę Hermana von der Beke, rajcy (od 1619) i burgrabiego (w 1630 i 1635), wdowę po Georgu Stambergerze (zm. w 1638). Po jej śmierci (żegnał ją żałobnym wierszem rektor szkoły mariackiej Jakob Zetzkius), 16 II 1655 ożenił się powtórnie w kościele NMP z Justiną (zm. 1699), córką Lorenza Gabriela, wdową po członku Trzeciego Ordynku Dawidzie Sielmannie (co uczcili z kolei okolicznościowymi utworami Georg Baumgart i kantor Gimnazjum Akademickiego i kościoła św. Trójcy Michael Conovius, a w dwa lata później związek ten sławił także Johannes Georg Moeresius). Ojciec Georga (ur. w Kłajpedzie, zm. 15 IX 1709 w Gdańsku podczas epidemii dżumy), po studiach (z bratem) sekretarz miasta (1690), rajca (1708) i późniejszego burmistrza Gabriel Bömeln.
Pochowany został 24 IX 1676 w krypcie kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Podczas pogrzebu w mieście doszło do rozruchów i wystąpień ze strony niechętnie doń nastawionych rzemieślników.
Bibliografia:
Die Matrikel … der Albertus-Universität zu Königsberg, ed. Georg Ehler, Bd. 1, Leipzig 1910.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, 86.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 70.
Zdrenka Joachim, Urzędnicy miejscy Gdańska w latach 1342–1792 i 1807–1814, t. II, Gdańsk 2008, s. 45–46.
