DOM DOBROCZYNNOŚCI

< Poprzednie

Następne >

Dom Dobroczynności, dziedziniec, Samuel Donnet według rysunku Johanna Jacoba Feyerabenda, 1707

Dom Dobroczynności, na pierwszy pietrze, z prawej, kościół/kaplica, jeszcze w XVIII wieku przeniesione na parter, Samuel Donnet według rysunku Barthela Ranischa, 1707

Dom Dobroczynności
i Sierot przy ul. Sierocej, 1906

Dom Dobroczynności
i Sierot na Osieku, 1910

Dom Dobroczynności
i Sierot (w głębi) przy
ul. Sierocej nad dawnym odgałęzieniem Kanału Raduni, 1910

Widok na zabudowania Domu Dobroczynności i Sierot od zachodu, 1906

Pracownicy i wychowankowie Domu Dobroczynności i Sierot, 1906

Wychowankowie Domu Dobroczynności i Sierot, 1906

Dom Dobroczynności i Sierot, 2009

Dom Dobroczynności i Sierot, 2019

Zespół Domu Dobroczynności/Sierocińca podczas renowacji, 2023

Tablica upamiętniająca fundatorów kaplicy w Domu Dobroczynności i Sierot

DOM DOBROCZYNNOŚCI / SIEROCINIEC (Spendhaus), Dom Dobroczynności i Sierot (Spend- und Waisenhaus) na Osieku, przy Am Spendhaus (ul. Sieroca), zbudowany przy fosie, w miejscu dawnego folwarku zamku krzyżackiego, następnie Domu Zarazy ( epidemie nowożytne), otwarty 7 XII 1699. Powstał według projektu Barthela Ranischa, powołany przez Urząd Dobroczynności, wybudowany został ze środków uzyskanych ze zbiórek i loterii. Przeznaczony dla ubogich, zapewniał im utrzymanie i wychowywał przez pracę; jednocześnie wykorzystywany jako sierociniec.

W XVIII wieku rozbudowany, dobudowano skrzydło od obecnej ul. Sierocej. Po wydzieleniu w 1788 Instytutu Ubogich opiekował się wyłącznie ubogimi nieletnimi. Zatrudniał nauczyciela (nauka czytania, pisania, rachowania, katechizmu) i kobiety uczące dziewczęta prząść, szyć i dziergać. Pełnoletni wychowankowie pozostawali pod jego kuratelą; starano się zapewnić im pracę w rzemiośle (chłopcy) i na służbie w domach mieszczan (dziewczęta). Z nauk korzystały też ubogie dziewczęta (około 40) mieszkające poza zakładem (tzw. Graue Mädchen).

W 1752 objęty przywilejem króla polskiego Zygmunta Augusta z 1552 (przysługującym przedtem tylko Domowi Dziecka), który zrównywał dzieci z nieprawego łoża z dziećmi poczętymi legalnie (w 1765 przywilej zatwierdzony przez króla polskiego Stanisława Augusta Poniatowskiego). W 1703 przebywało w nim 135 pensjonariuszy (w tym 90 dzieci), w 1742 – 307 (254 dzieci), 1771 – 502 (417 dzieci), 1788 – 455 (426 dzieci). Udzielał wsparcia finansowego ubogim spoza zakładu (w 1733 – 3092, 1745 – 4369, 1768 – 5238). W XVIII wieku niektórzy z wychowanków potrafili wystarać się o pracownicze (robotnicze) obywatelstwo Gdańska (np. Christoph Bieck 1768, Johan Constantin Boldt w 1774, Andreas Kempihn w 1775, Johann George Adrowski w 1787, Johann Emanuel Krüger w 1793). W XIX wieku wychowankowie zakładu nosili zielone mundurki (w odróżnieniu od niebieskich i czerwonych mundurków sierot z Domu Dziecka przy szpitalu św. Elżbiety z Elżbietańskiej).

Główny budynek istnieje i obecnie; początkowo miał na parterze: przedsionek, izby jałmużniczą, kobiet, chorych, dziewcząt, na piętrze: izbę prowizora, jadalnię oraz szkołę, a na poddaszu pomieszczenia gospodarcze i mieszkanie zarządcy. W 1702 na piętrze znajdowała się kaplica, w 1753 rozbudowana: rozebrano podłogę między piętrem a parterem. Budynek wielokrotnie przebudowywano; w sąsiedztwie wzniesiono w XVIII i XIX wieku inne zabudowania (m.in. w 1707 szkołę).

17 XI 1906 wraz z 80 chłopcami przeniesiony do Wrzeszcza, do nowego budynku (Spend- und Waisenhaus) przy Drewkeweg 1 (ul. Sosnowa), róg Steffensweg 26 (ul. Stefana Batorego). Do 1945 przebywało w nim 70–80 dzieci obojga płci w wieku 6–14 lat (po 1945 w budynku działała m.in. Szkoła Podstawowa Specjalna nr 63).

Budynek przy Am Spendhaus (ul. Sieroca) zajęły (w różnym okresie) przechodnia przeciwgruźlicza, mieszkania komunalne, redakcja dziennika „Danziger Volksstimme”, ogród z pawilonem był siedzibą Verein zur Errichtung und Förderung von Kindergärten (Towarzystwo na rzecz zakładania i wspierania przedszkoli), które w 1925 wybudowało tu przedszkole. Po 1945 w obu budynkach urządzono mieszkania komunalne. Po wykwaterowaniu lokatorów od 2015 do 2022 trwały prace projektowe związane z modernizacją i adaptacją pomieszczeń do celów kulturalnych, zakładające m.in. powstanie Domu Güntera Grassa i Daniela Chodowieckiego jako jeden z oddziałów Gdańskiej Galerii Güntera Grassa, z salą wielofunkcyjną o charakterze widowiskowym, pracowniami artystycznymi oraz pomieszczeniami do celów rezydencyjnych dla literatów. Remont rozpoczął się w czerwcu 2022, w 2023 zmieniono koncepcję, zrezygnowano z powołania Domu Chodowieckiego i Grassa jako oddziału Galerii Miejskiej na rzecz mającego się tu mieścić projektu Gdańsk Miasto Literatury. ASZ

Prowizorzy Domu Dobroczynności i Sierot na Osieku

Notowany w roku	Zawód	Imię, nazwisko, daty życia
1839	kupiec	Gustav Friedrich Focking (1798–1862)
1869–1897	kupiec	Johann Georg Gustav Lickfett
MrGl

Prowizorzy Domu Dobroczynności i Sierot przy Steffensweg 26 (ul. Batorego)

Notowany w roku	Zawód	Imię, nazwisko, daty życia
1908	rentier	Johann Julius Carl Holtz
1914, 1918	lekarz	Heinrich Liévin
1921, 1928	kupiec	Johann Ludwig Thomsen (1857–1931)
1935, 1939	kupiec	Edwin Grube (1866–1941)
MrGl