GRASS GÜNTER, prozaik, poeta, noblista, honorowy obywatel Gdańska
< Poprzednie | Następne > |
GÜNTER GRASS (16 X 1927 Gdańsk – 13 IV 2015 Lubeka), pseudonim Artur Knoff; prozaik, poeta, dramaturg, eseista, malarz, grafik, rzeźbiarz; noblista, honorowy obywatel miasta Gdańska. Syn Wilhelma (1895–1979), niemieckiego ewangelickiego kupca i właściciela sklepu kolonialnego, oraz Heleny Elżbiety (1896–1954) z domu Knoff, katoliczki o polskich i kaszubskich korzeniach. W latach 1933–1944 uczeń szkoły powszechnej przy Pestalozzistraße (ul. Pestalozziego) i gimnazjów (m.in. Conradinum). W 1942 zgłosił się ochotniczo do Kriegsmarine, nieprzyjęty ze względu na wiek; w 1943 powołany do służby jako Luftwaffenhelfer, następnie wcielony do Reichsarbeitsdienst; od 10 XI 1944 do 20 IV 1945 służył z poboru w wojskach pancernych Waffen-SS (10. SS-Panzer-Division „Frundsberg”), ranny, w niewoli w amerykańskim obozie jenieckim do kwietnia 1946.
Pracował następnie jako robotnik rolny i robotnik w kopalni soli potasowej pod Hildesheim. W 1947 uczeń kamieniarza w Düsseldorfie, w latach 1948–1952 studiował grafikę i rzeźbę na Akademii Sztuk Pięknych w Düsseldorfie u prof. Seppa Magesa i Ottona Pankoka. W okresie 1951–1952 odbył podróże do Włoch i Francji; od 1953 zamieszkał w Berlinie, gdzie w 1953–1956 studiował rzeźbę u Karla Hartunga w Hochschule für Bildende Künste. W 1955 debiut literacki (trzecia nagroda w konkursie poetyckim rozgłośni radiowej Süddeutscher Rundfunk), pierwsze czytanie przed berlińską Gruppe 47; w 1956 debiut książkowy: tom poezji i grafik Die Vorzüge der Windhühner. W latach 1956–1960 mieszkał w Paryżu, zorganizował pierwszą wystawę swoich prac plastycznych i grafik w Stuttgarcie. W latach 60.–80. XX wieku zaangażował się w działalność SPD (zrezygnował z członkostwa w 1992), aktywnie popierał Willy’ego Brandta. Razem z nim – jako kanclerzem Niemiec – brał udział w podróżach zagranicznych.
W latach 1963–1989 członek berlińskiej Hochschule für Bildende Künste; w 1965 doktor honoris causa Kenyon College. W okresie 1967–1969 doradca scen miejskich we Frankfurcie nad Menem; 1972–1987 mieszkał w Wewelsfleth w Szlezwiku-Holsztynie. W 1976 został założycielem i wydawcą (z Heinrichem Böllem i Carolą Stern) pisma „L’76” i współzałożycielem Rady Autorów w wydawnictwie Luchterband; doktor honoris causa Uniwersytetu Harvarda. W 1978 założyciel fundacji Alfred-Döblin-Preis (Nagrody Alfreda Döblina), wspierającej młodych pisarzy niemieckich obszaru językowego. W 1980 założyciel wydawnictwa „L’80”; w latach 1983–1986 prezydent berlińskiej Hochschule für Bildende Künste; w 1984 członek jury Biennale Weneckiego. W 1985 podarował Landowi Berlińskiemu dom w Wewelsfleth (dom pracy twórczej Alfred-Döblin-Haus).
W 1985 uhonorowany Medalem Stolema. Od sierpnia 1986 do stycznia 1987 przebywał w Kalkucie. W 1990 doktor honoris causa Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. W 1992 założyciel wspierającej polsko-niemieckie związki w dziedzinie kultury Daniel-Chodowiecki-Stiftung (Fundacja im. Daniela Chodowieckiego); tegoż roku zorganizowano wielką wystawę jubileuszową (z okazji 40-lecia pracy twórczej) w Kunsthalle w Berlinie. W 1993 doktor honoris causa Uniwersytetu Gdańskiego; w tym samym roku nadano mu również honorowe obywatelstwo Gdańska. W 1999 otrzymał literacką Nagrodę Nobla („Za odmalowanie zapomnianego oblicza historii w bajkach przesyconych czarnym humorem”). W 2000 współzałożyciel fundacji Wolfgang-Koeppen-Stiftung. W 2006 stał się bohaterem głośnego sporu związanego z ujawnieniem jego służby w Waffen-SS.
Ważniejsze utwory: Die Danziger Trilogie (Trylogia Gdańska) – Die Blechtrommel (1959; wyd. pol. Blaszany bębenek, 1979), Katz und Maus (1961; wyd. pol. Kot i mysz, 1963), Hundejahre (1963, wyd. pol. Psie lata, 1990); Geschichte (1968, jako Artur Knoff; wyd. pol. Historie, 1988); Örtlich betäubt (1969; wyd. pol. Miejscowe znieczulenie, 1997); Aus dem Tagebuch einer Schnecke (1972; wyd. pol. Z dziennika ślimaka, 1991); Der Butt (1977; wyd. pol. Turbot, 1995); Das Treffen in Telgte (1979; wyd. pol. Spotkanie w Telgte, 1992); Kopf-geburten oder Die Deutschen sterben aus (1980); Die Rättin (1986; wyd. pol. Szczurzyca, 1993); Zunge zeigen (1988; wyd. pol. Pokazać język, 2003); Unkenrufe (1992; wyd. pol. Wróżby kumaka, 1992); Ein weites Feld (1995; wyd. pol. Rozległe pole, 2000); Mein Jahrhundert (1999; wyd. pol. Moje stulecie 1999); Im Krebsgang (2002; wyd. pol. Idąc rakiem, 2002); Beim Häuten der Zwiebel (2006; wyd. pol. Przy obieraniu cebuli, 2007); Die Box (2008; wyd. pol. Skrzynka. Opowieść z ciemni, 2009); Unterwegs von Deutschland nach Deutschland. Tagebuch 1990 (2009); Grimms Wörter. Eine Liebeserklärung (2010). W 2002 na pl. Wybickiego we Wrzeszczu Dolnym stanął poświęcony pisarzowi pomnik „Z Oskarkiem”. 23 V 2009 w Parku im. Ronalda Reagana z inicjatywy Fundacji Wspólnota Gdańska odsłonięto jego popiersie, autorstwa Anny Bem-Boruckiej, jako część wystawy stałej "Wielcy Gdańszczanie". 6 X 2014 przy ul. Szerokiej 37 odsłonięto podarowaną przez niego Gdańskowi rzeźbę Turbot pochwycony (ręka trzymająca rybę, rzeźbę wykonał w 1982).
W 1954 ożenił się z Anną Schwarz, po rozwodzie w 1978 ponownie żonaty od 1979 z Ute Grunert (zm. 24 IV 2021 Berlin). Od 27 X 2016 patron ronda na skrzyżowaniu ul. Aldony i ul. Wajdeloty we Wrzeszczu Dolnym. Zo. też Stowarzyszenie Güntera Grassa w Gdańsku, Gdańska Galeria Miejska, Dom Dobroczynności/Sierociniec.