WIEDER REINHOLD, burmistrz Gdańska

Aktualna wersja na dzień 14:46, 12 kwi 2024

Herb Reinholda Wiedera według Nicolausa Langa z 1694

Strona tytułowa żałobnego wiersza po śmierci Elisabeth, żony Reinholda Wiedera, 1679

REINHOLD WIEDER (30 IV 1633 Gdańsk – 10 XI 1707 Gdańsk), burmistrz Gdańska. Wnuk Georga Wiedera (1552 – 28 X 1614 Elbląg), w latach 1603–1614 burmistrza w Elblągu. Syn Benigny (1600–1669), córki kupca gdańskiego Moritza von Peschwitza i poślubionego w styczniu 1628 w gdańskim kościele Najświętszej Marii Panny (NMP) Valentina (8 II 1590 Gdańsk – pochowany 23 V 1667 pod płytą nagrobną nr 389 w kościele NMP), kupca, dzierżawcy majątku Grochowo (koło Sztutowa), który wraz z bratem Michaelem (6 IX 1579 Elbląg – 1 IX 1645 Gdańsk) przeniósł się do Gdańska. Michael ożenił się w Gdańsku 8 IX 1607 w kościele NMP z Adelgundą (1589–1663), córką burmistrza Johanna van der Linde, z którą miał dziesięcioro dzieci. W 1617 był ławnikiem, w 1632 rajcą, w 1633 sędzią, także właścicielem Arciszewa.

Miał trzech braci, z których Ernst (1628 – 19 XII 1650) oraz Moritz (1635 – pochowany 18 VI 1653) umarli w młodości oraz Valentina (ur. 1630), o którym wiadomo, że był właścicielem grobu nr 303 w kościele Najświętszej Marii Panny (NMP). W październiku 1643, z Ernstem i Valentinem, został uczniem Gimnazjum Akademickiego. Studiował w 1655 na kalwińskim uniwersytecie we Franeker (Fryzja, Niderlandy), w 1656 i 1658 dwukrotnie rozpoczynał studia na również kalwińskim uniwersytecie w Lejdzie. W 1668 został sekretarzem miejskim w Gdańsku, w kwietniu 1669 wysłano go (wraz z innym sekretarzem, Adrianem Stoddartem), w charakterze rezydenta gdańskiego do Warszawy. W maju–wrześniu 1669 relacjonowali oni Radzie Miejskiej Gdańska przebieg wolnej elekcji, na której królem Polski wybrano Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Rezydentem gdańskim w Warszawie był, z krótkimi przerwami, do 1677. Prowadził dziennik wydarzeń dotyczących sporu władz miejskich Gdańska z opozycją rzemieślniczą z okresu 1677–1678 i konfliktu między gdańskimi luteranami a katolicką mniejszością ( tumult 1678) oraz związanej z nim interwencji króla polskiego Jana III Sobieskiego w mieście, przejmując prowadzenie notatek 15 XII 1677 od Johanna Kolkaua i doprowadzając je do 14 II 1678.

7 II 1679 otrzymał kupieckie obywatelstwo Gdańska. Od 1685 był ławnikiem, od 1690 rajcą, w 1693 sędzią. Od 1702 był burmistrzem. Urząd pierwszego burmistrza pełnił w 1703 i 1707, drugiego w 1702 i 1706, trzeciego w 1705, czwartego w 1704. W 1700 król August II powołał go na urząd burgrabiego królewskiego w Gdańsku. Wybór na burmistrza uczcili wierszami gratulacyjnymi m.in. rektor szkoły św. Katarzyny Johann Ernst Schröder i student teologii (późniejszy – 1713 – pastor w Tczewie) Gabriel Benter (1682–1721).

Burmistrzem został w trudnym dla Gdańsk okresie początków tzw. Wielkiej Wojny Północnej. W 1703, jako burmistrz prezydujący (pierwszy), zmuszony był pertraktować z okupującym Prusy Królewskie dowódcą wojsk szwedzkich, generałem Magnusem Stenbockiem. Dla uchronienia terytorium gdańskiego od spustoszenia, a miasta od oblężenia, Rada Miejska pod jego przewodnictwem podjęła decyzję o zapłaceniu Szwedom wysokiej kontrybucji.

W 1700 był właścicielem majątku Arciszewo pod Gdańskiem. 5 II 1673 w kościele NMP poślubił Elisabeth Connert (1637 – 10 VII 1679), najprawdopodobniej córkę Johanna Connerta, wdowę po Michaelu Podewils. Powtórnie ożenił się 23 II 1681 (również w kościele NMP) z Florentiną (1647 – pochowana 6 V 1700 tamże), córką kupca Nicolausa Koopmanna, siostrą Elisabeth, drugiej żony astronoma Jana Heweliusza. Córka z pierwszego małżeństwa, 1/ Susanna Maria (ur. 1675), wyszła za mąż za Barthela Schreita, ławnika (1727–1734). Mężatkami były również córki z drugiego małżeństwa. 2/ Virginia Renata (28 XII 1688 – 1761) poślubiła w 1710 w kościele NMP wdowca, doktora medycyny, fizyka miejskiego Gottfrieda Stüve (1664–1729). 3/ Anna Catharina (1690 – 1739) wychodziła za mąż dwukrotnie, po raz pierwszy 13 II 1710 w kościele św. Jana za Friedricha Wilhelma Hagedorna. Po raz drugi poślubiła w 1735 w kalwińskim kościele św. Elżbiety kupca Johanna Alexandra Jungschultza (1695 – 1767 Gdańsk) i wyprowadziła się wraz z nim do Elbląga. Wieku dojrzałego dożyła jeszcze pozostająca panną 4/ Florentina Elisabeth (1681 – 1721). Kolejna córka oraz wszyscy trzej synowie umarli w dzieciństwie, co spowodowało, że jego majątek przeszedł na rodziny córek. Pochowany 17 XI 1707 w krypcie kościoła NMP płytą nagrobną nr 303. DK SK

Bibliografia:
Księga przyjęć do prawa miejskiego w Gdańsku 1536–1814, wyd. Andrzej Groth, Ewa Łączyńska-Bartoszek, Dariusz Kaczor, Gdańsk 2019, t. VI, s. 479.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580-1814, Warszawa-Poznań 1974, s. 144.
Drost Willi, Kunstdenkmäler der Stadt Danzig, Band 1, Stuttgart, 1957, s. 116-118.
Hirsch Ferdinand, Zur Geschichte der polnischen Koenigswahl von 1669, Zeitschrift des Westpreußischen Geschichtsvereins, H. 25, 1889.
Methner Aethur, Die Danziger Stadtschreiber 1650-1700, Danziger Familiengeschichtliche Beiträge, H. 2, Daznig 1934.
Siek Bartłomiej, Szarszewski Adam, Vitae medicorum Gedanensium — rękopis z połowy XVIII w. ze zbiorów Biblioteki Gdańskiej Polskiej Akademii Nauk, Studia Źródłoznawcze, t. 53, 2015, s. 149.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.-18. Jahrhundert, Klausdorf/Schwentine 1986-1992, Bd. 1, 220; 5, 72.
Zdrenka Joachim, Urzędnicy miejscy Gdańska w latach 1342–1792 i 1807–1814, t. I Spisy t. II Biogramy, Gdańsk 2008.