GIMNAZJUM POLSKIE
Linia 8: | Linia 8: | ||
[[File:Niebo_Polskie.png|thumb|Fresk „Niebo Polskie” po rekonstrukcji]] | [[File:Niebo_Polskie.png|thumb|Fresk „Niebo Polskie” po rekonstrukcji]] | ||
− | '''GIMNAZJUM POLSKIE''' (od lat 1934/1935 Gimnazjum Macierzy Szkolnej, od 1935 Gimnazjum im. Józefa Piłsudskiego Macierzy Szkolnej), 9-letnie, po reformie z 1937–1938 koedukacyjne, 8-letnie, z językiem polskim jako wykładowym, w dawnych koszarach przy Am Weißen Turm 1 (obecnie ul. Augustyńskiego 1), przyznanych Polsce w 1921 z podziału mienia poniemieckiego, rozbudowanych i zmodernizowanych w latach 1936–1939. Początkowo zarząd [[GMINA POLSKA | Gminy Polskiej]] planował uruchomienie gimnazjum w również przyznanych Polsce [[KOSZARY | koszarach]] we Wrzeszczu przy Heeresanger (al. Legionów), w koszarach przy Am Weißen Turm 1 umieścić zaś Polski Dom Ludowy. | + | '''GIMNAZJUM POLSKIE''' (od lat 1934/1935 Gimnazjum Macierzy Szkolnej, od 1935 Gimnazjum im. Józefa Piłsudskiego Macierzy Szkolnej), 9-letnie, po reformie z 1937–1938 koedukacyjne, 8-letnie, z językiem polskim jako wykładowym, w dawnych koszarach przy Am Weißen Turm 1 (obecnie ul. Augustyńskiego 1), przyznanych Polsce w 1921 z podziału mienia poniemieckiego, rozbudowanych i zmodernizowanych w latach 1936–1939. Początkowo zarząd [[GMINA POLSKA | Gminy Polskiej]] planował uruchomienie gimnazjum w również przyznanych Polsce [[KOSZARY | koszarach]] we Wrzeszczu przy Heeresanger (al. Legionów), w koszarach przy Am Weißen Turm 1 umieścić zaś Polski Dom Ludowy. W początkach lutego 1922 przesądzono o jego docelowej lokalizacji przy Am Weißen Turm 1. Gimnazjum powstało dzięki pomocy finansowej polskiego społeczeństwa po apelu [[PRZYBYSZEWSKI STANISŁAW, dramaturg, pisarz, patron gdańskiej ulicy | Stanisława Przybyszewskiego]]. Zajęcia rozpoczęto 9 V 1922, oficjalnie uroczystości inauguracyjne miały miejsce 13–14 maja (sobota-niedziela), rozpoczynając się mszą w [[KOŚCIÓŁ ŚW. JÓZEFA (Stare Miasto) | kościele św. Józefa]] celebrowaną przez ks. Makowskiego z kazaniem ks. [[MISZEWSKI LEON, ksiądz, działacz gdańskiej Polonii, patron gdańskiej ulicy| Leona Miszewskiego]] i występem chóru Towarzystwa Śpiewaczego „Cecylia” i następnie poświęceniem gmachu szkoły, kończąc niedzielnym "obchodem" w [[TEATR WILHELMA | Teatrze Wilhelma]] przy Langgarten (ul. Długie Ogrody), z przemówieniem Stanisława Przybyszewskiego i warszawskiego literata Adolfa Nowaczyńskiego oraz koncertem. Duży wpływ na rozwój i poziom wywarł dyrektor [[AUGUSTYŃSKI JAN, dyrektor Gimnazjum Polskiego, patron ulicy | Jan Augustyński]], wysoki poziom nauczania zapewniała przybyła z Polski wykwalifikowana kadra pedagogiczna. W pierwszym roku szkolnym 1922/1923 liczyło 199 uczniów i 10 nauczycieli, w 1938 – 600 uczniów i 36 nauczycieli; w 1927 maturę zdało 7, w 1939 – 26 uczniów.<br/><br/> |
Ze względu na wysokie czesne (20 guldenów gdańskich miesięcznie) większość uczniów nie kończyła gimnazjum, kontynuując naukę w [[POLSKIE SZKOŁY HANDLOWE W II WOLNYM MIEŚCIE GDAŃSKU | polskich szkołach handlowych]]. Przeszło połowę uczniów stanowiły dzieci polskich urzędników w [[WOLNE MIASTO GDAŃSK, 1920–1939 | II Wolnym Mieście Gdańsku]] (WMG), większość miała [[OBYWATELSTWO MIEJSKIE | obywatelstwo gdańskie]]. Nauczyciele (w 1922 – 10, w 1938 – 36) na ogół nie pochodzili z Gdańska i otrzymywali w porównaniu z nauczycielami w Polsce podwójne wynagrodzenie. Część z nich, [[CZARTKOWSKI ADAM, nauczyciel w Gimnazjum Polskim | Adam Czartkowski]], [[DRAGAN MARCIN, dyrektor Archiwum Państwowego, patron ulicy gdańskiej | Marcin Dragan]], [[JEŻ KAZIMIERA, nauczycielka w Gimnazjum Polskim | Kazimiera Jeżowa]], [[PNIEWSKI WŁADYSŁAW, nauczyciel w Gimnazjum Polskim | Władysław Pniewski]], była aktywna na polu naukowo-publicystycznym.<br/><br/> | Ze względu na wysokie czesne (20 guldenów gdańskich miesięcznie) większość uczniów nie kończyła gimnazjum, kontynuując naukę w [[POLSKIE SZKOŁY HANDLOWE W II WOLNYM MIEŚCIE GDAŃSKU | polskich szkołach handlowych]]. Przeszło połowę uczniów stanowiły dzieci polskich urzędników w [[WOLNE MIASTO GDAŃSK, 1920–1939 | II Wolnym Mieście Gdańsku]] (WMG), większość miała [[OBYWATELSTWO MIEJSKIE | obywatelstwo gdańskie]]. Nauczyciele (w 1922 – 10, w 1938 – 36) na ogół nie pochodzili z Gdańska i otrzymywali w porównaniu z nauczycielami w Polsce podwójne wynagrodzenie. Część z nich, [[CZARTKOWSKI ADAM, nauczyciel w Gimnazjum Polskim | Adam Czartkowski]], [[DRAGAN MARCIN, dyrektor Archiwum Państwowego, patron ulicy gdańskiej | Marcin Dragan]], [[JEŻ KAZIMIERA, nauczycielka w Gimnazjum Polskim | Kazimiera Jeżowa]], [[PNIEWSKI WŁADYSŁAW, nauczyciel w Gimnazjum Polskim | Władysław Pniewski]], była aktywna na polu naukowo-publicystycznym.<br/><br/> | ||
Program nauczania modyfikowano; starano się uwzględniać wymogi gimnazjalne w Polsce. Jako że część uczniów nie mówiła płynnie po polsku, duży nacisk kładziono na naukę języka polskiego. Kalendarz roku szkolnego był zbliżony do obowiązującego w Niemczech (jak w całym II WMG, rok szkolny 1 IV – 31 III, przerwa letnia lipiec–sierpień). Szkołą opiekowało się Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej. W latach 1938–1939 malarze związani z Bractwem św. Łukasza (Bolesław Cybis, Jan Zamojski, Stefan Płużyński) wykonali w auli gimnazjum fresk (ponad 100 m²) o tematyce patriotycznej (między innymi z „Tarczą Sobieskiego” [[HEWELIUSZ JAN, astronom | Jana Heweliusza]]), „Niebo Polskie”, skute i przykryte tynkiem przez hitlerowców (zachowały się rysunki pomocnicze i szkice, opis fresku pozostawił tamtejszy nauczyciel plastyki Marian Szyszko-Bohusz).<br/><br/> | Program nauczania modyfikowano; starano się uwzględniać wymogi gimnazjalne w Polsce. Jako że część uczniów nie mówiła płynnie po polsku, duży nacisk kładziono na naukę języka polskiego. Kalendarz roku szkolnego był zbliżony do obowiązującego w Niemczech (jak w całym II WMG, rok szkolny 1 IV – 31 III, przerwa letnia lipiec–sierpień). Szkołą opiekowało się Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej. W latach 1938–1939 malarze związani z Bractwem św. Łukasza (Bolesław Cybis, Jan Zamojski, Stefan Płużyński) wykonali w auli gimnazjum fresk (ponad 100 m²) o tematyce patriotycznej (między innymi z „Tarczą Sobieskiego” [[HEWELIUSZ JAN, astronom | Jana Heweliusza]]), „Niebo Polskie”, skute i przykryte tynkiem przez hitlerowców (zachowały się rysunki pomocnicze i szkice, opis fresku pozostawił tamtejszy nauczyciel plastyki Marian Szyszko-Bohusz).<br/><br/> |
Wersja z 19:50, 28 mar 2023
GIMNAZJUM POLSKIE (od lat 1934/1935 Gimnazjum Macierzy Szkolnej, od 1935 Gimnazjum im. Józefa Piłsudskiego Macierzy Szkolnej), 9-letnie, po reformie z 1937–1938 koedukacyjne, 8-letnie, z językiem polskim jako wykładowym, w dawnych koszarach przy Am Weißen Turm 1 (obecnie ul. Augustyńskiego 1), przyznanych Polsce w 1921 z podziału mienia poniemieckiego, rozbudowanych i zmodernizowanych w latach 1936–1939. Początkowo zarząd Gminy Polskiej planował uruchomienie gimnazjum w również przyznanych Polsce koszarach we Wrzeszczu przy Heeresanger (al. Legionów), w koszarach przy Am Weißen Turm 1 umieścić zaś Polski Dom Ludowy. W początkach lutego 1922 przesądzono o jego docelowej lokalizacji przy Am Weißen Turm 1. Gimnazjum powstało dzięki pomocy finansowej polskiego społeczeństwa po apelu Stanisława Przybyszewskiego. Zajęcia rozpoczęto 9 V 1922, oficjalnie uroczystości inauguracyjne miały miejsce 13–14 maja (sobota-niedziela), rozpoczynając się mszą w kościele św. Józefa celebrowaną przez ks. Makowskiego z kazaniem ks. Leona Miszewskiego i występem chóru Towarzystwa Śpiewaczego „Cecylia” i następnie poświęceniem gmachu szkoły, kończąc niedzielnym "obchodem" w Teatrze Wilhelma przy Langgarten (ul. Długie Ogrody), z przemówieniem Stanisława Przybyszewskiego i warszawskiego literata Adolfa Nowaczyńskiego oraz koncertem. Duży wpływ na rozwój i poziom wywarł dyrektor Jan Augustyński, wysoki poziom nauczania zapewniała przybyła z Polski wykwalifikowana kadra pedagogiczna. W pierwszym roku szkolnym 1922/1923 liczyło 199 uczniów i 10 nauczycieli, w 1938 – 600 uczniów i 36 nauczycieli; w 1927 maturę zdało 7, w 1939 – 26 uczniów.
Ze względu na wysokie czesne (20 guldenów gdańskich miesięcznie) większość uczniów nie kończyła gimnazjum, kontynuując naukę w polskich szkołach handlowych. Przeszło połowę uczniów stanowiły dzieci polskich urzędników w II Wolnym Mieście Gdańsku (WMG), większość miała obywatelstwo gdańskie. Nauczyciele (w 1922 – 10, w 1938 – 36) na ogół nie pochodzili z Gdańska i otrzymywali w porównaniu z nauczycielami w Polsce podwójne wynagrodzenie. Część z nich, Adam Czartkowski, Marcin Dragan, Kazimiera Jeżowa, Władysław Pniewski, była aktywna na polu naukowo-publicystycznym.
Program nauczania modyfikowano; starano się uwzględniać wymogi gimnazjalne w Polsce. Jako że część uczniów nie mówiła płynnie po polsku, duży nacisk kładziono na naukę języka polskiego. Kalendarz roku szkolnego był zbliżony do obowiązującego w Niemczech (jak w całym II WMG, rok szkolny 1 IV – 31 III, przerwa letnia lipiec–sierpień). Szkołą opiekowało się Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej. W latach 1938–1939 malarze związani z Bractwem św. Łukasza (Bolesław Cybis, Jan Zamojski, Stefan Płużyński) wykonali w auli gimnazjum fresk (ponad 100 m²) o tematyce patriotycznej (między innymi z „Tarczą Sobieskiego” Jana Heweliusza), „Niebo Polskie”, skute i przykryte tynkiem przez hitlerowców (zachowały się rysunki pomocnicze i szkice, opis fresku pozostawił tamtejszy nauczyciel plastyki Marian Szyszko-Bohusz).
Gimnazjum działało do 29 VIII 1939. Podczas II wojny światowej w budynkach mieściło się dowództwo XX okręgu wojskowego Wermachtu (obejmującego Pomorze Wschodnie i Kujawy). W latach 1945–2013 budynek ponownie przeznaczony na funkcje szkolne (zob. Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego nr 1). Podczas zjazdu byłych wychowanków 7 IX 1957 na budynku szkoły odsłonięto tablicę pamiątkową.
W 2014 budynek przejął Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego. Ze środków finansowych Urzędu w latach 2017-2018 zrekonstruowano fresk „Niebo Polskie”. Zespołem rekonstrukcyjnym, w składzie dr Anna Waligórska, mgr Aleksandra Kołwzan-Garczyńska, mgr Tomasz Kowalski, mgr Przemysław Garczyński, mgr Michał Wirtel, Władysław Tyrkin, kierował prof. Jacek Zdybel z Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku.
Uroczystość odsłonięcia zrekonstruowanego fresku miała miejsce 8 V 2018. W rocznicę tego wydarzenia (19 IV 2019) wyjechał na ulice Gdańska tramwaj typu Düwag N8C nr 1135, na którym umieszczono fragmenty tego dzieła.
1922 | dr Antoni Snowacki |
1922–1923 | dr Wilhelm Urbanicki |
1923–1925 | Feliks Ziemkowski |
1925–1939 | Jan Augustyński |