GMINA POLSKA
| < Poprzednie | Następne > |
(z niesionym fragmentem wiersza-hymnu Jana Kasprowicza), lipiec 1933
GMINA POLSKA. Organizacja społeczno-polityczna, założona 21 IV 1921, od 1924 w siedzibie przy Wallgasse 16 (ul. Wałowa), tzw. Dom Polski. Stawiała sobie za cel obronę praw społecznych, socjalnych, kulturalnych, szkolnych i politycznych gdańskiej Polonii na terenie ► II Wolnego Miasta Gdańska (WMG).
Inicjatorem założenia był reprezentujący po 1918 w Gdańsku ludność polską ► Podkomisariat Naczelnej Rady Ludowej w Gdańsku, na czele z prezesem ► Władysławem Paneckim, wiceprezesami ► Józefem Czyżewskim i Stanisławem Leszczyńskim, kontrolerem generalnym Teofilem Kopczyńskim i sekretarzem generalnym ► Erazmem Czarneckim. Ideę jej założenia głoszono od stycznia 1921, także na łamach polskiej prasy (► „Gazeta Gdańska”).
Dążyła do koordynacji działań wszystkich polskich organizacji w II WMG. Członkowie dzielili się na zwyczajnych, czyli pełnoprawnych (obywatele Gdańska) i nadzwyczajnych (obywatele Polski) – mających tylko głos doradczy. W latach 1932-1933 miała siedem wydziałów: I. Prawno-Polityczny i Prasowy, II. Finansowy, III. Organizacyjny, IV. Kościelny, V. Szkolny i Porady Prawnej, VI. Wiejski i Kulturalno-Oświatowy i VII. Opieki Społecznej. W 1923 liczyła 7500 członków, w tym 3500 nadzwyczajnych, w 1933 ponad 5000 członków, w tym 1000 nadzwyczajnych. Podporządkowane jej było m.in. ► Zjednoczenie Zawodowe Polskie. Do kierownictwa należeli m.in. Władysław Panecki, Józef Czyżewski, ► Franciszek Kubacz, ► Zygmunt Moczyński, ► Antoni Lendzion, Erazm Czarnecki. Wydawała pismo „Gmina Polska”.
Po 1926 nasiliły się tarcia między zwolennikami endecji i chadecji a osobami popieranymi przez ► Komisariat Generalny RP. W 1933 musiała konkurować z nowo powstałym ► Związkiem Polaków w WMG. Wobec narastającego zagrożenia ze strony nazistów, 23 V 1937 nastąpiło połączenie obu organizacji w ► Gminę Polską Związku Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku.
