ZWIĄZEK POLAKÓW W WOLNYM MIEŚCIE GDAŃSKU
| < Poprzednie | Następne > |
ZWIĄZEK POLAKÓW W WOLNYM MIEŚCIE GDAŃSKU (Verband der Polen in der Freien Stadt Danzig). Organizacja społeczno-polityczna powstała 13 VI 1933, na zebraniu w sali Klubu Sportowego ► Gedania. Cieszyła się, w przeciwieństwie do ► Gminy Polskiej, poparciem ► Komisariatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej. Związek założyli, opracowali założenia ideowo-programowe i statut ► Zygmunt Moczyński (marszałek Rady Naczelnej), Henryk Królikowski-Muszkiet (pierwszy prezes) i kierownik Oddziału Społecznego Komisariatu Generalnego RP Ignacy Ziętkiewicz. W odróżnieniu od Gminy Polskiej pełnoprawnymi członkami związku mogły być osoby pochodzenia lub języka polskiego, zarówno te posiadające ► obywatelstwo II Wolnego Miasta Gdańska (WMG), jak te posiadające obywatelstwo polskie. Związek stał na gruncie wolności sumienia (czym również różnił się od zmierzającej w stronę klerykalizmu Gminy Polskiej), zakładał dążenie do zjednoczenia wszystkich Polaków w II WMG wedle zasady "jeden za wszystkich, wszyscy za jednego", stał na gruncie niezmienności ustaleń traktatu wersalskiego i przeciwstawiał się wszelkim zmianom stanu prawnego w Gdańsku, działać miał w porozumieniu z władzami państwa polskiego, zapowiadał walkę z bezrobociem wśród Polaków w Gdańsku i opiekę nad polską ubogą ludnością.
Organem głównym była Rada Naczelna i Zarząd Główny. W skład pierwszego Zarządu weszli: Henryk Królikowski-Muszkiet jako prezes, Franciszek Kunz i Julian Kapuściński jako wiceprezesi, Zygmunt Moczyński jako marszałek, ► Bronisław Budzyński jako wicemarszałek, Bolesław Paszota jako dyrektor biura, jako członkowie Aleksander Schiller, Józef Mey, ► Michał Bellwon, Franciszek Drążkowski, Antoni Maciejewski, jako członkowie Komisji Rewizyjnej: Piotr Bresiński, Juliusz Bittner, Aleksander Krasiński. Od października 1934 prezesem był ► Piotr Jeż, po nim Bronisław Budzyński. W pierwszym okresie organami pomocniczymi były: Główna Rada Wychowania Obywatelskiego (pod przewodnictwem ► Jana Augustyńskiego i ► Mariana Seredyńskiego, Główna Rada Pracy (pod przewodnictwem ► Alfreda Siebeneichena i Franciszka Drążkowskiego), Rada Opieki Społecznej (pod kierunkiem Ignacego Ziętkiewicza i Aleksandra Schillera), Rada Gospodarczo-Finansowa (pod kierunkiem Wacława Konderskiego i Eryka Budzyńskiego) oraz Wydział Organizacyjny (pod kierunkiem Juliana Kapuścińskiego) i Komisja Programowa (pod kierunkiem Rafała Kurnatowskiego, następnie Włodzimierza Moderowa). Od 4 VI 1934 funkcjonowała też Rada Pracy Kobiet (pod kierunkiem ► Kazimiery Jeż, Kazimiery Kürbisowej, ► Bogumiły Wika-Czarnowskiej). 1 XII 1933 powołano "Straż Porządkową" dla utrzymania dyscypliny w szeregach organizacyjnych oraz porządku podczas zebrań, wieców, uroczystości, pochodów i wycieczek.
Strojem związkowym była szara "maciejówka" z czarnym, skórzanym daszkiem i odznaką Związku Polaków, szara koszula z różnokolorowym krawatem, szara marynarka z trzema guzikami i czterema kieszeniami, biało-czerwona opaska z dwoma zielonymi ukośnymi pasami, szare spodnie. Organem prasowym była „Straż Gdańska” (1933–1939), hymnem pieśń My, Pierwsza Brygada, pozdrowieniem "Cześć". W chwili powołania (1933) Związek liczył około 4000 osób, w 1936 - 8037 członków i 2118 kandydatów (w tym 3543 kobiety), przeważali członkowie z obywatelstwem II WMG (5955 osób). Niektórzy (urzędnicy, kolejarze) zapisywali się pod presją pracodawcy, nadal należąc do Gminy Polskiej, niektórzy pełnili jednocześnie funkcje w obu związkach.
W 1935 Związek i Gmina Polska przed wyborami do Volkstagu powołały wspólny Komitet Wyborczy (Polski Komitet Porozumiewawczy), co było pierwszym krokiem do przezwyciężenia rozbicia Polonii gdańskiej i utworzenia 23 V 1937 ► Gminy Polskiej Związek Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku.
