EHLER FRIEDRICH, burmistrz Gdańska
| Linia 3: | Linia 3: | ||
Od kwietnia 1616 był uczniem [[GIMNAZJUM AKADEMICKIE | Gimnazjum Akademickiego]], w 1626 udał się w towarzystwie Heinricha Damlera i pod opieką ochmistrza Nicolausa Ritterhausa udał się na studia do Altdorfu. Zwiedził Francję (nauczył się języka francuskiego), w 1628 studiował we włoskiej (katolickiej) Sienie. Na krotko powrócił do Gdańska, następnie odbył podróż po Holandii gdzie uczył się geometrii i perspektywy, słuchał wykładów w Oxfordzie. Po powrocie w grudniu 1634 do Gdańska zajął się kupiectwem. Od 1641 był ławnikiem [[GŁÓWNE MIASTO | Głównego Miasta]], od 1645 [[RADA MIEJSKA | rajcą]], w 1649 [[SĘDZIA | sędzią]]. Od 1650 był burmistrzem. Urząd pierwszego burmistrza pełnił w 1651, 1655, 1659 i 1663, drugiego w 1650, 1654, 1658 i 1662, trzeciego w 1653, 1657, 1661 i 1665, czwartego w 1652, 1656, 1660 i 1664. W 1653 i 1656 był [[BURGRABIOWIE | burgrabią]] królewskim w Gdańsku.<br/><br/> | Od kwietnia 1616 był uczniem [[GIMNAZJUM AKADEMICKIE | Gimnazjum Akademickiego]], w 1626 udał się w towarzystwie Heinricha Damlera i pod opieką ochmistrza Nicolausa Ritterhausa udał się na studia do Altdorfu. Zwiedził Francję (nauczył się języka francuskiego), w 1628 studiował we włoskiej (katolickiej) Sienie. Na krotko powrócił do Gdańska, następnie odbył podróż po Holandii gdzie uczył się geometrii i perspektywy, słuchał wykładów w Oxfordzie. Po powrocie w grudniu 1634 do Gdańska zajął się kupiectwem. Od 1641 był ławnikiem [[GŁÓWNE MIASTO | Głównego Miasta]], od 1645 [[RADA MIEJSKA | rajcą]], w 1649 [[SĘDZIA | sędzią]]. Od 1650 był burmistrzem. Urząd pierwszego burmistrza pełnił w 1651, 1655, 1659 i 1663, drugiego w 1650, 1654, 1658 i 1662, trzeciego w 1653, 1657, 1661 i 1665, czwartego w 1652, 1656, 1660 i 1664. W 1653 i 1656 był [[BURGRABIOWIE | burgrabią]] królewskim w Gdańsku.<br/><br/> | ||
Jako rajca w 1653 uczestniczył w negocjacjach z opatem [[KLASZTOR CYSTERSÓW W OLIWIE | klasztoru cystersów w Oliwie]] [[KĘSOWSKI ALEKSANDER | Aleksandrem Kęsowskim]] między innymi w sprawie pozyskania gruntów pod rozbudowywany wówczas Szaniec Zachodni twierdzy [[WISŁOUJŚCIE | Wisłoujście]] (na terenie późniejszego [[NOWY PORT | Nowego Portu]]). W czasie wojny polsko-szwedzkiej („potopu") już jako burmistrz stanął w 1656 na czele Rady Wojennej. Był odpowiedzialny za przygotowanie miasta do obrony, podjął decyzję o prewencyjnym zniszczeniu otaczających miasto przedmieść, głównie biskupich i kościelnych posiadłości ([[STARE SZKOTY | Stare Szkoty]], [[CHEŁM | Chełm]], [[SIEDLCE | Siedlce]]). Zniszczeniu uległo wówczas między innymi [[KOLEGIUM GDAŃSKIE W STARYCH SZKOTACH | Kolegium Gdańskie]] (jezuickie) na Starych Szkotach, ale także [[LUTERANIE | luterański]] [[KOŚCIÓŁ ZBAWICIELA (I) | kościół Zbawiciela]] na [[ZAROŚLAK| Zaroślaku]]. W czasie blokady Gdańska przez wojska szwedzkie kierował zaopatrzeniem gdańskich wojsk i utrzymaniem fortyfikacji, sprawując cywilny nadzór nad miejskim garnizonem. W listopadzie 1656, przejmując listy szwedzkie kierowane do jednego z oficerów w twierdzy Wisłoujście (o podobnie brzmiącym nazwisku, Floriana Elerta), udaremnił zdradę i wydanie twierdzy w ręce wroga. Na sejmie w 1658 roku za zasługi i wierną służbę Rzeczypospolitej podczas tej wojny uzyskał – wespół z kilkoma innymi gdańskimi mieszczanami – indygenat (zatwierdzenie obcego szlachectwa) od króla polskiego Jana Kazimierza. Zatwierdzony mu wówczas herb przedstawiał w polu srebrnym czerwoną wiewiórkę z orzechem w łapkach siedzącą na zielonym pagórku i był w dużym stopniu podobny do herbu jednego z najbardziej szanowanych rodów w Prusach Królewskich, von Baysen (Bażyńskich).<br/><br/> | Jako rajca w 1653 uczestniczył w negocjacjach z opatem [[KLASZTOR CYSTERSÓW W OLIWIE | klasztoru cystersów w Oliwie]] [[KĘSOWSKI ALEKSANDER | Aleksandrem Kęsowskim]] między innymi w sprawie pozyskania gruntów pod rozbudowywany wówczas Szaniec Zachodni twierdzy [[WISŁOUJŚCIE | Wisłoujście]] (na terenie późniejszego [[NOWY PORT | Nowego Portu]]). W czasie wojny polsko-szwedzkiej („potopu") już jako burmistrz stanął w 1656 na czele Rady Wojennej. Był odpowiedzialny za przygotowanie miasta do obrony, podjął decyzję o prewencyjnym zniszczeniu otaczających miasto przedmieść, głównie biskupich i kościelnych posiadłości ([[STARE SZKOTY | Stare Szkoty]], [[CHEŁM | Chełm]], [[SIEDLCE | Siedlce]]). Zniszczeniu uległo wówczas między innymi [[KOLEGIUM GDAŃSKIE W STARYCH SZKOTACH | Kolegium Gdańskie]] (jezuickie) na Starych Szkotach, ale także [[LUTERANIE | luterański]] [[KOŚCIÓŁ ZBAWICIELA (I) | kościół Zbawiciela]] na [[ZAROŚLAK| Zaroślaku]]. W czasie blokady Gdańska przez wojska szwedzkie kierował zaopatrzeniem gdańskich wojsk i utrzymaniem fortyfikacji, sprawując cywilny nadzór nad miejskim garnizonem. W listopadzie 1656, przejmując listy szwedzkie kierowane do jednego z oficerów w twierdzy Wisłoujście (o podobnie brzmiącym nazwisku, Floriana Elerta), udaremnił zdradę i wydanie twierdzy w ręce wroga. Na sejmie w 1658 roku za zasługi i wierną służbę Rzeczypospolitej podczas tej wojny uzyskał – wespół z kilkoma innymi gdańskimi mieszczanami – indygenat (zatwierdzenie obcego szlachectwa) od króla polskiego Jana Kazimierza. Zatwierdzony mu wówczas herb przedstawiał w polu srebrnym czerwoną wiewiórkę z orzechem w łapkach siedzącą na zielonym pagórku i był w dużym stopniu podobny do herbu jednego z najbardziej szanowanych rodów w Prusach Królewskich, von Baysen (Bażyńskich).<br/><br/> | ||
| − | 19 VI 1640 poślubił Elisabeth (zm. 31 XII 1652), córkę burmistrza [[HOLTEN ARNOLD von | Arnolda von Holtena]]. 24 XI 1654 ożenił się ponownie, z Anną (zm. 3 I 1657), córką złotnika [[MACKENSEN ANDREAS I | Andreasa Mackensena I]], wdową po . | + | 19 VI 1640 poślubił Elisabeth (zm. 31 XII 1652), córkę burmistrza [[HOLTEN ARNOLD von | Arnolda von Holtena]]. 24 XI 1654 ożenił się ponownie, z Anną (zm. 3 I 1657), córką złotnika [[MACKENSEN ANDREAS I | Andreasa Mackensena I]], wdową po [[HONDIUS WILHELM, rytownik, kartograf | Wilhelmie Hondiusie]]. |
Z jego potomków do największego znaczenia doszli dwaj synowie z pierwszego małżeństwa: Arnold (6 III 1641 Gdańsk – 29 I 1681 Gdańsk, bezdzietnie), ławnik (od 1673) i Carl (3 II 1646 Gdańsk – 13 VI 1686 Gdańsk), ławnik (od 1681) i rajca (od 1686), dwukrotnie żonaty (ojciec burmistrza [[EHLER CARL GOTTLIEB | Carla Gottlieba Ehlera]]). Dwaj kolejni synowie: Joachim Friedrich (1644 – 1668) oraz jedyny potomek z drugiej żony Heinrich (1657–1675) umarli w wieku młodzieńczym, zdążywszy jedynie podjąć naukę. Jedyna córka Elisabeth (ur. 1652) zmarła w niemowlęctwie. Niemal każdą z uroczystości rodzinnych, ożenków, chrztów dzieci, pogrzebów czcił wydany drukiem wiersz lub panegiryk, których zachowało się w zbiorach [[POLSKA AKADEMIA NAUK BIBLIOTEKA GDAŃSKA | PAN Biblioteki Gdańskiej]] około trzydziestu. Niektóre z nich reprezentowały kunsztowną co do formy, lecz miałką co do treści tak zwaną poezję wizualną.<br/><br/> | Z jego potomków do największego znaczenia doszli dwaj synowie z pierwszego małżeństwa: Arnold (6 III 1641 Gdańsk – 29 I 1681 Gdańsk, bezdzietnie), ławnik (od 1673) i Carl (3 II 1646 Gdańsk – 13 VI 1686 Gdańsk), ławnik (od 1681) i rajca (od 1686), dwukrotnie żonaty (ojciec burmistrza [[EHLER CARL GOTTLIEB | Carla Gottlieba Ehlera]]). Dwaj kolejni synowie: Joachim Friedrich (1644 – 1668) oraz jedyny potomek z drugiej żony Heinrich (1657–1675) umarli w wieku młodzieńczym, zdążywszy jedynie podjąć naukę. Jedyna córka Elisabeth (ur. 1652) zmarła w niemowlęctwie. Niemal każdą z uroczystości rodzinnych, ożenków, chrztów dzieci, pogrzebów czcił wydany drukiem wiersz lub panegiryk, których zachowało się w zbiorach [[POLSKA AKADEMIA NAUK BIBLIOTEKA GDAŃSKA | PAN Biblioteki Gdańskiej]] około trzydziestu. Niektóre z nich reprezentowały kunsztowną co do formy, lecz miałką co do treści tak zwaną poezję wizualną.<br/><br/> | ||
Od 1652 dzierżawił od cystersów oliwskich majątek [[KONRADSHAMMER | Konradshammer]]. Dzierżawę tę przejął jego syn Carl, który w 1685 – wraz z małżonką, Anną Elisabeth z Schumannów – ustanowił ku uczczeniu pamięci ojca specjalną fundację stypendialną jego imienia, aż po początek XIX wieku utrzymującą od dwóch do siedmiu uczniów Gimnazjum Akademickiego.<br/><br/> | Od 1652 dzierżawił od cystersów oliwskich majątek [[KONRADSHAMMER | Konradshammer]]. Dzierżawę tę przejął jego syn Carl, który w 1685 – wraz z małżonką, Anną Elisabeth z Schumannów – ustanowił ku uczczeniu pamięci ojca specjalną fundację stypendialną jego imienia, aż po początek XIX wieku utrzymującą od dwóch do siedmiu uczniów Gimnazjum Akademickiego.<br/><br/> | ||
Wersja z 14:58, 14 paź 2022
FRIEDRICH EHLER (5 XII 1607 Gdańsk – 5 VI 1665 Gdańsk), burmistrz Gdańska. Jedyne dziecko kupca Joachima Ehlera (1580 – 9 III 1608) i poślubionej mu 6 III 1607 Anny (zm. XII 1653), córki Friedricha Hüttfelda, ławnika (od 1606). Po nagłej śmierci męża, Anna 21 V 1613 wyszła ponownie za mąż za Johanna Bolnera.
Od kwietnia 1616 był uczniem Gimnazjum Akademickiego, w 1626 udał się w towarzystwie Heinricha Damlera i pod opieką ochmistrza Nicolausa Ritterhausa udał się na studia do Altdorfu. Zwiedził Francję (nauczył się języka francuskiego), w 1628 studiował we włoskiej (katolickiej) Sienie. Na krotko powrócił do Gdańska, następnie odbył podróż po Holandii gdzie uczył się geometrii i perspektywy, słuchał wykładów w Oxfordzie. Po powrocie w grudniu 1634 do Gdańska zajął się kupiectwem. Od 1641 był ławnikiem Głównego Miasta, od 1645 rajcą, w 1649 sędzią. Od 1650 był burmistrzem. Urząd pierwszego burmistrza pełnił w 1651, 1655, 1659 i 1663, drugiego w 1650, 1654, 1658 i 1662, trzeciego w 1653, 1657, 1661 i 1665, czwartego w 1652, 1656, 1660 i 1664. W 1653 i 1656 był burgrabią królewskim w Gdańsku.
Jako rajca w 1653 uczestniczył w negocjacjach z opatem klasztoru cystersów w Oliwie Aleksandrem Kęsowskim między innymi w sprawie pozyskania gruntów pod rozbudowywany wówczas Szaniec Zachodni twierdzy Wisłoujście (na terenie późniejszego Nowego Portu). W czasie wojny polsko-szwedzkiej („potopu") już jako burmistrz stanął w 1656 na czele Rady Wojennej. Był odpowiedzialny za przygotowanie miasta do obrony, podjął decyzję o prewencyjnym zniszczeniu otaczających miasto przedmieść, głównie biskupich i kościelnych posiadłości ( Stare Szkoty, Chełm, Siedlce). Zniszczeniu uległo wówczas między innymi Kolegium Gdańskie (jezuickie) na Starych Szkotach, ale także luterański kościół Zbawiciela na Zaroślaku. W czasie blokady Gdańska przez wojska szwedzkie kierował zaopatrzeniem gdańskich wojsk i utrzymaniem fortyfikacji, sprawując cywilny nadzór nad miejskim garnizonem. W listopadzie 1656, przejmując listy szwedzkie kierowane do jednego z oficerów w twierdzy Wisłoujście (o podobnie brzmiącym nazwisku, Floriana Elerta), udaremnił zdradę i wydanie twierdzy w ręce wroga. Na sejmie w 1658 roku za zasługi i wierną służbę Rzeczypospolitej podczas tej wojny uzyskał – wespół z kilkoma innymi gdańskimi mieszczanami – indygenat (zatwierdzenie obcego szlachectwa) od króla polskiego Jana Kazimierza. Zatwierdzony mu wówczas herb przedstawiał w polu srebrnym czerwoną wiewiórkę z orzechem w łapkach siedzącą na zielonym pagórku i był w dużym stopniu podobny do herbu jednego z najbardziej szanowanych rodów w Prusach Królewskich, von Baysen (Bażyńskich).
19 VI 1640 poślubił Elisabeth (zm. 31 XII 1652), córkę burmistrza Arnolda von Holtena. 24 XI 1654 ożenił się ponownie, z Anną (zm. 3 I 1657), córką złotnika Andreasa Mackensena I, wdową po Wilhelmie Hondiusie.
Z jego potomków do największego znaczenia doszli dwaj synowie z pierwszego małżeństwa: Arnold (6 III 1641 Gdańsk – 29 I 1681 Gdańsk, bezdzietnie), ławnik (od 1673) i Carl (3 II 1646 Gdańsk – 13 VI 1686 Gdańsk), ławnik (od 1681) i rajca (od 1686), dwukrotnie żonaty (ojciec burmistrza Carla Gottlieba Ehlera). Dwaj kolejni synowie: Joachim Friedrich (1644 – 1668) oraz jedyny potomek z drugiej żony Heinrich (1657–1675) umarli w wieku młodzieńczym, zdążywszy jedynie podjąć naukę. Jedyna córka Elisabeth (ur. 1652) zmarła w niemowlęctwie. Niemal każdą z uroczystości rodzinnych, ożenków, chrztów dzieci, pogrzebów czcił wydany drukiem wiersz lub panegiryk, których zachowało się w zbiorach PAN Biblioteki Gdańskiej około trzydziestu. Niektóre z nich reprezentowały kunsztowną co do formy, lecz miałką co do treści tak zwaną poezję wizualną.
Od 1652 dzierżawił od cystersów oliwskich majątek Konradshammer. Dzierżawę tę przejął jego syn Carl, który w 1685 – wraz z małżonką, Anną Elisabeth z Schumannów – ustanowił ku uczczeniu pamięci ojca specjalną fundację stypendialną jego imienia, aż po początek XIX wieku utrzymującą od dwóch do siedmiu uczniów Gimnazjum Akademickiego.
Żegnany co najmniej kilkunastoma wydanymi drukiem elegiami i epitafiami, pochowany został 11 VI 1665 w krypcie kaplicy św. Michała w kościele Najświętszej Marii Panny, gdzie również spoczęły obie jego małżonki.
Bibliografia:
Źródła:
Annales Monasterii Olivensis, Toruń, 1916-1919.
Volumina Legum, t. IV, Warszawa 1859.
Literatura:
Damus Ricgard, Der erste nordische Krieg bis zur Schlacht bei Warschau, Zeitschrift des Westpreußischen Geschichtsvereins, H. 12, Danzig 1884.
Keyser Erich, Olivaer Studien II, Zeitschrift des Westpreußischen Geschichtsvereins, H. 68, 1928.
Kotarski Edmund, Fundacje stypendialne w dawnym Gdańsku, w: Gdańskie Gimnazjum Akademickie, t. 1, Gdańsk 2008.
Muhl John, Danziger Bürgergeschelchter in laendlichen Besitz, Zeitschrift des Westpreußischen Geschichtsvereins, H. 71, 1931.
Rypson Piotr, Gdańska poezja wizualna, Rocznik Gdański, t. 47, 1987, z. 1.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.-18. Jahrhundert, Klausdorf/Schwentine 1986-1992, Bd. 1.
Zdrenka Joachim, Urzędnicy miejscy Gdańska w latach 1342-1792 i 1807-1814, t. I Spisy, t. II Biogramy, Gdańsk 2008.
