KWIATKOWSKI JAN, wydawca, działacz gdańskiej Polonii

Aktualna wersja na dzień 17:26, 15 lip 2023

Jan Kwiatkowski

Reklama „Gazety Gdańskiej” wydawanej przez Jana Kwiatkowskiego

Budynek Drukarni Gdańskiej, Trakt św. Wojciecha, stan z 2023

Tablica poświęcona Drukarni Gdańskiej

JAN KWIATKOWSKI (27 XII 1869 Poznań – 24 XI 1941 Łódź), drukarz, wydawca. Syn Tomasza i Teresy z domu Jaruszowskiej (zm. 25 XII 1917), brat przyrodni (po ojczymie) Marii z Jankowskich Wieczorkiewiczowej, matki Henryka Wieczorkiewicza. Po szkole podstawowej uczył się w Poznaniu przez trzy lata zawodu drukarza w "Dzienniku Poznańskim", praktykę odbył w "Kurierze Poznańskim", po roku rozpoczął pracę w wydawnictwie "Orędownik". Od 6 IV 1890 pracował w Zakładach Wydawniczych Karola Miarki w Mikołowie na Śląsku, zdobywając kwalifikacje do pracy edytorskiej. Redaktor i kierownik działu wydawniczego tych Zakładów, specjalizujących się w popularnych edycjach literatury pięknej dla mieszkańców Śląska. od 1906 redagował czasopismo "Rodzina". Od 1911 był kierownikiem filii Zakładów Wydawniczych w Raciborzu.

28 II 1913 za 18 000 marek nabył w Gdańsku „Gazetę Gdańską” wraz z drukarnią przy Vorstädtischer Graben 49 (ul. Podwale Przedmiejskie), do Gdańska sprowadził się z rodziną 1 kwietnia tego roku. „Gazetę Gdańską” wydawał od 3 IV 1913 do czasu chwilowego zamknięcia jej 3 VIII 1914 z rozkazu dowódcy 17. Korpusu Armijnego, generała Augusta von Mackensena. Aresztowany, po czterech dniach zwolniony, odzyskał też 16 sierpnia prawo druku „Gazety” (poddanej ścisłej cenzurze), którą wydawał do 1920 (mimo zniszczenia lokalu 17 XII 1918 przez niemieckie bojówki). 2 III 1917 powołany do wojska, od 31 marca w garnizonie gdańskim, zwolniony 20 listopada. Podczas I wojny światowej drukarnia była jednym z ośrodków życia kulturalnego Polonii gdańskiej. Z powodu trudności finansowych zrezygnował z samodzielnego prowadzenia gazety, od 22 III 1920 wydawał ją w ramach spółki akcyjnej (Gazeta Gdańska – Aktien Gesellschaft), zostając prezesem jej Zarządu, dyrektorem wydawnictwa i redaktorem naczelnym „Gazety Gdańskiej”. Po chwilowym przeniesieniu wydawnictwa i drukarni na Kassubischer Markt 21 (Targ Kaszubski, obecnie nie istnieje), na stałe pracował w nowej siedzibie, odkupionej od kupca Eugena Bromberga dawnej wytwórni i składnicy słodu przy Stadtgebiet 12 (Trakt św. Wojciecha 57) ( drukarstwo i drukarnie). Drukował polskie czasopisma, gazety, druki okolicznościowe i broszury.

Od 7 I 1917 prezes Towarzystwa Śpiewaczego „Lutnia” w Gdańsku (i reżyser kilku sztuk teatralnych wystawianych przez Towarzystwo, np. „Chata za wsią”, „Czartowskie łowy”, „Stary piechur i syn jego huzar”). Należał do Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, w 1919 założył koło tej organizacji w Wejherowie i przez kilka lat był jego prezesem. Po I wojnie światowej aktywny członek wielu polskich organizacji kulturalnych, oświatowych i sportowych w Gdańsku. W połowie listopada 1918 współorganizator wielkiego wiecu gdańskiej Polonii, na którym padały hasła przyłączenia Gdańska do Polski. Był jednym z organizatorów i zasiadał w Zarządzie Podkomisariatu Naczelnej Rady Ludowej w Gdańsku, wraz z Józefem Czyżewskim założył 8 IV 1919 Polskie Stronnictwo Ludowe na Pomorzu. Członek Narodowego Stronnictwa Robotników, także powstałej pod koniec stycznia 1920 Rady Opiekuńczej Okręgowej, stawiającej sobie za cel niesienie pomocy ludności polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku. Od 14 XII 1919 do 1924 z Listy Polskiej był radnym miasta Gdańska. Współzałożyciel Gdańskiej Macierzy Szkolnej (w 1921 wchodził w skład pierwszego Zarządu), Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki i Gminy Polskiej, której w 1924 był prezesem i dla której w 1927 wydał 13 numerów pisma "Straż Gdańska" (był autorem nazwy tego pisma). 25 I 1922 został wiceprezesem Zjednoczenia Polskich Kupców i Przemysłowców w Gdańsku. Prezes VI Okręgu Gdańskiego Pomorskiego Związku Śpiewaczego, w latach 1922/1923 i 1924–1926 prezes Koła Miłośników Sceny. W 1928 na polecenie Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP podjął próby reorganizacji wydawnictwa „Katolik” w Bytomiu, od 30 VI 1930 prezes Rady Nadzorczej tego pisma, a od 28 XI 1931 do 1933 jego likwidator.

Po 1933 wycofał się z życia publicznego. Opuścił Gdańsk i zamieszkał w zakupionej willi w Gdyni-Kolibkach (Orłowie), skąd wysiedlony został przez Niemców jesienią 1939 do Łodzi. Wydał wspomnienia Polski Gdańsk w okresie przełomowym. Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1930), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1931), honorową odznaką Więźniów Ideowych (za areszt w 1914, jedyny tak wyróżniony polski mieszkaniec Gdańska). Od 29 IV 1896 żonaty był z Małgorzatą z domu Kudzielka (zm. 24 V 1935 w gdańskim szpitalu Najświętszej Marii Panny, pochowana na cmentarzu w Kolibkach), ojciec Magdaleny (po mężu Wiloch), Amelii, Małgorzaty i Leona (po przybyciu do Gdańska ucznia Gimnazjum Miejskiego, zm. tragicznie 16 VIII 1915, tydzień po nieudanym skoku do morza na plaży w Westerplatte, pochowany na cmentarzu Kaplicy Królewskiej przy Wielkiej Alei) i Haliny Stanisławy (ur. 24 II 1918 Gdańsk), w 1936 maturzystki w gdańskim Gimnazjum Polskim.

24 XI 2015 na budynku przy Trakcie św. Wojciecha 57 odsłonięto poświęconą mu tablicę pamiątkową (m.in. odsłaniała ją jego prawnuczka, Dorota Nitka). MrGl



















Bibliografia:
Wspomnienia:
„Gazeta Gdańska”, nr 99 z 16 VIII 1915, s. 3; nr 118 z 27 V 1935, s. 10.
Jan Kwiatkowski, Polski Gdańsk w okresie przełomowym, t. 1-2, Orłowo Morskie 1935-1937.
Jan Kwiatkowski, Z siedziby Karola Miarki, Katowice 1938.
Literatura:
Bukowski Andrzej, Kwiatkowski Jan, w: Polski Słownik Biograficzny, 16, 1971, s. 354.
Romanow Andrzej, Jan Kwiatkowski, w: Działacze polscy i przedstawiciele RP w Wolnym Mieście Gdańsku, Gdańsk 1974, s. 122-133.
Romanow Andrzej, Kwiatkowski Jan, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 2, Gdańsk 1994, s. 554-555.