DRUKARSTWO I DRUKARNIE
| < Poprzednie | Następne > |
DRUKARSTWO i DRUKARNIE. Drukarstwo pojawiło się w Gdańsku dosyć późno, bo w 1498 za sprawą przybysza z Magdeburga ► Konrada Baumgarta. Był on drukarzem „wędrownym” (czyli zmieniającym miejsce swojej działalności), podobnie jak kolejni wydawcy czasowo działający w Gdańsku, ► Martin Tretter z Frankfurtu nad Odrą oraz ► Hans Weinreich, pierwszy drukarz urodzony w Gdańsku.
Pierwszą stałą drukarnię w Gdańsku, przy Fleischergasse (ul. Rzeźnicka), założył w 1538 wywodzący się z Flandrii ► Franciscus Rhode (Rhodus), w rękach jego potomków pozostawała do 1619, kiedy nabył ją ► Georg Rhete, wywodzący się ze szczecińskiej rodziny drukarskiej. W 1629 uzyskał on od Rady Miejskiej tytuł typografa miejskiego i gimnazjalnego, z którego korzystali później jego potomkowie. Oficyna Rhetów specjalizowała się w drukach protestanckich. W 1605 ► Wilhelm Guillemot z Niderlandów uruchomił drugą, mniejszą oficynę w ► Bramie Na Zbytkach przy Ketterhagergasse (ul. Zbytki) na potrzeby ► kalwinów. Po jego śmierci w 1608 przejął ją ► Andreas Hünefeld z Saksonii. Drukował on książki przeznaczone dla kalwinów w języku niemieckim i języku polskim, m.in. ► Biblię gdańską (1632). Od 1618 wydawał tygodnik „Wöchentliche Zeitung aus mehrerlei Orten…” („Gazeta tygodniowa z kilku miejscowości …”), który w 1619 ukazywał się nawet trzy razy w tygodniu i był pierwszą gazetą w Rzeczypospolitej (zamkniętą w 1619 za sprawą burmistrza ► Eggerta von Kempena).
Dzięki starannemu wykonaniu oraz wysokiej jakości ilustracji w połowie XVII wieku książka gdańska przeżywała złoty wiek. Odbiorcą – obok gdańszczan – była polska szlachta zjeżdżająca z towarami do Gdańska, a także mieszkańcy miast nadbałtyckich. W latach 1662–1679 drukarnię, ze specjalistycznymi czcionkami do druków z tablicami astronomicznymi, założył na własny użytek ► Jan Heweliusz przy Pfefferstadt 47–48 (ul. Korzenna). Jej typografem był ► Simon Reiniger jr. Wychodzące z tej oficyny druki charakteryzują się wielkim kunsztem zdobniczym. Wzory dla rytowników przygotowywali znani gdańscy malarze, jak ► Andreas Stech, ► Adolf Boy. Podobną oficynę, ale o profilu botanicznym, posiadał w latach 1678–1680 ► Jacob Breyn, kupiec i przyrodnik, który zatrudnił do jej prowadzenia ► Davida Friedricha Rhetego.
W 1672 założono ► drukarnię w opactwie cystersów w Oliwie, działającą przez blisko 40 lat. Wychodziły z niej dzieła katolickie, w większości polskojęzyczne. W 1710 ► Paul Pater założył pierwszą w Polsce zawodową szkołę typograficzną kształcącą drukarzy. Obok niego działał krótko na Chełmie ► Elias Kopijewitz, posługujący się w druku cyrylicą. Najaktywniejszym w XVIII wieku drukarzem gdańskim był ► Thomas Johann Schreiber, który wszedł w posiadanie drukarni radzieckiej. Odnowił zasób czcionek i wprowadził różne kroje pisma w drukach gdańskich. Wydawał pisma Rady Miejskiej, książki oraz czasopisma. W 1740 zorganizował uroczystości 300-lecia wynalezienia drukarstwa, a ► Michael Christoph Hanow wydał w tym czasie Denkmahl der Danziger Buchdruckereyen und Buchdrucker (Pomnik gdańskich drukarń i drukarzy książek), pierwszą historię drukarstwa gdańskiego. Poza drukami w językach niemieckim i polskim drukowano wyjątkowo po rosyjsku i hebrajsku (Paul Pater). W latach 1645, 1660, 1684 i 1759 ► Rada Miejska wydawała ordynacje drukarskie. Nakładały one obowiązek dostarczania obowiązkowego egzemplarza każdego druku gdańskiego do Archiwum Miasta Gdańska (► archiwa), ► Biblioteki Miejskiej oraz ► Gimnazjum Akademickiego.
►Tabela: Najważniejsi drukarze gdańscy XVI–XVIII wieku
