GIMNAZJUM POLSKIE
| < Poprzednie | Następne > |
GIMNAZJUM POLSKIE W GDAŃSKU (od lat 1934/1935 Gimnazjum Macierzy Szkolnej, od 1935 Gimnazjum im. Józefa Piłsudskiego Macierzy Szkolnej), 9-letnie, po reformie z 1937–1938 koedukacyjne, ośmioletnie, z językiem polskim jako wykładowym, w dawnych koszarach przy Am Weißen Turm 1 (obecnie ul. Augustyńskiego 1), przyznanych Polsce w 1921 z podziału mienia poniemieckiego, rozbudowanych i zmodernizowanych w latach 1936–1939. Początkowo zarząd ► Gminy Polskiej planował uruchomienie gimnazjum w również przyznanych Polsce ► koszarach we Wrzeszczu przy Heeresanger (al. Legionów), w koszarach przy Am Weißen Turm 1 umieścić zaś Polski Dom Ludowy. W początkach lutego 1922 przesądzono o jego docelowej lokalizacji przy Am Weißen Turm 1. Gimnazjum, pod egidą ► Gdańskiej Macierzy Szkolnej, która wyznaczyła na jego technicznego organizatora ks. ► Leona Miszewskiego, powstało dzięki pomocy finansowej polskiego społeczeństwa po apelu ► Stanisława Przybyszewskiego. Na pierwszego dyrektora proponowano ► dr Teofila Zegarskiego, po jego odmowie wybrano dr Antoniego Snowackiego, profesora w niemieckim gimnazjum państwowym w Rybniku.
Zajęcia rozpoczęto 9 V 1922, oficjalnie uroczystości inauguracyjne miały miejsce 13–14 maja (sobota-niedziela), rozpoczynając się mszą w ► kościele św. Józefa celebrowaną przez ks. Makowskiego z kazaniem ks. Leona Miszewskiego i występem chóru Towarzystwa Śpiewaczego „Cecylia”, a następnie poświęceniem gmachu szkoły, kończąc niedzielnym "obchodem" w ► Teatrze Wilhelma przy Langgarten (ul. Długie Ogrody), z przemówieniem Stanisława Przybyszewskiego i warszawskiego literata Adolfa Nowaczyńskiego oraz koncertem. Duży wpływ na rozwój i poziom wywarł dyrektor ► Jan Augustyński, wysoki poziom nauczania zapewniała przybyła z Polski wykwalifikowana kadra pedagogiczna. W pierwszym roku szkolnym 1922/1923 liczyło 199 uczniów i 10 nauczycieli, w 1938 – 600 uczniów i 36 nauczycieli; w 1927 maturę zdało 7, w 1939 – 26 uczniów. W 1936, według projektu działającego od 1927 w Gdyni architekta Jana Bochniaka (1899–1998), budynek rozbudowano o nowe skrzydło, w którym pomieszczono salę teatralną, gimnastyczną, jadalnię i kuchnię.
Ze względu na wysokie czesne (20 guldenów gdańskich miesięcznie) większość uczniów nie kończyła gimnazjum, kontynuując naukę w ► polskich szkołach handlowych. Przeszło połowę uczniów stanowiły dzieci polskich urzędników w ► II Wolnym Mieście Gdańsku (WMG), większość miała ► obywatelstwo gdańskie. Nauczyciele (w 1922 – 10, w 1938 – 36) na ogół nie pochodzili z Gdańska i otrzymywali w porównaniu z nauczycielami w Polsce podwójne wynagrodzenie. Część z nich, ► Adam Czartkowski, ► Marcin Dragan, ► Kazimiera Jeżowa, ► Władysław Pniewski, była aktywna na polu naukowo-publicystycznym.
Program nauczania modyfikowano; starano się uwzględniać wymogi gimnazjalne w Polsce. Jako że część uczniów nie mówiła płynnie po polsku, duży nacisk kładziono na naukę języka polskiego. Kalendarz roku szkolnego był zbliżony do obowiązującego w Niemczech (jak w całym II WMG, rok szkolny 1 IV – 31 III, przerwa letnia lipiec–sierpień). Szkołą opiekowało się Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej. Po obraniu patronem marszałka Józefa Piłsudskiego, 19 III 1936 nauczyciel plastyki Marian Szyszko-Bohusz przekazał szkole jego portret. W latach 1938–1939 malarze związani z Bractwem św. Łukasza (Bolesław Cybis, Jan Zamojski, Stefan Płużyński) wykonali w auli gimnazjum fresk (ponad 100 m²) o tematyce patriotycznej (m.in. z „Tarczą Sobieskiego” ► Jana Heweliusza), „Niebo Polskie”, skute i przykryte tynkiem przez hitlerowców (zachowały się rysunki pomocnicze i szkice, opis fresku pozostawił Marian Szyszko-Bohusz).
Gimnazjum działało do 29 VIII 1939. Podczas II wojny światowej w budynkach mieściło się dowództwo XX okręgu wojskowego Wermachtu (obejmującego Pomorze Wschodnie i Kujawy). W latach 1945–2013 budynek ponownie przeznaczony na funkcje szkolne (zob. ► Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego nr 1). Podczas zjazdu byłych wychowanków 7 IX 1957 na budynku szkoły odsłonięto tablicę pamiątkową.
W 2014 budynek przejął Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego. Ze środków finansowych Urzędu w latach 2017-2018 zrekonstruowano fresk „Niebo Polskie”. Zespołem rekonstrukcyjnym, w składzie dr Anna Waligórska, mgr Aleksandra Kołwzan-Garczyńska, mgr Tomasz Kowalski, mgr Przemysław Garczyński, mgr Michał Wirtel, Władysław Tyrkin, kierował prof. ► Jacek Zdybel z ► Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku.
Uroczystość odsłonięcia zrekonstruowanego fresku miała miejsce 8 V 2018. W rocznicę tego wydarzenia (19 IV 2019) wyjechał na ulice Gdańska tramwaj typu Düwag N8C nr 1135, na którym umieszczono fragmenty tego dzieła.
