WODY

Aktualna wersja na dzień 11:10, 28 lis 2023

Sieć hydrograficzna Gdańska: 1 – Wisła Przekop, 2 – Wisła Śmiała, 3 – Martwa Wisła, 4 – Motława, 5 – Radunia, 6 – Kanał Raduni, 7 – Strzyża, 8 – Potok Oliwski; A – jezioro Ptasi Raj, B – jezioro Karaś, C – Pusty Staw, D – jezioro Jasień, E – Wróbla Staw, F – Jezioro Osowskie, G – Jezioro Wysockie, H – jezioro Zaspa (autorzy ryciny: RB, Z. Krajewska)

WODY. Pod względem hydrograficznym obszar Gdańska leży w przeważającej części w zlewni Martwej Wisły. Jedynie w północno-zachodniej części miasta występują obszary bezpośrednio odwadniane do Bałtyku, należące do zlewni innych rzek Pomorza. Na wschodniej granicy miasta znajduje się także wąski pas dorzecza Wisły. Główną rzeką Gdańska jest Wisła, największa rzeka Polski, wraz z jej ramionami ujściowymi: Martwą Wisłą (Leniwką), Wisłą Śmiałą oraz Przekopem Wisły. Do większych rzek Gdańska zaliczyć można także Motławę wraz z jej lewobrzeżnym dopływem Radunią, na której (powyżej Straszyna) znajduje się jedyne powierzchniowe ujęcie wód dla Gdańska ( ujęcie wody Straszyn).

Ważną funkcję hydrograficzną pełni w Gdańsku również Kanał Raduni. Mniejsze cieki to: lewobrzeżne dopływy Martwej Wisły: Rozwójka (zwana niekiedy Czarną Łachą) i Strzyża, oraz lewobrzeżne dopływy Kanału Raduni: Potok Oruński i Potok Siedlecki. Bezpośrednio do Zatoki Gdańskiej uchodzi Potok Oliwski. W granicach miasta znajdują się poldery (obszary o wymuszonym obiegu wody): Letnica, Niegowo, Olszynka, Orunia, Płonia Mała, Rudniki, Sobieszewo oraz Stogi. System polderowy obejmuje zasięgiem część depresyjną oraz przydepresyjną Żuław Gdańskich.

Bazę erozyjną oraz bezpośredni i pośredni odbiornik wód wszystkich cieków miasta stanowi Zatoka Gdańska. Średni przepływ Wisły w rejonie Gdańska wynosi około 1100 m³·s-1. Rzeka charakteryzuje się średnimi miesięcznymi przepływami wyższymi od wartości przeciętnej w okresie od lutego do maja, a niższymi od czerwca do stycznia. Kulminacja średnich przepływów przypada na kwiecień, a minimum obserwowane jest we wrześniu. Maksima wczesnowiosenne są wywołane zwiększonym spływem wód roztopowych, często połączonym ze spływem kry, wydatnie utrudniającej warunki przepływu. Absolutne minimum przepływów w okresie 1961–2010 wystąpiło na Wiśle w Tczewie 21 XII 1961 i wyniosło 253 m³·s-1, natomiast absolutne maksimum zanotowano w Tczewie 13 VI 1962 (Qmax = = 7840 m³·s-1). Radunię cechuje występowanie jednego wyraźnego maksimum średnich przepływów w marcu i minimum przypadającego w sierpniu. Średni przepływ rzeki w Juszkowie, powyżej rozdziału wód na Starą Radunię i Kanał Raduni, wynosi 6,25 mm³·s-1. Ustrój hydrologiczny Martwej Wisły i ujściowego odcinka Motławy znajduje się pod silnym wpływem zmian poziomu morza. Stany powyżej średniej występują na Martwej Wiśle od lipca do stycznia (z maksimum w grudniu), a poniżej średniej – od lutego do czerwca, z minimum w maju. Spośród mniejszych cieków, spływających z Wysoczyzny Gdańskiej, największym przepływem, wynoszącym około 0,3 m³·s-1, charakteryzuje się Potok Oliwski.

Na obszarze Gdańska występują nieliczne jeziora, zbiorniki o niedużej powierzchni i niewielkiej głębokości. Największy to jezioro Ptasi Raj, najgłębszy jezioro Osowskie. Do większych zbiorników należą również jezioro Wysockie, jezioro Jasień, jezioro Karaś, a także Pusty Staw. Łącznie w Gdańsku występuje 28 zbiorników wodnych o powierzchni powyżej 1 ha, z których 18 powstało w wyniku sztucznego piętrzenia wody na niewielkich ciekach (stan na koniec 2009). Szczególnie liczne są sztuczne zbiorniki wodne, wykorzystywane niegdyś jako stawy młyńskie. Na samym tylko Potoku Oliwskim zachowało się kilkanaście takich zbiorników. Jednym z największych zbiorników Gdańska było w przeszłości jezioro Zaspa (nieistniejące).

Wody podziemne w rejonie miasta tworzą tak zwany gdański system wodonośny. Obejmuje on szeroko rozprzestrzenione poziomy wodonośne w utworach czwartorzędu, miocenu, oligocenu i kredy. Na terenie Gdańska wydzielono dwa Główne Zbiorniki Wód Podziemnych (GZWP): GZWP 111 Subniecka Gdańska i GZWP 112 Żuławy Gdańskie. Pierwszy wyodrębniony jest w porowych skałach kredy górnej; jego zasoby od ponad 100 lat wykorzystywane są przez ujęcia komunalne i zakładowe. Drugi wyznaczono w utworach czwartorzędu, którego wody stanowią główną podstawę zaopatrzenia miasta w wodę. W obrębie tego zbiornika znajdują się największe gdańskie ujęcia wód podziemnych: Lipce (ul. Niegowska), Czarny Dwór (ul. Czarny Dwór) i Zaspa Wodna (ul. Czarny Dwór, al. Jana Pawła II).

Obszar miasta narażony jest na wszystkie praktycznie możliwe rodzaje powodzi. Do urządzeń osłony przeciwpowodziowej Gdańska obecnie należą: 1) wrota przeciwsztormowe: Kamienna Grodza na Motławie (ul. Grodza Kamienna), Wrota Żuławskie na Opływie Motławy przy ul. Elbląskiej, wrota na Rozwójce przy ul. Sztutowskiej; 2) śluza w Przegalinie (ul. Akwenowa); 3) lewostronny wał Wisły (ul. Świbnieńska), wały Martwej Wisły (ulice Płońska, Sztutowska) oraz pozostałe wały Żuław Gdańskich; 4) 10 pompowni melioracyjnych; 5) dwa zrzuty awaryjne z Kanału Raduni (przecinające Trakt św. Wojciecha w rejonie: a) ulic Rzecznej i Po Schodkach, b) ul. Zaroślak; 6) 53 zbiorniki retencyjne na ciekach spływających z Wysoczyzny Gdańskiej oraz na kolektorach deszczowych (stan 28 IV 2021).

Administratorami wód powierzchniowych oraz urządzeń hydrotechnicznych w granicach Gdańska są: Miasto Gdańsk, Urząd Morski, Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku oraz Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Województwa Pomorskiego w Gdańsku. Utrzymaniem i eksploatacją kanalizacji deszczowej oraz urządzeń osłony przeciwpowodziowej należących do Miasta Gdańska zajmuje się powołana (w miejsce Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji) 15 VI 1993 sp. z o.o. Gdańskie Melioracje, formalnie działająca od 1 VIII 1993, od 3 I 2017 pod nazwą Gdańskie Wody (z siedzibą przy ul. Andruszkiewicza 5). RB