FILARSKI BERNARD, lekarz, działacz gdańskiej Polonii
| (Nie pokazano 2 wersji utworzonych przez jednego użytkownika) | |||
| Linia 4: | Linia 4: | ||
[[File:2_Bernard_Filarski.jpg|thumb|Tablica pamiątkowa poświęcona Bernardowi Filarskiemu na kamienicy przy ul. Długiej 53, róg z ul. Kaletniczą]] | [[File:2_Bernard_Filarski.jpg|thumb|Tablica pamiątkowa poświęcona Bernardowi Filarskiemu na kamienicy przy ul. Długiej 53, róg z ul. Kaletniczą]] | ||
| − | '''BERNARD FILARSKI''' (9 X 1880 Lubawa – 22 III 1940 Stutthof), lekarz stomatolog, działacz Związku Harcerstwa Polskiego (ZHP, [[HARCERSTWO | harcerstwo]]) w [[WOLNE MIASTO GDAŃSK, 1920–1939 | II Wolnym Mieście Gdańsku]] (WMG). Syn rolnika Mariana i Pauliny z domu Stawskiej. Młodszy brat ks. Franciszka Filarskiego (3 II 1873 Lubawa – 6 IV 1931 Lignowy), działacza społeczno-narodowego. Szkołę powszechną ukończył w Lubawie, tamże progimnazjum (1892–1899), naukę kontynuował w gimnazjum w Chełmnie. Należał do Towarzystwa Filomatów (którego celem było tworzenie tajnych kółek samokształceniowych | + | '''BERNARD FILARSKI''' (9 X 1880 Lubawa – 22 III 1940 Stutthof), lekarz stomatolog, działacz Związku Harcerstwa Polskiego (ZHP, [[HARCERSTWO | harcerstwo]]) w [[WOLNE MIASTO GDAŃSK, 1920–1939 | II Wolnym Mieście Gdańsku]] (WMG). Syn rolnika Mariana i Pauliny z domu Stawskiej. Młodszy brat ks. Franciszka Filarskiego (3 II 1873 Lubawa – 6 IV 1931 Lignowy), działacza społeczno-narodowego. Szkołę powszechną ukończył w Lubawie, tamże progimnazjum (1892–1899), naukę kontynuował w gimnazjum w Chełmnie. Należał do Towarzystwa Filomatów (którego celem było tworzenie tajnych kółek samokształceniowych o historii Polski i języku polskim). W tzw. procesie toruńskim filomatów (9–12 IX 1901) został przez pruski sąd skazany na karę więzienia i wydalony z gimnazjum. Gimnazjum ukończył w Tucholi; studiował stomatologię w Monachium; podjął pracę na stanowisku asystenta w tamtejszej klinice. Po powrocie do Tucholi rozpoczął praktykę lekarza-stomatologa. <br/><br/> |
| − | W Gdańsku od 1908, złożył własny gabinet dentystyczny przy Langgasse 53 (ul. Długa, róg z ul. Kaletniczą). Należał do Towarzystwa Ludowego „Jedność”, Towarzystwa Śpiewaczego „Lutnia” (w 1927 w szeregach członków nieczynnych), Związku Młodzieży Kupieckiej. Zaangażował się w tajne nauczanie polskiej młodzieży na poziomie szkół średnich. W początkach I wojny światowej zmobilizowany, pełnił dyżury w tymczasowym szpitalu zorganizowanym w [[OGRÓD STRZELECKI I DOM STRZELECKI IM. FRYDERYKA WILHELMA | Domu Strzeleckim]]. W latach 1918–1919 brał udział w polskim ruchu niepodległościowym, w Radzie Żołnierskiej i w Gdańskiej Radzie Ludowej. Po powstaniu II WMG był jednym z pierwszych członków [[TOWARZYSTWO PRZYJACIÓŁ NAUKI I SZTUKI | Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki]], Zarządu Okręgu Gdańskiego [[TOWARZYSTWO GIMNASTYCZNE „SOKÓŁ” | Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”]] i Komitetu Budowy Domu Polskiego w Gdańsku. Należał również do [[MACIERZ SZKOLNA (1921–1939) | Macierzy Szkolnej]], współorganizował polskie szkolnictwo podstawowe i średnie. Był jednym z założycieli ZHP w II WMG; organizował związek od podstaw razem z [[KRĘCKI FRANCISZEK LEON, działacz gdańskiej Polonii, patron gdańskiej ulicy | Franciszkiem Kręckim]].<br/><br/> | + | W Gdańsku od 1908, złożył własny gabinet dentystyczny przy Langgasse 53 (ul. Długa, róg z ul. Kaletniczą). Należał do Towarzystwa Ludowego „Jedność”, Towarzystwa Śpiewaczego „Lutnia” (w 1927 w szeregach członków nieczynnych), Związku Młodzieży Kupieckiej. Zaangażował się w tajne nauczanie polskiej młodzieży na poziomie szkół średnich. W początkach I wojny światowej zmobilizowany, pełnił dyżury w tymczasowym szpitalu zorganizowanym w [[OGRÓD STRZELECKI I DOM STRZELECKI IM. FRYDERYKA WILHELMA | Domu Strzeleckim]]. W latach 1918–1919 brał udział w polskim ruchu niepodległościowym, w Radzie Żołnierskiej i w Gdańskiej Radzie Ludowej. Po powstaniu II WMG był jednym z pierwszych członków [[TOWARZYSTWO PRZYJACIÓŁ NAUKI I SZTUKI | Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki]], Towarzystwa Czytelni Ludowej (w 1921 w jego mieszkaniu funkcjonowała wypożyczalnia książek), Zarządu Okręgu Gdańskiego [[TOWARZYSTWO GIMNASTYCZNE „SOKÓŁ” | Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”]] i Komitetu Budowy Domu Polskiego w Gdańsku. Należał również do [[MACIERZ SZKOLNA (1921–1939) | Macierzy Szkolnej]], współorganizował polskie szkolnictwo podstawowe i średnie. Był jednym z założycieli ZHP w II WMG; organizował związek od podstaw razem z [[KRĘCKI FRANCISZEK LEON, działacz gdańskiej Polonii, patron gdańskiej ulicy | Franciszkiem Kręckim]].<br/><br/> |
Od 1921 doktor nauk medycznych (uniwersytet w Królewcu), od tegoż roku w Gdańsku lekarz w polskiej [[DYREKCJA KOLEI | Dyrekcji Kolei]]. W 1927 przewodniczący pierwszego powołanego na terenie Gdańska Koła Przyjaciół Harcerstwa przy [[GIMNAZJUM POLSKIE | Gimnazjum Polskim]] (liczącego 400 członków). Od 1 XI 1929 do sierpnia 1939 lekarz dentysta w tym gimnazjum. Udzielał pomocy finansowej na działalność harcerską młodzieży polskiej uczącej się w Gimnazjum i w [[TECHNISCHE HOCHSCHULE DANZIG | Technische Hochschule Danzig]]. Od 1937, po zjednoczeniu [[GMINA POLSKA | Gminy Polskiej]] i [[ZWIĄZEK POLAKÓW W WOLNYM MIEŚCIE GDAŃSKU | Związku Polaków]], udzielał się w gdańskiej Polskiej Radzie Kultury zajmującej się współpracą z organizacjami polskimi, gromadzeniem środków finansowych na rozwój polskiej kultury i oświaty. Pełnił przez kilkanaście lat funkcję jednego z prezesów Towarzystwa Czytelni Ludowych, należał do klubu [[GEDANIA, klub sportowy | Gedania]] i Polskiego Klubu Morskiego. Mieszkał w 1927 przy Rickertweg 16 (ul. Bohaterów Getta Warszawskiego), następnie przy Schwarzer Weg (ul. Czarna).<br/><br/> | Od 1921 doktor nauk medycznych (uniwersytet w Królewcu), od tegoż roku w Gdańsku lekarz w polskiej [[DYREKCJA KOLEI | Dyrekcji Kolei]]. W 1927 przewodniczący pierwszego powołanego na terenie Gdańska Koła Przyjaciół Harcerstwa przy [[GIMNAZJUM POLSKIE | Gimnazjum Polskim]] (liczącego 400 członków). Od 1 XI 1929 do sierpnia 1939 lekarz dentysta w tym gimnazjum. Udzielał pomocy finansowej na działalność harcerską młodzieży polskiej uczącej się w Gimnazjum i w [[TECHNISCHE HOCHSCHULE DANZIG | Technische Hochschule Danzig]]. Od 1937, po zjednoczeniu [[GMINA POLSKA | Gminy Polskiej]] i [[ZWIĄZEK POLAKÓW W WOLNYM MIEŚCIE GDAŃSKU | Związku Polaków]], udzielał się w gdańskiej Polskiej Radzie Kultury zajmującej się współpracą z organizacjami polskimi, gromadzeniem środków finansowych na rozwój polskiej kultury i oświaty. Pełnił przez kilkanaście lat funkcję jednego z prezesów Towarzystwa Czytelni Ludowych, należał do klubu [[GEDANIA, klub sportowy | Gedania]] i Polskiego Klubu Morskiego. Mieszkał w 1927 przy Rickertweg 16 (ul. Bohaterów Getta Warszawskiego), następnie przy Schwarzer Weg (ul. Czarna).<br/><br/> | ||
Aresztowany 1 IX 1939, osadzony w [[VICTORIASCHULE | Victoriaschule]], w przejściowym obozie dla jeńców cywilnych, w gdańskim więzieniu przy Schießstange (ul. Kurkowa, [[ARESZT ŚLEDCZY W GDAŃSKU | Areszt Śledczy]]), w [[OBÓZ DLA POLAKÓW W NOWYM PORCIE | obozie dla Polaków w Nowym Porcie]], pracował w niemieckim gospodarstwie rolnym w Miłoradzu na Żuławach, następnie wywieziony do [[OBÓZ STUTTHOF | obozu Stutthof]]. Rozstrzelany podczas egzekucji 67 działaczy gdańskiej Polonii; prochy po ekshumacji 7 IV 1947 złożono na [[CMENTARZ NA ZASPIE | cmentarzu na Zaspie]].<br/><br/> | Aresztowany 1 IX 1939, osadzony w [[VICTORIASCHULE | Victoriaschule]], w przejściowym obozie dla jeńców cywilnych, w gdańskim więzieniu przy Schießstange (ul. Kurkowa, [[ARESZT ŚLEDCZY W GDAŃSKU | Areszt Śledczy]]), w [[OBÓZ DLA POLAKÓW W NOWYM PORCIE | obozie dla Polaków w Nowym Porcie]], pracował w niemieckim gospodarstwie rolnym w Miłoradzu na Żuławach, następnie wywieziony do [[OBÓZ STUTTHOF | obozu Stutthof]]. Rozstrzelany podczas egzekucji 67 działaczy gdańskiej Polonii; prochy po ekshumacji 7 IV 1947 złożono na [[CMENTARZ NA ZASPIE | cmentarzu na Zaspie]].<br/><br/> | ||
Od 14 VIII 1914 żonaty z Wiktorią z domu Daszyńską (1892 Zawada koło Gołubia – 17 I 1974 Gdańsk), w maju 1940 wysiedloną z młodszymi dziećmi do Generalnej Guberni w okolice Lubartowa. Miał siedmioro dzieci, wszystkie uczęszczały do [[GIMNAZJUM POLSKIE | Gimnazjum Polskiego]]: [[FILARSKI ZBIGNIEW, poeta, historyk sztuki | Zbigniewa]], [[CHODAKOWSKA MARIA, przedstawicielka gdańskiej Polonii | Marię]] i Wandę, obie zaangażowane w Warszawie w działalność podziemną siatki Armii Krajowej „Zagroda”, organizującej przerzuty drogą morską do Szwecji, aresztowane po denuncjacji w marcu 1944, po trzymiesięcznym śledztwie w Gestapo na Kamiennej Górze w Gdyni, Wanda została wysłana do KL Ravensbrück gdzie pozostała do wyzwolenia obozu, oraz Krystynę (26 III 1926 – 10 V 1995 Gdańsk), po mężu Śmiałek, przebywającą podczas wojny na robotach przymusowych w Niemczech, Zofię (matura w Gimnazjum Polskim: 1937), Helenę i Stanisława (podczas wojny jako nieletni zwolniony został z [[OBÓZ STUTTHOF | obozu Stutthof]]).<br/><br/> | Od 14 VIII 1914 żonaty z Wiktorią z domu Daszyńską (1892 Zawada koło Gołubia – 17 I 1974 Gdańsk), w maju 1940 wysiedloną z młodszymi dziećmi do Generalnej Guberni w okolice Lubartowa. Miał siedmioro dzieci, wszystkie uczęszczały do [[GIMNAZJUM POLSKIE | Gimnazjum Polskiego]]: [[FILARSKI ZBIGNIEW, poeta, historyk sztuki | Zbigniewa]], [[CHODAKOWSKA MARIA, przedstawicielka gdańskiej Polonii | Marię]] i Wandę, obie zaangażowane w Warszawie w działalność podziemną siatki Armii Krajowej „Zagroda”, organizującej przerzuty drogą morską do Szwecji, aresztowane po denuncjacji w marcu 1944, po trzymiesięcznym śledztwie w Gestapo na Kamiennej Górze w Gdyni, Wanda została wysłana do KL Ravensbrück gdzie pozostała do wyzwolenia obozu, oraz Krystynę (26 III 1926 – 10 V 1995 Gdańsk), po mężu Śmiałek, przebywającą podczas wojny na robotach przymusowych w Niemczech, Zofię (matura w Gimnazjum Polskim: 1937), Helenę i Stanisława (podczas wojny jako nieletni zwolniony został z [[OBÓZ STUTTHOF | obozu Stutthof]]).<br/><br/> | ||
| − | 1 IX 2000, z inicjatywy rodziny i Towarzystwa Przyjaciół Gdańska, na rogu ul. Długiej i Kaletniczej, na fasadzie budynku, w którym mieścił się jego gabinet dentystyczny, zamontowano tablicę pamiątkową. Upamiętniony na tablicy poświęconej zamordowanym członkom gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki w byłym gmachu [[GDAŃSKIE TOWARZYSTWO NAUKOWE | Gdańskiego Towarzystwa Naukowego]] przy ul. Grodzkiej 12. Jego imię nosi 1 Stegieńska Drużyna Harcerska „Sztorm”, działająca od września 2004 przy Zespole Szkół w Stegnie. 29 XI 2017 Rada Gminy Stegny nadała jego imię skwerowi w Stegnie przy ulicy Powstańców Warszawy. {{author: EG}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]] | + | 1 IX 2000, z inicjatywy rodziny i Towarzystwa Przyjaciół Gdańska, na rogu ul. Długiej i Kaletniczej, na fasadzie budynku, w którym mieścił się jego gabinet dentystyczny, zamontowano tablicę pamiątkową. Upamiętniony na tablicy poświęconej zamordowanym członkom gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki w byłym gmachu [[GDAŃSKIE TOWARZYSTWO NAUKOWE | Gdańskiego Towarzystwa Naukowego]] przy ul. Grodzkiej 12 i na tablicy na Domu Harcerza (zob. [[DWÓR MIEJSKI | Dwór Miejski]]), upamiętniającej gdańskich harcerzy poległych i pomordowanych podczas II wojny światowej. Jego imię nosi 1 Stegieńska Drużyna Harcerska „Sztorm”, działająca od września 2004 przy Zespole Szkół w Stegnie. 29 XI 2017 Rada Gminy Stegny nadała jego imię skwerowi w Stegnie przy ulicy Powstańców Warszawy. {{author: EG}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]] |
Aktualna wersja na dzień 07:01, 6 cze 2024
BERNARD FILARSKI (9 X 1880 Lubawa – 22 III 1940 Stutthof), lekarz stomatolog, działacz Związku Harcerstwa Polskiego (ZHP, harcerstwo) w II Wolnym Mieście Gdańsku (WMG). Syn rolnika Mariana i Pauliny z domu Stawskiej. Młodszy brat ks. Franciszka Filarskiego (3 II 1873 Lubawa – 6 IV 1931 Lignowy), działacza społeczno-narodowego. Szkołę powszechną ukończył w Lubawie, tamże progimnazjum (1892–1899), naukę kontynuował w gimnazjum w Chełmnie. Należał do Towarzystwa Filomatów (którego celem było tworzenie tajnych kółek samokształceniowych o historii Polski i języku polskim). W tzw. procesie toruńskim filomatów (9–12 IX 1901) został przez pruski sąd skazany na karę więzienia i wydalony z gimnazjum. Gimnazjum ukończył w Tucholi; studiował stomatologię w Monachium; podjął pracę na stanowisku asystenta w tamtejszej klinice. Po powrocie do Tucholi rozpoczął praktykę lekarza-stomatologa.
W Gdańsku od 1908, złożył własny gabinet dentystyczny przy Langgasse 53 (ul. Długa, róg z ul. Kaletniczą). Należał do Towarzystwa Ludowego „Jedność”, Towarzystwa Śpiewaczego „Lutnia” (w 1927 w szeregach członków nieczynnych), Związku Młodzieży Kupieckiej. Zaangażował się w tajne nauczanie polskiej młodzieży na poziomie szkół średnich. W początkach I wojny światowej zmobilizowany, pełnił dyżury w tymczasowym szpitalu zorganizowanym w Domu Strzeleckim. W latach 1918–1919 brał udział w polskim ruchu niepodległościowym, w Radzie Żołnierskiej i w Gdańskiej Radzie Ludowej. Po powstaniu II WMG był jednym z pierwszych członków Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki, Towarzystwa Czytelni Ludowej (w 1921 w jego mieszkaniu funkcjonowała wypożyczalnia książek), Zarządu Okręgu Gdańskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” i Komitetu Budowy Domu Polskiego w Gdańsku. Należał również do Macierzy Szkolnej, współorganizował polskie szkolnictwo podstawowe i średnie. Był jednym z założycieli ZHP w II WMG; organizował związek od podstaw razem z Franciszkiem Kręckim.
Od 1921 doktor nauk medycznych (uniwersytet w Królewcu), od tegoż roku w Gdańsku lekarz w polskiej Dyrekcji Kolei. W 1927 przewodniczący pierwszego powołanego na terenie Gdańska Koła Przyjaciół Harcerstwa przy Gimnazjum Polskim (liczącego 400 członków). Od 1 XI 1929 do sierpnia 1939 lekarz dentysta w tym gimnazjum. Udzielał pomocy finansowej na działalność harcerską młodzieży polskiej uczącej się w Gimnazjum i w Technische Hochschule Danzig. Od 1937, po zjednoczeniu Gminy Polskiej i Związku Polaków, udzielał się w gdańskiej Polskiej Radzie Kultury zajmującej się współpracą z organizacjami polskimi, gromadzeniem środków finansowych na rozwój polskiej kultury i oświaty. Pełnił przez kilkanaście lat funkcję jednego z prezesów Towarzystwa Czytelni Ludowych, należał do klubu Gedania i Polskiego Klubu Morskiego. Mieszkał w 1927 przy Rickertweg 16 (ul. Bohaterów Getta Warszawskiego), następnie przy Schwarzer Weg (ul. Czarna).
Aresztowany 1 IX 1939, osadzony w Victoriaschule, w przejściowym obozie dla jeńców cywilnych, w gdańskim więzieniu przy Schießstange (ul. Kurkowa, Areszt Śledczy), w obozie dla Polaków w Nowym Porcie, pracował w niemieckim gospodarstwie rolnym w Miłoradzu na Żuławach, następnie wywieziony do obozu Stutthof. Rozstrzelany podczas egzekucji 67 działaczy gdańskiej Polonii; prochy po ekshumacji 7 IV 1947 złożono na cmentarzu na Zaspie.
Od 14 VIII 1914 żonaty z Wiktorią z domu Daszyńską (1892 Zawada koło Gołubia – 17 I 1974 Gdańsk), w maju 1940 wysiedloną z młodszymi dziećmi do Generalnej Guberni w okolice Lubartowa. Miał siedmioro dzieci, wszystkie uczęszczały do Gimnazjum Polskiego: Zbigniewa, Marię i Wandę, obie zaangażowane w Warszawie w działalność podziemną siatki Armii Krajowej „Zagroda”, organizującej przerzuty drogą morską do Szwecji, aresztowane po denuncjacji w marcu 1944, po trzymiesięcznym śledztwie w Gestapo na Kamiennej Górze w Gdyni, Wanda została wysłana do KL Ravensbrück gdzie pozostała do wyzwolenia obozu, oraz Krystynę (26 III 1926 – 10 V 1995 Gdańsk), po mężu Śmiałek, przebywającą podczas wojny na robotach przymusowych w Niemczech, Zofię (matura w Gimnazjum Polskim: 1937), Helenę i Stanisława (podczas wojny jako nieletni zwolniony został z obozu Stutthof).
1 IX 2000, z inicjatywy rodziny i Towarzystwa Przyjaciół Gdańska, na rogu ul. Długiej i Kaletniczej, na fasadzie budynku, w którym mieścił się jego gabinet dentystyczny, zamontowano tablicę pamiątkową. Upamiętniony na tablicy poświęconej zamordowanym członkom gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki w byłym gmachu Gdańskiego Towarzystwa Naukowego przy ul. Grodzkiej 12 i na tablicy na Domu Harcerza (zob. Dwór Miejski), upamiętniającej gdańskich harcerzy poległych i pomordowanych podczas II wojny światowej. Jego imię nosi 1 Stegieńska Drużyna Harcerska „Sztorm”, działająca od września 2004 przy Zespole Szkół w Stegnie. 29 XI 2017 Rada Gminy Stegny nadała jego imię skwerowi w Stegnie przy ulicy Powstańców Warszawy.
