FABRICIUS (Schmidt) JOHANN, pastor kościołów św. Bartłomieja i św. Katarzyny
| < Poprzednie | Następne > |
JOHANN FABRICIUS (Schmidt) (17 II 1608 Gdańsk – 10 IX 1653 Gdańsk), teolog, orientalista, pastor kościoła św. Bartłomieja i kościoła św. Katarzyny. Jeden z ośmiorga dzieci kupca Johannesa Schmidta (pochowany 3 VI 1630 wraz z żoną), od 1604 przedstawiciela kalwinistów w Kwartale Wysokim, przedstawiciela Trzeciego Ordynku i poślubionej mu 2 XII 1599 Elisabeth (ochrzczona 1 II 1582 – pochowana 28 XII 1628 w kościele Najświętszej Marii Panny pod płytą nagrobną nr 409, zakupioną przez męża w 1606), córki ławnika i rajcy Głównego Miasta Adriana von der Linde (zm. 1611 Gdańsk), m.in. siostry burmistrza Adriana I von der Linde.
W kwietniu 1617 zapisany został do gdańskiego Gimnazjum Akademickiego, od 1626 studiował w Rostocku, Wittenberdze (1628), Królewcu (1631) i Lejdzie, gdzie u Jakoba Goliusa (1596–1667) uczył się języka arabskiego i perskiego. Tytuł magistra uzyskał w Rostoku w 1635 na podstawie pracy De dignitate et commentatione linguae arabicae. Na uniwersytecie w Rostoku został nieetatowym wykładowcą języków orientalnych, nakłonił miejscowego drukarza Jakuba Richela do wykonania arabskich czcionek, dzięki czemu wydawał u niego teksty arabskie. Pierwszym wydanym tymi czcionkami dziełem było Specimen Arabicum quo exhibentur aliquot scripta Arabica partim in prosa, partim ligata oratione composita... (Rostock 1638), z uwagi na trudności z wykonaniem arabskich czcionek czekające na wydanie sześć lat. W monografii zawarł po raz pierwszy opublikowany w Europie tekst Al-Haririego, dwa wiersze Abi el-Ula i Ibn Phereda oraz esej o arabskich wierszach. Wydanie stało się sensacją naukową w północnych Niemczech. M.in. jeden ze swoich wierszy zadedykował mu w 1639 Martin Opitz.
Do Gdańska powrócił (po 16 latach) 29 V 1642 i już 26 lipca tego roku został pastorem w kościele św. Bartłomieja. Wraz z rektorem gdańskiego Gimnazjum Akademickiego Abrahamem Calowem (w 1643 był autorem jednego z wierszowanych utworów gratulujących mu wybór na stanowisko rektorskie), Johannem Botsackiem i Johannem Mochingerem, w 1645 wziął udział w głośnym toruńskim Colloquim Charitativum, zakończonym niepowodzeniem wspólnym zjeździe katolików, luteranów i kalwinistów w celu odzyskania jedności wiary i zawarcia pokoju religijnego. Od grudnia 1652 był pastorem kościoła św. Katarzyny.
Po ustąpieniu w 1650 z urzędu rektora Gimnazjum Akademickiego Abrahama Calowa Rada Miejska powierzyła mu obowiązki głównego teologa Gimnazjum. Również i tym razem żegnał odchodzącego rektora krótkim utworem, a w 1651 podobnie witał kolejnego, Johanna Maukischa. Był także m.in. autorem wiersza, dedykowanego bratu wujecznemu Adrianowi II von der Linde z okazji pierwszego wyboru na burmistrza w 1645, innego zamieszczonego w zbiorze utworów żałobnych po śmierci w 1652 profesora Gimnazjum Johanna Mochingera.
Był dwukrotnie żonaty. Po raz pierwszy 9 I 1645 z Elisabeth, córką Davida Schrödera (gratulacje z tej okazji składał wierszem Elias Constantin Schröder), po raz drugi 4 III 1652 z Justiną, córką Friedricha Köhnena. Ojciec czwórki, pochowanych w grobie dziadków, dzieci: Elisabeth (19 II 1646 – 1648); Johanna (ur. 9 V 1647); Gottfrieda (23 IV 1648 – pochowany 24 I 1716), od 7 I 1674 żonatego z Constantią, córką Dirka Schlodta, od 11 I 1674 posiadającego kupieckie obywatelstwo Gdańska jako tzw. Bürger-Kind (dziecko gdańskich obywateli); oraz Adriana (pochowany 13 X 1699 w kościele Św. Elżbiety).
Zmarł na dżumę, pochowany został 14 IX 1653 w kościele św. Katarzyny. Wiersze żałobne ku jego czci, wydane zbiorczo w formie epitafium (Epitaphium Memoriae Sempiternae … Dn.M.Iohannis Fabricii, Dantiscani …), napisali m.in. rektorzy szkół: mariackiej Jakob Zetzkius, św. Katarzyny Christianus Crolovius oraz św. Bartłomieja Johannes Klein, także konrektor szkoły św. Katarzyny Daniel Aschenborn.
Bibliografia:
Księga przyjęć do prawa miejskiego w Gdańsku 1536–1814, wyd. Andrzej Groth, Ewa Łączyńska-Bartoszek, Dariusz Kaczor, Gdańsk 2019, t. VI, s. 397.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 103.
