BOTSACK JOHANN, pastor kościoła NMP, rektor
| < Poprzednie | Następne > |
JOHANN BOTSACK (11 VI 1600 Herford, Westfalia – 16 IX 1674 Gdańsk), teolog, pastor kościoła Najświętszej Marii Panny (NMP). Wnuk burmistrza Herfordu (Westfalia) Johanna, syn Bertholda i Elizabeth ze szlacheckiej rodziny Nagel. Uczył się początkowo w rodzinnym Herfordzie, od 1613 w Lubece (Lübeck) i w gimnazjum akademickim w Hamburgu, od 1617 studiował teologię w Wittenberdze, Lipsku i Królewcu, tytuł magistra teologii uzyskał w 1625 w Rostocku.
W Gdańsku od 1630, gdy Rada Miejska zaproponowała mu stanowisko rektora Gimnazjum Akademickiego i stanowisko pastora kościoła św. Trójcy. Przed objęciem urządu musiał uzyskać doktorat, czego dokonał w 1631 na uniwersytecie w Wittenberdze. Wprowadzony w Gdańsku na urząd rektorski 6 VIII 1631, wykładał teologię i język hebrajski. Wyrobił sobie opinię człowieka niezwykle upartego, podczas swoje pierwszej pokazowej dysputy w Gimnazjum prowadził ją od rana do wieczora, zakończył dopiero wówczas, kiedy jego adwersarze odstąpili od swoich początkowych pogladów. W 1643 zrezygnował z funkcji rektora, od tego roku do 1672 będąc pastorem kościoła NMP, od 1646 także seniorem Ministerium Duchownego. Od 1672 pobierał rentę w wysokości 3000 florenów rocznie.
Uchodził za jednego z największych ortodoksów luterańskich w Gdańsku, był przeciwnikiem synkretyzmu i kalwinizmu. Za jego sprawą luteranie w 1645 przedstawili w Toruniu na wspólnym zjeździe z katolikami i kalwinistami (Colloquium charitativum) bardzo sztywne stanowisko (on sam, z uwagi na liczne słowne utarczki, został czasowo wykluczony z obrad). Przyczyniło się to do fiaska rozmów i braku uzyskania jedności wiary i pokoju religijnego. Na gruncie gdańskim od momentu przybycia występował przeciwko usuwaniu przez kalwinistów kościelnych ołtarzy i obrazów. Występował jednocześnie przeciwko katolikom, bezpośrednio po przybyciu do Gdańska wystąpił przeciwko odrywającemu dużą rolę na dworze króla Wałdysława IV kapucynowi Walerianowi Magni, oskarżał jezuitów o sianie zamętu w Polsce, jeszzce pod koniec życia polemizował drukami z jezuitami z Kolegium Gdańskiego (jezuickiego) w Starych Szkotach. Zwalczał w swoich pismach także arian i menonitów.
Autor prac z zakresu dogmatyki, symboliki, egzegetyki, patrystyki, teologii moralnej. Opublikował drukiem ponad 100 pism polemicznych, mów, utworów gratulacyjnych (zob. np. Nathanael Dilger czy też z okazji ślubu w 1650 diakona kościoła św. Jakuba w Szczecinie Friedricha Cramera, brata przyrodniego pastora Johanna Jacoba Cramera) i kazań pogrzebowych (zob. Jacob van den Block; Constantin Ferber, Nathaniel Schmieden, także i innych, np. rajców Jacoba Stuve (1659) czy Gabriela Borckmana (1668)) (zob. też sprawę Johanna Salomo).
Żonaty był od 1631 z Sabiną (zm. 7 XII 1642 Gdańsk), córką profesora medycyny uniwersytetu w Wittenberdze Ernsta Hettenbacha, wdową po pastorze, doktorze teologii i również profesorze uniwersytetu wittenberskiego Wolfgangu Frantzu, żegnaną żałobym wierszem m.in. przez ucznia Gimnazjum Akademickiego Johanna Pechmannusa i innych. Jako wdowiec w 1644 ożenił się z Adelgundą (zm. 17 XII 1659 Gdańsk), córką pastora kościoła św. Jana, wspomnianego Johanna Jacoba Cramera. Żałobnym wierszami żegnali ją m.in. ojciec i brat Daniel Cramer, uczeń Gimnazjum, Benedict Boehm, Johann Berg). Z drugiego małżeństwa doczekał się trzech synów i trzech córek.
Synowie Johann Jacob i Daniel byli uczniami Gimnazjum Akademickiego i zmarli w młodym wieku, przed ojcem (Johann Jacob (chrzest 6 XII 1646 – 1672) wraz z Danielem (chrzest 3 IV 1651) zapisani zostali do Gimnazjum Akademickiego w lutym 1661). Trzeci syn, Nathanael Friedrich (ur. 1655) zapisany został w marcu 1672 do przedostatniej klasy (secundy), żył w chwili śmierci ojca. Podobnie w młodym wieku zmarła jedna z córek. Córka Maria Elisabeth (zm. 1687) była od 15 II 1665 żoną kupca gdańskiego Ernsta von Dorne (1638–1674), Adelgunda od 4 VI 1673 była żoną dr Melchiora Schefflera.
Był m.in. ojcem chrzestnym późniejszego lekarza Johanna Jacoba Weberskiego. Pochowany w kościele NMP, gdzie wystawiono mu marmurowy pomnik z podobizną, wykonany przez rzeźbiarza Hansa Gockhellera. Mowę na jego pogrzebie wygłosił Christian Omuth, przy nakreślaniu biegu życia zmarłego korzystając z poczynionych przez niego samego wcześniejszych zapisków (i wymieniający żyjące w chwili zgodnu ojca jego potomstwo). Po jego śmierci dedykowano mu kilka zbiorów wierszy (m.in. autorstwa Abrahama Calowa, jego następcy na stanowisku rektora Gimnazjum Akademickiego, który już wcześniej, w 1644 był autorem okolicznościowego utworu gratulacyjnego z okazji drugiego ślubu z Adelgundą).
Bibliografia:
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 195, 223.
Faber Walther, Botsack, Johannes, w: Altpreußische Biographie, Bd. 1, Königsberg 1941, s. 74.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 83.
